Zagadkowa Betelgeza. Wszystko, co musisz wiedzieć o tym tajemniczym gigancie

Betelgeza to jedna z najbardziej imponujących gwiazd na niebie. Jej olbrzymie rozmiary oraz intensywna, czerwona barwa sprawiają, że na pewno nie przejdzie niezauważona. Patrząc na Betelgezę, możemy poczuć się tak, jakbyśmy patrzyli na jedną z najważniejszych gwiazd w kosmosie. Jest to nadolbrzym, którego wielkość jest trudna do oszacowania, ale jedno jest pewne - jest ona ogromna w porównaniu do Słońca.

Jednocześnie, intensywna, czerwona barwa gwiazdy dodaje jej niezwykłej urody i sprawia, że wydaje się ona jeszcze bardziej tajemnicza i fascynująca. Jej położenie w gwiazdozbiorze Oriona również nadaje jej dodatkowego uroku, ponieważ jest to jedna z najjaśniejszych gwiazd w tym gwiazdozbiorze i jedna z najważniejszych gwiazd na nocnym niebie. Bez wątpienia, Betelgeza to jedno z największych i najpiękniejszych cudów kosmosu, które warto zobaczyć i docenić.

Betelgeza jest jedną z najbliższych nam gwiazd, jej odległość od Ziemi wynosi około 600 lat świetlnych. Jest to gwiazda łatwo widoczna na nocnym niebie, zwłaszcza zimą.

Betelgezę i jej czerwone zabarwienie odnotowano już w starożytności. Ptolemeusz opisał jej kolor jako mniej więcej pomarańczowo-płowy. Trzy wieki przed Ptolemeuszem chińscy astronomowie zaobserwowali, że Betelgeza ma żółty kolor. W Australii Południowej Aborygeni dzielili się ustnymi opowieściami o zmiennej jasności Betelgezy przez co najmniej 1000 lat.

Betelgeza to czerwony nadolbrzym. Jest gwiazdą bardzo młodą i ma około 10 mln lat, ale szybko ewoluowała ze względu na swoją dużą masę. W porównaniu z wiekiem Ziemi (4,5 mld lat) jest zaledwie kosmicznym dzieckiem. Mimo to Betelgeza wiedzie dość bujne życie, a jej krótka przeszłość jest niezwykle bogata i wstrząsająca.

Betelgeza jest gwiazdą uciekającą, co oznacza, że podróżuje z prędkością ponaddźwiękową przez ośrodek międzygwiezdny. Gwiazda pędzi 30 km/s, czyli 108 tys. km/h. Szybko prawda? Gwiazdy uciekające zostały wyrzucone ze swoich orbit przez wybuchy supernowe lub kolizje systemów gwiezdnych. Nasza Betelgeza musiała więc przeżyć wydarzenie, które było tak potężne, że wypchnęło tego giganta jak kulę bilardową w przestrzeń kosmiczną.

To nie jednak nie wszystko. Mknąc Betelgeza wytwarza przed sobą falę uderzeniową o szerokości czterech lat świetnych!

Betelgeza to jedna z największych gwiazd znanych naukowcom. Z punktu widzenia astronomów, Betelgeza jest bardzo interesująca ze względu na to, że jest to gwiazda, która w najbliższej przyszłości ma eksplodować w supernową. W ostatnich latach naukowcy zaobserwowali znaczny spadek jasności Betelgezy, co sugeruje, że gwiazda ta zbliża się do końca swojego życia. Od października 2019 do lutego 2020 nastąpił największy od stu lat (gdy jej jasność jest monitorowana detektorami) spadek jasności Betelgezy.

Badanie przeprowadzone za pomocą Kosmicznego Teleskopu Hubble'a sugeruje, że spadek jasności spowodowany był pyłem, powstałym w wyniku powierzchniowego wyrzutu masy. Materiał odrzucony miliony kilometrów od gwiazdy ostygł, tworząc następnie pył, który spowodował przyćmienie gwiazdy. Ten wyrzut masy był równy odległości między Słońcem a Neptunem.

Betelgeza jest ogromna wręcz gigantyczna. Dokładne rozmiary Betelgezy trudne są jednak do oszacowania. Wiadomo, że gdyby znajdowała się w centrum naszego Układu Słonecznego, jej powierzchnia leżałaby poza pasem asteroid i obejmowałaby orbity Merkurego, Wenus, Ziemi i Marsa, sięgając do Jowisza. To około 5,5 jednostki astronomicznej (czyli pięć razy 1,49 mln km). Być może Betelgeza jest jeszcze większa. Są to jednak tylko szacunki.

Mimo że Betelgeza to jedna z największych gwiazd w naszej galaktyce, to trudno dokładnie wyliczyć jej rozmiary. Wynika to z faktu, że czerwone nadolbrzymy, takie jak Betelgeza, mają bardzo niestabilne i złożone warstwy atmosfery. Betelgeza jest gwiazdą pulsującą, więc jej średnica zmienia się w czasie. Gwiazda nie ma też wyraźniej krawędzi powierzchni, takiej jak nasze Słońce.

Masa Betelgezy wynosi z kolei od nieco poniżej dziesięciu do nieco ponad dwudziestu mas Słońca.

Istnieją pewne obawy, że Betelgeza, jako nadolbrzym, może w przyszłości eksplodować w supernową. Ma się to stać w ciągu najbliższych 100 tys. lat. Naukowcy uważają jednak, że Betelgeza jest na tyle oddalona od Ziemi, że nawet w przypadku takiej eksplozji, nie stanowiłaby ona bezpośredniego zagrożenia dla naszej planety.

Ponadto naukowcy obserwują Betelgezę na bieżąco, aby móc w razie potrzeby dokładnie monitorować jej zachowanie i zmiany. Dzięki temu możemy lepiej zrozumieć, jakie są prawdopodobne scenariusze dotyczące jej przyszłości i na ile mogą być one dla nas groźne. W każdym razie obecnie nie ma powodów do niepokoju, jeśli chodzi o wpływ Betelgezy na naszą planetę.

Po supernowej Betelgezy pozostanie gwiazda neutronowa albo czarna dziura. Wydaje się jednak, że Betelgeza nie ma jądra wystarczająco masywnego dla czarnej dziury, więc pozostałość prawdopodobnie będzie gwiazdą neutronową.  

Nazwa Betelgeza pochodzi z arabskiego języka i oznacza "rękę Oriona". Gwiazdozbiór Oriona był znany już w starożytności i był bardzo ważny dla wielu kultur, w tym dla Arabów. Betelgeza była jedną z najjaśniejszych gwiazd w tym gwiazdozbiorze, dlatego zyskała swoją charakterystyczną nazwę.

W niektórych źródłach można również spotkać alternatywną pisownię tej nazwy, czyli "Betelgeuse". W każdym razie, nazwa Betelgeza jest jednym z wielu przykładów na to, jak wiele wspaniałych odkryć i nazw zostało dokonanych przez astronomów i naukowców na przestrzeni wieków.

Przeczytaj także:
- Część twojego ciała powstała w Wielkim Wybuchu. Skąd wzięły się pierwiastki, z których się składamy?
- Oto dziwna gwiazda. Naukowcy podejrzewają, że to gwiazda dziwna
- Zdjęcie dnia: młoda gwiazda rozświetla mrok swojego otoczenia
- Twoje dziecko nie będzie wiedziało, co to gwiaździsta noc. Nadchodzą czasy czarnej plamy na niebie

Jeśli chcesz zobaczyć Betelgezę na nocnym niebie, najlepszym czasem na to jest okres od października do lutego, kiedy to gwiazdozbiór Oriona znika na zachodzie. W tym okresie gwiazda ta jest najwyżej na niebie i jest łatwiej ją zauważyć. Jeśli posiadasz teleskop, możesz zobaczyć wiele ciekawych detali na powierzchni gwiazdy, w tym duże plamy na powierzchni oraz gwiazdowe wiatry.

Betelgeza to jedna z najjaśniejszych gwiazd na nocnym niebie dlatego można ją zobaczyć nawet gołym okiem. Jest ona częścią gwiazdozbioru Oriona, który jest bardzo łatwy do znalezienia na niebie. Aby odnaleźć Betelgezę, należy najpierw znaleźć trzy połączone ze sobą gwiazdy w kształcie pasa, co stanowi charakterystyczny element gwiazdozbioru Oriona.

Następnie, wystarczy spojrzeć na górną prawą gwiazdę w pasie, a tam właśnie znajduje się Betelgeza. W ciągu roku, z Ziemi widzimy Betelgezę w różnych punktach na niebie, ponieważ nasza planeta obraca się wokół Słońca. Jednak, w ciągu jednej nocy, Betelgeza przemieszcza się na niebie tylko nieznacznie, co czyni ją łatwą do odnalezienia i obserwacji dla miłośników astronomii.

Betelgeza jest prawie niewidoczna z Ziemi między majem a sierpniem, ponieważ znajduje się zbyt blisko Słońca. 

Betelgeza to jedna z najjaśniejszych i największych gwiazd na niebie, która fascynuje naukowców i miłośników astronomii na całym świecie. Jej nadchodząca eksplozja supernowej stanowi dla nas fascynujące wyzwanie naukowe i pozwala nam lepiej zrozumieć procesy zachodzące w kosmosie. Jeśli jesteś miłośnikiem astronomii lub po prostu interesuje Cię kosmos, nie przegap okazji, by zobaczyć tę fascynującą gwiazdę na nocnym niebie.

Ilustracja główna: Betelgeza. Fot: NASA/Xavier Haubois (Observatoire de Paris)