Nad księżycem Jowisza unosi się para wodna. Naukowcy znaleźli ją na archiwalnych zdjęciach

Europa to jeden z czterech księżyców Jowisza odkrytych w 1610 roku przez Galileusza. Dzisiaj wiemy, że w rzeczywistości jest to jeden z aż 79 księżyców tejże planety. Przy średnicy ponad 3100 km jest to glob większy od Plutona, który jeszcze niedawno uważany był za dziewiątą planetę Układu Słonecznego. Zdecydowanie najciekawszą cechą Europy jest fakt, że pod lodową skorupą pokrywającą cały księżyc najprawdopodobniej znajduje się ocean ciekłej wody zawierający więcej wody niż wszystkie oceany na Ziemi razem wzięte. Sam ten fakt sprawia, że astronomowie podejrzewają, że we wnętrzu księżyca panują warunki sprzyjające do powstania życia. Czy to życie tam jest czy nie, na razie nie wiadomo.

Miłośnicy literatury oraz kina science-fiction doskonale znają natomiast Europę z serii Odyseja Kosmiczna Arthura C. Clarke’a, w której to ludzkość otrzymała jedną wyraźną wiadomość: „Wszystkie światy są wasze. Poza Europą. Nie lądujcie na Europie”. Jeżeli jeszcze jej nie czytaliście, zachęcam, nie będziecie zawiedzeni. (Warto rozważyć przesłuchanie serii w fantastycznym wykonaniu zespołu aktorów w audiobooku dostępnym w Audiotece).

Księżyc ten jest na tyle obiecującym miejscem dla poszukiwaczy życia pozaziemskiego, że aktualnie trwają intensywne przygotowania do wysłania dwóch niezależnych misji kosmicznych, które pozwolą nam zbadać ten glob i sprawdzić, czy faktycznie może on posiadać w swoim wnętrzu jakieś życie. Europejska sonda Jupiter Icy Moons Explorer (JUICE) wystartuje już w 2022 r. i doleci do układu Jowisza w 2031 r. Po dotarciu na miejsce sonda będzie przez trzy lata zbliżała się do najważniejszych księżyców: Ganimedesa, Europy i Kallisto, badając je za pomocą najbardziej zaawansowanego zespołu instrumentów pomiarowych, jaki kiedykolwiek dotarł do zewnętrznego Układu Słonecznego. Po trzech latach sonda wejdzie na orbitę wokół Ganimedesa i będzie go badała przez kolejne dwa lata. Jednocześnie w Stanach Zjednoczonych trwają prace nad wysłaniem sondy Europa Clipper w to samo miejsce. Ta sonda z kolei w ramach swojej misji będzie krążyła wokół Jowisza i wykonywała bliskie przeloty w pobliżu Europy, wykonując jej zdjęcia, zaglądając za pomocą radaru do wnętrza księżyca i poszukując potencjalnych miejsc lądowania dla przyszłych misji lądowników (wylądujemy tam pomimo zakazu).

Lodowy księżyc otoczony jest bardzo rzadką atmosferą. Astronomowie dotychczas uważali, że składa się ona w 100 proc. z tlenu. Jednak po niedawnym odkryciu pary wodnej w rzadkiej atmosferze Ganimedesa postanowiono sprawdzić, czy aby na Europie też jej się nie uda znaleźć. Szans e na to były niewielkie: jakby nie patrzeć, na powierzchni Europy temperatura wynosi zaledwie -170 stopni Celsjusza.

Owszem, już wcześniej astronomowie odkrywali parę wodną na Europie, ale pochodziła ona jedynie z pojawiających się od czasu do czasu erupcji gejzerów, w których woda z wnętrza księżyca tryska na wysokość nawet 100 km nad powierzchnię księżyca. W trakcie takich erupcji para wodna pojawia się w punktowych miejscach na powierzchni księżyca.

Astronomowie ze Szwecji przyjrzeli się jednak uważnie obserwacjom astronomicznym prowadzonym w latach 1999, 2012, 2014 i 2015 za pomocą spektrografu STIS zainstalowanego na pokładzie Hubble’a. Precyzyjna analiza danych w zakresie ultrafioletowym wykazała, że tuż nad powierzchnią księżyca unosi się para wodna. Co ciekawe dotyczy to tylko tej połowy księżyca, która zwrócona jest w stronę przeciwną do kierunku, w którym Europa podąża wokół Jowisza. Obecność pary wodnej na przestrzeni dwóch dekad wskazuje, że nie jest ona tam, tylko okazjonalnym gościem, a stanowi stałą cechę tej części księżyca. Z uwagi na to, że księżyc jest związany pływowo z Jowiszem, tak jak Księżyc z Ziemią, para wodna występuje zawsze nad tą samą połową księżyca, nad tym samym terenem.

Naukowcy przekonani są, że są to niezwykle cenne informacje. Im więcej będą bowiem wiedzieć o Europie i jej atmosferze teraz, tym lepiej będą w stanie wykorzystać czas obserwacyjny gdy już JUICE i Europa Clipper dotrą do Jowisza.