Cenne surowce nie są odzyskiwane. Producenci mogą to zmienić
Mnóstwo wartościowych materiałów nie ma szansy na drugie życie – tylko dlatego, że lądują na dnie naszych szuflad i szaf lub co gorsza na nieprzygotowanych do tego składowiskach. Przysłowiowy Kowalski bardzo często nieświadomie dorzuca swoją cegiełkę do olbrzymiego problemu, jakim są elektrośmieci. Producenci swoimi działaniami mogą polepszyć sytuację. Jak?
Przepisy są jasne. Każdy, kto zajmuje się dystrybucją lub sprzedażą sprzętu elektrycznego i elektronicznego (mogą to być np. komputery, lodówki, telefony komórkowe) musi zadbać o to, by urządzenia były właściwe utylizowane i przetwarzane. W myśl ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (ZSEiE) producenci muszą pokrywać koszty zbierania, przetwarzania i recyklingu odpadów powstałych z ich produktów. To odpowiedzialność finansowa.
Na producentach spoczywa również odpowiedzialność organizacyjna - są zobowiązani do organizowania systemów zbiórki i recyklingu odpadów – i informacyjna, polegająca na tym, że muszą informować konsumentów o sposobach prawidłowego pozbywania się odpadów oraz o dostępnych systemach zbiórki.
Nie da się ukryć, że bywa to skomplikowanym działaniem, wszak sprzętów jest dużo, a pod uwagę należy wziąć różne strumienie odpadów. Dlatego tak istotną rolę odgrywają organizacje odzysku. Producenci współpracując z organizacjami mogą liczyć na kompleksowe wsparcie w planowaniu i zarządzaniu systemami zbiórki oraz recyklingu odpadów zarówno opakowaniowych, jak i zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz baterii. Wybór odpowiedniej organizacji zapewni producentowi także komfort i bezpieczeństwo w zakresie spełniania ustawowych obowiązków, szczególnie w sytuacji zmieniających się regulacji na poziomie zarówno kraju, jak i UE.
Dlaczego zbiórka zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego jest tak ważna?
Według unijnych statystyk mniej niż 40 proc. e-odpadów jest poddawanych recyklingowi. W Polsce zbiera się ok. 12 kg e-odpadów na mieszkańca, co jak na Unię Europejską jest wynikiem niezłym – średnia wynosi 11 kg na mieszkańca – ale ciągle nie idealnym.
Elektroodpady bardzo często zawierają niebezpieczne i szkodliwe dla ludzkiego zdrowia substancje, takie jak rtęć czy ołów. Tymczasem wielu z nas nie chce pozbywać się starych urządzeń, bo przetrzymuje je na wszelki wypadek – w końcu mogą się przydać, jeśli akurat aktualnie używany sprzęt się zepsuje. Dopiero po dłuższym czasie zapada decyzja, że nie ma sensu dłużej przechowywać „staruszka” (tym bardziej że „kolekcja” nieużywanych i niepotrzebnych gadżetów się powiększa) i należy go wyrzucić. Sęk w tym, że nie wszyscy wiedzą, gdzie taki sprzęt powinien trafić lub nie zdaje sobie sprawy z konsekwencji, jakie niesie wyrzucenie go do „zwykłego” śmietnika. A to olbrzymie zagrożenie dla środowiska. Mały, stary telefon może skazić ziemię i wodę.
Biorąc pod uwagę, że mówimy tutaj o milionach sztuk elektrośmieci, zagrożenie jest naprawdę poważne
Z raportu GfK Polonia „Zużyty Sprzęt Elektryczny i Elektroniczny. Wiedza i postawy w Polsce” wynika, że 75 proc. respondentów zadeklarowało, że ma podstawową wiedzę na temat elektrośmieci. Z kolei 65 proc. potwierdziło, że w ich okolicy jest punkt zbierania elektrośmieci. To z jednej strony dobre wiadomości, tym bardziej, że przed laty odsetek był znacznie mniejszy. Jest jednak druga strona medalu: choć świadomość Polaków rośnie, to jeszcze wiele jest do zrobienia. Wciąż problemem jest brak wiedzy nt. tego, gdzie można oddać elektroodpady, ale też i niewystarczająca infrastruktura.
Polacy najczęściej chomikują telefony komórkowe, zasilacze, ładowarki, przedłużacze oraz baterie, jak również sprzęty małego AGD, takie jak odkurzacze, suszarki, radia, tostery czy żelazka. Fakt, że nie trafiają do specjalistycznych punktów zbiórki, jest nie tylko zagrożeniem dla zdrowia i środowiska, ale też ogromną stratą cennych surowców. Materiały mogłyby być ponownie wykorzystane, zmniejszając przy tym zapotrzebowanie na ich wydobycie. Według autorów jednego z raportów obecnie marnuje się aż 91 mld dol. na cenne metale z powodu niewystarczającego recyklingu elektroodpadów.
Właśnie dlatego tak ważna jest edukacja
W tej kwestii olbrzymią rolę do odegrania mają organizacje odzysku. ERP Polska nie tylko zarządza zbiórką i recyklingiem, ale też w imieniu producentów finansuje działania związane z edukacją.
- Europejska Platforma Recyklingu jest organizacją, która powstała na mocy ustawy, a naszym obowiązkiem jest nie tylko tworzyć systemy zbiórki i recyklingu cennych surowców, ale też edukować. To niezwykle kluczowy element, który, w imieniu producentów, realizujemy w całej Polsce w ramach różnych programów. Wśród nich jest między innymi nowoczesna platforma edukacyjna „Szkolne Centrum Recyklingu”, światowa kampania „To nie śmieć” czy jeden ze sztandarowych projektów „Moda na recykling” , który w tym roku obchodzi swoje pięciolecie. Podczas teoretyczno-praktycznych warsztatów edukacyjnych, które organizujemy dla dzieci i młodzieży, przekazujemy wiedzę, jak i dlaczego należy segregować elektroodpady, gdzie można je wyrzucać oraz co się z nimi dzieje, kiedy trafią do zakładów przetwarzania. W czasie zajęć powstają niezwykłe modowe dzieła, które można podziwiać podczas finałowych pokazów mody z udziałem znanych osobistości – mówi Paweł Palus, dyrektor generalny ERP Polska Organizacja Odzysku SEiE i Organizacja Odzysku Opakowań SA.
Współpracując z organizacją odzysku, producent powinien mieć zapewnioną realizację obowiązków w ramach Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta oraz regularne raportowanie osiąganych poziomów recyklingu. Warto zwrócić uwagę także na inne aspekty, które wyróżniają organizację odzysku.
- Warto wiedzieć, ile elektrośmieci organizacja zebrała, jak dba o ochronę wrażliwych danych, czy ma ekologiczne certyfikaty i jak długo działa na rynku. Warto też przyjrzeć się choćby wielkości i rozmachowi prowadzonych kampanii edukacyjnych i sprawdzić, czy mają charakter ciągły, kogo i jakim zasięgiem objęły. Organizacja odzysku opakowań oraz sprzętu elektrycznego i elektronicznego ma obowiązek przekazać 5 proc. swoich przychodów na prowadzenie działalności edukacyjnej – dodaje Paweł Palus.
Cennym udogodnieniem dla producentów może być również nowa platforma Click & Comply. Działa ona na zasadzie sklepu internetowego, gdzie w łatwy i szybki sposób można podpisać wymagane prawem umowy i tym samym spełniać obowiązki związane z ROP za pomocą kilku kliknięć. Nowe narzędzie jest skierowane w szczególności do producentów wprowadzających na rynek produkty (sprzęt, opakowania, baterie, ubrania, kosmetyki itd.), dystrybutorów, importerów produktów, sprzedawców bezpośrednich i sprzedawców na odległość (za pomocą strony internetowej, własnego sklepu, platformy zakupowej) oraz gastronomii.
