Dokładnie 40 lat temu Microsoft zapowiedział Windowsa. Reszta to... trudna historia

Xerox Alto był jednym z pierwszych komputerów, które wykorzystywały grafikę rastrową, myszkę, klawiaturę i okna do obsługi programów. Był przeznaczony do pracy w sieciach lokalnych i miał wbudowany protokół Ethernet. Zawierał również innowacyjne funkcje, takie jak edytor tekstu z formatowaniem WYSIWYG, system poczty elektronicznej, graficzny edytor rysunków i język programowania Smalltalk. Xerox Alto był inspiracją dla innych pionierskich komputerów, takich jak Apple Lisa i Macintosh, które wprowadziły graficzny interfejs użytkownika do szerszej publiczności.

Steve Jobs nie był jednak jedyną kluczową dla branży IT osobą zafascynowaną wizją graficznego interfejsu użytkownika. Alto był zaprezentowany również Billowi Gatesowi, ówczesnemu prezesowi Microsoftu. Podobnie jak Jobs, Gates wyczuł instynktownie rewolucję, jaką wykoncypował Xerox. I podobnie jak Jobs, nie zamierzał czekać, aż rzeczony Xerox zrozumie, że właśnie zmienił świat i może zarobić na tym miliardy.

Nie przegap:

Rozpoczął się wyścig na budowę pierwszego systemu operacyjnego z GUI, przeznaczonego dla użytkownika indywidualnego. Jak się zakończył wiedzą zapewne wszyscy - Windows zdominował rynek komputerów osobistych. Na początku jednak radził sobie bardzo źle. Kopiści Apple’a okazali się znacznie bardziej kompetentni w odtwarzaniu tego, co wynalazł Xerox. Microsoft swój system zaprezentował znacznie później. I w porównaniu do tego, co oferował Apple na Lisie czy później Macintoshu, wyglądało to wręcz żałośnie. Choć na pewno lepiej niż MS-DOS.

MS-DOS był pierwszym masowym sukcesem Microsoftu na rynku systemów operacyjnych. System ten obsługiwało się za pomocą wiersza poleceń i nie oferował on żadnej formy wielozadaniowej pracy. 10 listopada 1983 r. Microsoft oficjalnie ogłosił, że pracuje nad systemem operacyjnym z GUI, który miałby się pojawić na wiosnę przyszłego roku. Premierę trzeba było przesunąć o całe dwa lata. A efekt końcowy daleko odbiegał od szumnych zapowiedzi i tego, co potrafiła Apple Lisa.

Windows 1.0 był rozszerzeniem systemu MS-DOS, przez niektórych wręcz określany jako graficzna nakładka na ten system. Pozwalał jednak na rewolucję w formie wyświetlania kilku aplikacji na ekranie i oferował obsługę komputera za pomocą intuicyjnego kursora myszki. Zawierał wbudowane aplikacje Notatnik, Paintbrush, Zegar i grę Reversi. I okazał się klapą.

Nie to by GUI nie było pożądane przez użytkowników. Problem w tym, że pierwszy Windows miał poważne problemy, zarówno od strony użytkowej, jak i samego kodu programu. W istocie odblokowywał użytkownikom możliwość zupełnie nowej formy pracy wielozadaniowej, ale kosztem ogromnych problemów z wydajnością. Na dodatek interfejs graficzny, choć niezestawialnie bardziej intuicyjny i wszechstronny od tego co było możliwe w MS-DOS, miał wiele ograniczeń. Nawet taka na dziś oczywistość, jak wyświetlanie okien aplikacji jedno pod drugim, było w Windowsie niemożliwe. Okna mogły mieć dowolny rozmiar, ale nie mogły nachodzić na siebie, zawsze musiały być wyświetlane w całości.

Windows 1.0 był niekompatybilny z wieloma aplikacjami i rodzajami sprzętu, wymuszając często powrót do środowiska MS-DOS. Był wolny i niestabilny, a na dodatek bardzo drogi. Był klapą. Podobnie jak jego następca. Dopiero za sprawą Windowsa 3.1 firma Microsoft odniosła upragniony sukces. I to taki wypychający konkurencję na całe dekady na rynkowy margines.

Windows 3.1 został wydany w 1992 r. i wprowadził wiele nowych funkcji i ulepszeń w porównaniu z Windows 1.0. Obsługiwał czcionki TrueType, co czyniło go atrakcyjnym systemem dla zastosowań wydawniczych - Windows 1.0 nie miał tej funkcji i używał czcionek bitmapowych.Windows 3.1 był oparty na modelu pamięci wirtualnej, który umożliwiał uruchamianie aplikacji przekraczających swoimi rozmiarami dostępną w komputerze pamięć operacyjną. Różnic było oczywiście znacznie więcej, a Windows to dziś spektakularny sukces.

Produkt, który dziś nazywamy Windowsem (aktualnie Windows 11) nie wywodzi się z Windowsa 1.0. Po Windowsie 3.1 rynek doczekał się jeszcze Windowsa 95, Windowsa 98, Windowsa Me i na tym koniec. To skąd się wzięły kolejne systemy, jak Windows XP, Windows Vista, Windows 7 i tak dalej?

Windows 3.1 i jego następcy - choć okazały się spektakularnymi rynkowymi sukcesami - były zgodnie przez specjalistów uważane za fuszerki. Rewolucyjne koncepcje związane z interfejsem i obsługą komputera przyciągały masowo klientów, ale sam Windows bazował na archaicznym, niewydajnym i źle zabezpieczonym kodzie programistycznym. Microsoft zdawał sobie z tego sprawę i wiedział, że długo nie będzie mu uchodziło na sucho zarabianie milionów na tak fundamentalnie wadliwym produkcie.

Zdecydowano się więc zbudować od podstaw zupełnie nowy system operacyjny, który miałby oferować zgodność z aplikacjami dla Windowsa. Jego nazwa to Windows NT, a jego ambicja to rywalizacja z dorosłymi OS-ami, najczęściej bazującymi na Uniksie. Plan udało się zrealizować, Windows NT okazał się zupełnie nową jakością, będąc wręcz niezestawialnie bardziej zaawansowanym produktem od Windowsa.

Windows NT i Windows były przez pewien czas oferowane równolegle - Windows był produktem dla użytkownika indywidualnego, zaś Windows NT dla wymagających klientów firmowych. Ów rozdział był utrzymany aż do Windowsa Me (wywodzącego się z Windows 1.0) i Windowsa 2000 (wywodzącego się z Windowsa NT). Windows Me nie doczekał się jednak następcy - za to Windows 2000 został zastąpiony przez Windowsa XP, który był oferowany zarówno użytkownikom indywidualnym, jak i firmowym.

Z innych przyczyn niż nostalgia. Był niestabilny, podatny na wirusy i właściwie jedynymi jego atutami była prostota obsługi i zgodność z niedrogimi PC. Wersja Windows 98 cieszy się jednak popularnością w pewnej niszy - chodzi o miłośników retro-gier, które z rozmaitych przyczyn nie są zgodne z Windowsem NT. Innych powodów do sięgania po tę fuszerkę, w przeciwieństwie do rewelacyjnego NT, w zasadzie nie ma.