Może wyglądać jak dygocący szczur lub jak bestia z piekła rodem. Kiedy udomowiono psa?

To gdzie i kiedy pojawiły się psy oraz kiedy zostały udomowione pozostaje jedną z największych kwestii spornych. Liczne badania skamielin, szczątków, sekwencjonowanie DNA próbek tak współczesnych jak i liczących setki, jeżeli nie tysiące lat doprowadziły naukowców do wniosku, że udomowienie nastąpiło pomiędzy 40 tysięcy a 20 tysięcy lat temu. Jednak inne badanie przyjmuje zakres dat pomiędzy 23 tysiące, a 15 tysięcy lat temu.

Tak szeroki zakres dat oraz różnice w wynikach pomiędzy różnymi jednostkami badawczymi, zmotywowały zespół pod przewodnictwem Pontusa Skoglunda. Międzynarodowa grupa uczonych spróbowała innego podejścia do problemu - naukowcy podjęli się usystematyzowania wiedzy na temat tego gdzie żyły starożytne wilki, które były przodkami współczesnych, udomowionych psów.

Zespół 81 badaczy - przede wszystkim archeologów, antropologów i genetyków, wspólnymi siłami zsekwencjonowało 66 genomów starożytnych wilków. Do badania włączono również próbki pochodzące od sześciu innych, już wcześniej przeanalizowanych szczątków zwierząt znalezionych na terenie Europy, Syberii i Ameryki Północnej. W sumie zespół zebrał 72 różne genomy, których wiek szacuje się od kilku tysięcy do nawet stu tysięcy lat, a wyniki wspólnej pracy naukowców opublikowano 29 czerwca na łamach prestiżowego magazynu Nature.

Choć wyniki pracy nie zamykają definitywnie sprawy, to rzucają one nowe światło na historię udomowienia psów. Badacze sugerują, że początków "najlepszego przyjaciela człowieka" powinniśmy szukać we wschodniej Eurazji oraz że najprawdopodobniej psa udomowiono więcej niż jeden raz.

Proces udomowiania psów zaczął się podczas końcowego okresu ostatniej epoki lodowcowej, kiedy to w regionach wysoko położonych panował zimny i suchy klimat. Według najbardziej znanej teorii, mniej płochliwe szare wilki podchodziły coraz bliżej ludzkich obozowisk, by zdobyć resztki jedzenia. Z czasem przekazywały sobie geny coraz bardziej potulnych zachowań i cech. Ludzie uznali, że nowo odkryci przyjaciele są przydatni do polowania i pilnowania obozowisk.

Dokładne miejsce, w którym to się działo, jest przedmiotem gorących sporów. Niektóre analizy genetyczne współczesnych psów sugerują, że powstały one w Azji Wschodniej, podczas gdy inne dowody genetyczne i archeologiczne wskazują, że nasi czworonożni przyjaciele pochodzą z Syberii, Bliskiego Wschodu, Europy Zachodniej, a być może z kilku różnych miejsc.

Porównując genomy starożytnych wilków z genomami współczesnych i starożytnych psów, badacze odkryli, że psy są znacznie bliżej spokrewnione ze starożytnymi wilkami ze wschodniej Azji niż z tymi z Europy. To z kolei wskazuje na wschodnią Eurazję jako rodzimy region psów domowych i do pewnego stopnia eliminuje zachodnią Eurazję jako ich potencjalne miejsce pochodzenia. Jednak żaden ze starożytnych wilków (a właściwie - analizowanych genomów) nie okazał się bliskim przodkiem psów, co oznacza, że faktyczne miejsce udomowienia pozostaje tajemnicą.

Co ciekawsze, artykuł rozwiązuje również zagadkę, czy 18 000-letnie szczenię znalezione w 2019 roku w pobliżu miasta Jakuck na Syberii było wilkiem czy psem. Odpowiedź: to był wilk.

Wyniki badań międzynarodowej grupy naukowców dowodzą również słuszności wyników poprzednich badań, z których wynikało, że współczesne psy mogą posiadać "podwójny rodowód". Wcześnie udomowione psy w rejonach świata takich jak Izrael, Syria czy Iran, okazały się być blisko spokrewnione ze starożytnymi wilkami europejskimi, w przeciwieństwie do psów znalezionych na Syberii, w obu Amerykach i Europie.

Może to oznaczać, że psy były niezależnie udomowione we wschodnich i zachodnich regionach, a później połączyły się, lub mogły być najpierw udomowione w Azji, a następnie rozmnożyć się z wilkami na obszarach zachodnich.

Jak mówi Anders Bergstrom w wypowiedzi udzielonej magazynowi New Scientist, historia ewolucji psa domowego to jedna z największych zagadek w prehistorii człowieka. Zespół badaczy nie był w stanie znaleźć próbek genomu wilka, który były szczególnie podobny do psa domowego, a który stanowiłby dla naukowców swego rodzaju brakujące ogniwo.

Bergstrom przyznaje również, że największą przeszkodą w zrealizowaniu bardziej szczegółowego badania jest brak próbek. Jest to w dużej mierze związane z faktem, że DNA może zostać zachowane dłużej w zimniejszym klimacie. Większość próbek, które badał zespół, pochodziła z półkuli północnej i została znaleziona w wiecznej zmarzlinie i jaskiniach, które są optymalnymi warunkami do zachowania materiału genetycznego zwierząt.
Jak mówi badacz, bezpośredni przodek współczesnych psów znajduje się prawdopodobnie gdzieś w Azji