Tak chcieli ochronić pilnie strzeżone tajemnice. Oto najsłynniejsze miasta zamknięte na świecie

Wiele z nich zresztą nawet nie musiało być areną niespotykanie ważnych wydarzeń, by być miastami odizolowanymi od świata, a na pewno niedostępnymi dla zwykłych ciekawskich z zewnątrz. Oto mały przegląd niedostępnych, zamkniętych przed światem miast.

Nieopodal rzeki Rio Grande, 56 km na północ od miasta Santa Fe w północnej części stanu Nowy Meksyk znajduje się jedno z tych miejsc na świecie, które wpłynęły na jego losy jak mało które. Miasteczko zbudowane na szczytach rozległych gór o płaskich szczytach, określanych jako „mesa”. Los Alamos, bo o nim mowa, to po hiszpańsku, w wolnym tłumaczeniu miejsce, gdzie rosną brzozy. W historii zapisało się jednak jako miejsce, gdzie powstała bomba atomowa. W 1942 roku w ramach projektu Manhattan, którego celem było stworzenie bomby atomowej.

Czytaj także:
- Powiewająca flaga i brak gwiazd. Oto skąd wiemy, że NASA nie sfałszowała
- Tak zdetonowano pierwszą bombę atomową. 78 lat temu ludzkość stworzyła straszną broń
- Te mikroskopijne stworzenia potrafią łapać stopa. Używają do tego prądu

To pustynne miasteczko, które dziś jest jedną z atrakcji turystycznych stanu Nowy Meksyk, w 1942 r. stało się czymś, co można określić festiwalem Woodstock dla naukowców. Robert Oppenheimer, Enrico Fermi, Hans Bethe, Edward Teller. Dziś te nazwiska, może z wyjątkiem pierwszego nie mówią wiele przeciętnemu człowiekowi, ale to jedni z najwybitniejszych naukowców XX wieku. Laureaci Nagrody Nobla, odkrywcy, którzy doprowadzili do zbudowania i pomyślnego zdetonowania bomby atomowej. Jedno z największych osiągnięć nie tylko w dziedzinie zbrojeń, ale też nauki zostało stworzone na odludnej pustyni, w całkowitej tajemnicy.

Projekt Manhattan był supertajnym przedsięwzięciem, które otoczone było wyjątkową i zrozumiałą dyskrecją. Jeden z najważniejszych lokatorów tajnego miasteczka i dyrektor laboratorium pracującego nad skonstruowaniem bomby atomowej, Robert Oppenheimer był pod wrażeniem urody tego miejsca. Miał nawet nadzieję, że widoki na góry pasma Sangre de Cristo, zainspirują tych, którzy mieli tam pracować przy projekcie Manhattan. Inni inżynierowie nie podzielali jego entuzjazmu i byli zaniepokojeni kiepskiej jakości drogą dojazdową i tym, czy nie będzie tam problemów z zaopatrzeniem w wodę. Poza tym jednak zgadzali się ze swoim szefem, że lokalizacja, w której mieli spędzić ze swoimi rodzinami kilka następnych lat, w ramach prac nad projektem jest bliskie ideału.

Cała historia projektu Manhattan i bomby atomowej to temat na solidną książkę, i to nie jedną. Nie będę tu opisywał projektu, ani tego jak wyglądało tam życie, bo zostało to już opisane w nieskończonej ilości tekstów. Zamiast tego, przyjrzyjmy się innym zamkniętym miastom na świecie.

Zamknięte i niedostępne z różnych powodów miasta można było spotkać w różnych momentach XX wieku, w krajach takich jak Albania, Australia, Niemcy czy Meksyk. Powodami izolacji konkretnych miejsc mogą być kwestie polityczne, religijne, przyrodnicze lub inne. Jednak najczęstszą przyczyną, tego, że gdzieś nie można się dostać, jest prowadzona tam działalność o charakterze militarnym. Oczywiście, są takie miejsca jak Arnhem Land w północnej Australii, które znajduje się na terenie niedostępnego rezerwatu Aborygenów.

Zdecydowana większość z nich służy jednak nie zapewnieniu spokoju i zachowaniu rdzennych kultur, a ukryciu tego co dzieje się i znajduje wewnątrz z nich. Żadne państwo nie ma i nie miało tylu zamkniętych miast co Związek Radziecki i będąca jego spadkobiercą Rosja. Jest tam najprawdopodobniej więcej niedostępnych dla kogokolwiek z zewnątrz miast niż we wszystkich innych państwach razem wziętych!
Zamknięte, wyjątkowe ze względu na swoje funkcje, miasta powstawały w Związku Radzieckim od końca lat czterdziestych XX wieku, gdy kraj ten na poważnie zaczął rywalizować z USA i rozbudowywać swoją potęgę militarną. MIejsca te były określane mianem „skrzynek pocztowych", co bierze się z faktu, iż poczta, która była do nich adresowana przechodziła najpierw przez rejony pocztowe obowiązujące w innych miastach, w celu zachowania tajemnicy. Tajne miasta w ZSRR można podzielić z grubsza na dwie kategorie.

Pierwsza kategoria obejmowała stosunkowo małe społeczności z „wrażliwymi” obiektami wojskowymi, przemysłowymi lub naukowymi. Należały do nich ośrodki, gdzie prowadzono badania nad radziecką bronią atomową i zakłady zbrojeniowe. Jednym z nich jest dzisiejszy Ozyorsk w obwodzie, w którym znajduje się duże miasto, jakim jest Czelabińsk. Powodem jego niedostępności jest znajdująca się tam fabryka plutonu. W czasach komunizmu nawet obywatele radzieccy nie mieli dostępu do tych miejsc bez odpowiednich zezwolenia, a samo ubieganie się o taki dokument powodowało zainteresowanie odpowiednich służb. Inne sowieckie miasta były niedostępne jedynie dla obcokrajowców.

Często takie miasta były określane jako „atomgrady”, czyli „atomowe grody”. Spośród nich warto wymienić tak znaczące ośrodki jak Perm, gdzie znajdowało się centrum produkcji radzieckiej artylerii, amunicji, a także silników lotniczych, oraz położony na dalekim wschodzie, przy granicy z Koreą Północną, Władywostok, siedziba i główna baza radzieckiej Floty Pacyfiku.

Druga kategoria obejmowała miasta przygraniczne a czasami nawet całe obszary przygraniczne, do których należał obwód kaliningradzki, czy Saaremaa i Hiiumaa w dzisiejszej Estonii. Trzeba też przyznać, że podobne obszary zamknięte funkcjonowały też w innych państwach Układu Warszawskiego. Najrozleglejszym był pas biegnący wzdłuż granicy będących w radzieckiej strefie wpływów NRD (Niemieckiej Republiki Demokratycznej) i Czechosłowacji z RFN, czyli Republiką Federalną Niemiec lub potocznie „Zachodnimi Niemcami”. Nawet obywatele tych komunistycznych państw, jakimi były wtedy NRD i Czechosłowacja, musieli posiadać specjalne zezwolenia na wjazd do takich obszarów.
Najsłynniejszym chyba jednak do dziś, zamkniętym miastem ZSRR i Rosji jest Norylsk.

To położone na dalekiej północy w centralnej części Rosji, w Kraju Krasnojarskim, miasto liczy ponad 180 tys. mieszkańców. Norylsk to przede wszystkim kompleks metalurgiczny, który powstał w 1920 r. Ośrodek jest „miastem zamkniętym"dla obcokrajowców od 2001 r. Nie wiadomo tak naprawdę dlaczego, Norylsk jest niedostępny dla przybyszów spoza Rosji, ale najprawdopodobniej przyczyną są ogromne rezerwy mineralne i operacje wydobywcze prowadzone wokół miasta oraz pobliska baza międzykontynentalnych pocisków balistycznych z głowicami jądrowymi, która ma szczególne znacznie z racji bliskości USA. Rakiety wystrzelone z okolic Norylska mogą bowiem dotrzeć do USA najszybciej spośród wszystkich znajdujących się w arsenale Rosji, lecąc nad biegunem północnym.

Zamknięte syberyjskie miasto jest żywą kontynuacją koncepcji „tajnego miasta", z czasów sowieckich. Jeśli ktoś chciałby się tam dostać, musiałby najpierw otrzymać zaproszenie, a następnie przejść skomplikowaną procedurę aplikacyjną. Pomimo trudności z dostaniem się do tego miasta, cieszy się ono, a przynajmniej cieszyło, do 2022 r., pewną popularnością wśród amatorów turystyki ekstremalnej i ekip dziennikarskich z całego świata. Norylsk bowiem, oprócz zamknięcia na świat zewnętrzny słynie również z tego, że jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych i najzimniejszych miast na całym świecie.