Senior w sieci. Jak nauczyć go obsługi internetu

Cierpliwość nauczyciela, czyli nas samych, jest bardzo istotna. Wprost widać bowiem, że jej brakuje i jeśli w mediach wciąż pojawiają się alarmy o wykluczonych seniorach, to po części winę za to ponoszą także młodsze pokolenia. Dobrze pokazuje to raport "Wykluczenie społeczno-cyfrowe" Fundacji Orange. Z badań wynika, że już dziś większość internautów (59%) aktywnie pomaga innym w korzystaniu z usług cyfrowych i rozwiązywaniu problemów komputerowych. Zwykle jednak pomocą tą obdarowywani są partnerzy, małżonkowie lub dzieci, a nie seniorzy.

Dodając do tego fakt ogromnej - różnica aż 55 punków procentowych - dysproporcji w dostępie do sieci pomiędzy młodzieżą a seniorami, wniosek jest prosty. To młodzi powinni przede wszystkim ruszyć, by starsi mogli do sieci wejść. - Połowa z nas nie widzi konsekwencji wykluczenia, wiążemy to z wiekiem danej osoby. Jednocześnie prawie 40% z nas odpowiedzialność za ten stan rzeczy lokuje w postawach, predyspozycjach osób, które nie korzystają z technologii - mówi Konrad Ciesiołkiewicz, prezes Fundacji Orange.

Jak zwracają uwagę eksperci, wykluczenie nie kończy się na braku sprzętu. Można mieć komputer, telefon podłączony do internetu, a i tak być wykluczonym. Ważna jest bowiem kaloryczność. Można ślęczeć godzinami na YouTube, ale nie potrafić załatwić recepty przez internet. Można siedzieć pół dnia na TikToku, ale nie potrafić płacić w sieci. Brak umiejętności także wysyła na margines społeczny.

“Najwłaściwszą formą zwalczania kluczowego aspektu wykluczenia cyfrowego − wykluczenia motywacyjnego − jest budowanie potrzeby używania internetu wokół szerszych motywacji życiowych, zawodowych, towarzyskich czy społecznych jednostki” - czytamy w raporcie Fundacji Orange. Dlatego istotne jest, by na początku przedstawić seniorowi zalety korzystania z sieci.

Dla osób starszych z pewnością będzie to możliwość kontaktu ze swoimi znajomymi. Zwłaszcza w pandemii seniorzy mają utrudniony kontakt ze sobą. Rzadko wychodzą z domów, a miejsca ich spotkań takie jak domy seniora zwykle są pozamykane na amen. Wideorozmowa czy czat z koleżanką czy kolegą może być życiowym odkryciem dla seniora. Podobnie jak pokazanie stron internetowych z interesującą go tematyką. Najlepiej jeśli przy okazji są wizualnie przystosowane dla takich osób - mają większe litery, duże zdjęcia etc., możliwość włączenia audiodeskrypcji.

Ważne jest też wskazanie aspektu finansowego. Już sam kontakt ze znajomymi przez internet na czacie pozwala na uniknięcie rozmów telefonicznych, za które trzeba płacić oddzielnie. Możliwość śledzenia wiadomości w sieci pozwala na ograniczenie wydatków na prasę drukowaną. Nieprzebrane ilości darmowych filmów na platformach jak YouTube pozwalają zaoszczędzić na biletach do kina. Przykłady można mnożyć. Ważne, by wskazać te, które są najbliższe codziennym potrzebom osoby, którą wprowadzamy w cyfrowy świat.

Jak dla każdego z nas, tak i dla seniorów cenny jest czas. A ten także można w sieci zaoszczędzić - choćby dzięki telemedycynie. Po co siedzieć pół dnia w poczekalni w przychodni, podczas gdy można umówić się z lekarzem na konkretną godzinę na wizytę przez internet? Nawet po receptę nie trzeba robić wyprawy do przychodni, są przecież e-recepty. Korzyści to jedno. Aby nauka przynosiła skutek, sami też musimy pilnować kilku zasad.

- Przede wszystkim musimy pamiętać, że to my jesteśmy nauczycielami, więc nie możemy się niecierpliwić. Jeśli my pokażemy nerwy, senior - nasz uczeń będzie tym bardziej zestresowany - zwraca uwagę Monika Kulik, ekspert ds. społecznych w Orange Polska. Nasza niecierpliwość zwykle może wiązać się z poganianiem osoby, którą uczymy, a to tylko potęguje obopólne nerwy.

Kolejną oznaką poganiania może być wyręczanie seniora w czynnościach, których próbujemy nauczyć. To nie tylko go zniechęci, ale po prostu nie będzie miały wartości dydaktycznej. Nauka najlepiej idzie przecież przez praktykę. Lepiej więc, by senior pięć razy powtórzył daną czynność, niż gdy nauczyciel wykona ją za niego raz a porządnie.

Nawet gdy i uczniowi podstawowe czynności będą szły już z łatwością, to dopiero początek nauki. Trzeba pamiętać o sieciowym BHP, czyli podstawowych zasadach bezpieczeństwa. Senior powinien rozumieć, czym są fake newsy i jak weryfikować prawdziwość informacji. Warto mu opowiedzieć, czym jest cyberbezpieczeństwo i jacy przestępcy grasują w sieci. Porady takie jak "nie klikać w linki czy załączniki w wiadomościach od nieznanych lub podejrzanie wyglądających nadawców" powinien wręcz mieć wypisane w notesie przy komputerze.

Poza regularnym wsparciem dobrym pomysłem będzie także znalezienie miejsc, gdzie można dokształcić się w zakresie internetu, komputera, telefonu i technologii w ogóle. Z jednej strony wiele poradników można znaleźć w sieci. Dostępna jest też infolinia ABC Senior pod numerem 800 123 800. Konsultanci doradzają na niej w sprawie korzystania z komputera, internetu i technologii w ogóle.

Z drugiej strony są też instytucje. - Lokalne biblioteki, domy seniora, domy kultury i to niezależnie, czy mówimy o miastach, małych miejscowościach czy wsiach. W wielu takich miejscach są komputery i jest możliwość wspólnej nauki - wymienia Monika Kulik z Orange Polska.

Polski rząd planuje zresztą takie miejsca tworzyć. W październiku 2021 r. Kancelaria Premiera Rady Ministrów zapowiedziała program Klubów Rozwoju Cyfrowego. Mają to być swego rodzaju “kafejki internetowe” z dostępem do sieci i osób kompetentnych w nauczaniu takich umiejętności. Miejsca te mają powstawać w lokalnych bibliotekach, domach kultury czy Uniwersytetach Trzeciego Wieku. Rząd zapowiedział, że w każdej z ponad 2,5 tys. gmin w Polsce powstanie takie miejsce. W fazie pilotażowej program obejmie 64 miejscowości.

Pełny raport Fundacji Orange o "Wykluczeniu społeczno-cyfrowym" jest dostępny tutaj.