Mieli walczyć ze smogiem, a udusili Kanarka. Kulisy sporu antysmogowych gigantów

Kanarek to jedna z najpopularniejszych w kraju aplikacji do sprawdzania zanieczyszczenia powietrza. Kanarek nie dysponuje jednak własną siecią czujników - korzysta z tych, które zostały już zamontowane. Do niedawna aplikacja mogła korzystać z ponad 1500 stacji:

Dlaczego?

Wyjaśnijmy na początku, jak działa Airly. To prywatna spółka, założona przez studentów AGH, która na początku była projektem społeczno-hobbystycznym. Jej produktem jest m.in. czujnik mierzący pyły zawieszone PM10 i PM2,5, temperaturę, ciśnienie i wilgotność. Zbierane dane przesyłane są zaś na platformę wizualizacyjną, gdzie w łatwy sposób można sprawdzić stan powietrza.

Czujnik Airly.

Dziś projekt jest już poważnym biznesem, który zatrudnia kilkunastu ludzi. Airly sprzedaje czujniki jakości powietrza dla firm i jednostek samorządu terytorialnego, a także dostęp do platformy, gdzie dane z nich pochodzące są kalibrowane i prezentowane.

Co kluczowe dla dalszego przebiegu sprawy:

Jednym z takich chętnych jest aplikacja Kanarek. Jej twórca, Michał Tajchert, dogadał się z Airly na udostępnienie API zgodnie z obowiązującym regulaminem i pobieranie danych do swojej aplikacji, aktualnie używanej przez ponad 130 tys. osób.

Skąd się brały te "niewłaściwe dane"? Zgodnie z informacjami Airly nad montowaniem ich czujników czuwa specjalista, który później wykonuje okresowe kalibracje, badania, i weryfikację pomiarów. Airly gwarantuje jakość pomiarów i dba o ich rzetelność.

Czujnik LookO2.

Co innego czujniki LookO2 sprzedawane osobom indywidualnym (w przypadku Airly sprzedaż B2C dopiero niedawno wystartowała).

Innego zdania jest Sławomir Mikos, z inicjatywy Powietrze Tuchów, która walczy ze złym stanem powietrza na skalę lokalną w małopolskim Tuchowie.

Trzeba jednak przyznać, że nie wszystkie czujniki mogą być umieszczone w odpowiednich miejscach. Na niektóre co wieczór może zawiewać dym z komina. Dużą rolę grają tu czynniki losowe. Czy to jednak powód, aby zrywać współpracę? Być może tak, bo przecież smog to ważki temat, a odczyty zapylenia często bulwersują opinię publiczną.

Rozwiejmy jednak mgłę i porównajmy dostępne na rynku czujniki.

Pytam o to przedstawicieli firmy i dostaję linki do trzech doniesień: jednego z serwisu Wadowice24 i dwóch z Facebooka (zdjęcia poniżej). W pierwszym normy przekroczone są o 22 tys. proc., w kolejnych czujniki LookO2 wskazują kilkukrotnie większe zanieczyszczenie niż czujniki Airly.

[gallery columns="2" link="file" ids="657067,657070"]

O komentarz poprosiliśmy też LookO2, którego przedstawiciel zaprzeczył, jakoby błędne czujniki wciąż wysyłały do sieci alarmujące raporty.

Niesamowite rezultaty wciąż jednak się zdarzają. Jak np. z wczoraj, kiedy w Świedodzicach normy zostały przekroczone o 1000 proc. Czy rzeczywiście jakość powietrza była tak koszmarna? A może ktoś źle ustawił czujnik? A może ktoś specjalnie podstawił pod niego zapaloną zapałkę, aby zafałszować odczyt?

Takie niesamowite odczyty wynikają z metody działania czujników. Przykładowo, Inicjatywa Powietrze Tuchów od roku buduje ich własną sieć. Raportują one dane w czasie rzeczywistym, przez co nierzadko pokazują znaczne skoki, które jednak pokrywają się z tym co akurat dzieje się na zewnątrz.

Inaczej pracują już sensory GIOŚ i WIOŚ, które dane przekazują z co najmniej godzinnym opóźnieniem. W ten sposób mają czas na uśrednienie wyników. Czy jednak planując spacer na 18:00 nie chcemy wiedzieć, jaki jest stan powietrza w tym momencie, a nie godzinę wcześniej, kiedy ludzie ruszyli z pracy do domów samochodami?

To jeszcze nie koniec niuansów. Na dowód, że czujniki Airly i LookO2 są podobne, Mikos podaje również fakt, że bazują na tych samych komponentach, a jego prywatne testy porównawcze pokazały, że dane LookO2 nie różnią się znacznie od tych rejestrowanych przez profesjonalne pyłomierze.

Sprawa rozbija się więc o to, czy wierzymy Airly, że ich „dokładanie starań” jest wystarczającym argumentem. Gwoli ścisłości ich czujniki nie posiadają jednak „zatwierdzenia typu lub wykazanej równoważności do metody referencyjnej, grawimetrycznej” opisanej przez Polski Komitet Normalizacyjny.

Czujniki Airly były już krytykowane przez Krystynę Gołębiowską, kierowniczkę tarnowskiej delegatury WIOŚ:

Nie można jednak odmówić Airly, że cały czas pracuje nad doskonaleniem swojego czujnika. Firma przeprowadza pomiary porównawcze we współpracy z  Głównym Inspektoratem Ochrony Środowiska, Akademią Górniczo-Hutniczą w Krakowie, Gminą Dobczyce oraz Stowarzyszeniem Krakowski Alarm Smogowy. Wcześniej zakończyły się ich testy w Instytucie Podstaw Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk w Zabrzu i choć pokazały, że czujniki laserowe są generalnie zadowalające, to Airly nie dzieli się wynikami. Dokument ma być do użytku wewnętrznego i ewentualnego wglądu w siedzibie firmy.

Tyle porównania obu czujników. Zobaczmy teraz jak w środku konfliktu o dane smogowe znalazła się aplikacja Kanarek.

Podczas pierwszego uruchomienia aplikacji Kanarek użytkownik może wybrać, czy chce korzystać z danych dostarczanych przez Airly i czujniki LookO2. Może wybrać oba, jeden z dwóch albo polegać tylko na stacjach WIOŚ i GIOŚ. Każdy odczyt jest też podpisany, aby użytkownik wiedział, z której sieci pochodzi.

Airly stało jednak na stanowisku, że prezentowanie ich odczytów wraz z "urządzeniami nierzetelnymi" godzi w ich interesy. Z podesłanych zrzutów ekranu można sądzić, że firma za nierzetelne uważa czujniki LookO2.

Na coś takiego nie chciał się jednak zgodzić Tajchert.

Dodatkowo w tym momencie Kanarek to jedyna androidowa aplikacja, gdzie użytkownicy LookO2 mogą się dzielić danymi ze swoich czujników. Airly ma dedykowaną aplikację dla własnych sensorów, a LookO2 tylko na iOS.

Kanarek w najbliższych miesiącach ma też integrować kolejnych dostawców danych, także poza granicami Polski. Afera z Airly paradoksalnie pomogła aplikacji, bo zgłaszają się do niej właściciele mniejszych sieci.

W całej sprawie jest jeszcze jeden niejasny epizod.

Informacje te dementuje jednak Airly:

Maile od Airly dotyczą jednak konkretnych warunków, na jakich Tajchert miałby sprzedać aplikację. Po co Airly Kanarek, skoro mają własną aplikację? To oczywiście dodatkowy kanał sprzedaży - 130 tys. użytkowników nie chodzi piechotą. W Kanarku od kilku tygodni działa bowiem sklep z akcesoriami.

A skąd w Kanarku wzięły się w ogóle reklamy?

Kanarek jako jedna z niewielu aplikacji korzysta z własnych serwerów. Oznacza to, że kiedy wysiadają serwery GIOŚ (dzieje się tak kiedy media przekierują tam wiele ruchu), Kanarek wciąż dostarcza zaktualizowane wyniki.

Warto jednak zauważyć, że reklamy w Kanarku nie są nachalne. Występują w postaci oddzielnej karty ze sklepem z akcesoriami do walki ze smogiem.

W regulaminie możemy przeczytać: „W celu wykorzystania danych w celach komercyjnych użytkownik proszony jest o skontaktowanie się z usługodawcą na adres mailowy w celu ustalenia warunków”.

Warchałowski przyznaje, że taki mail rzeczywiście miał miejsce, ale...

Okazuje się, że gentlemańska umowa nie rozpościera się na komunikację mailową.

Później obie strony usiadły do rozmów. Celem Airly nie było jednak pozbycie się reklam z Kanarka, choć właśnie ten punkt regulaminu został złamany, a usunięcie „nierzetelnych sensorów”, czyli w praktyce sensorów LookO2.

To jedna z najbardziej znanych firm świadczących usługi komercyjnego monitoringu powietrza. Korzystanie z ich czujników przez Kanarka było sytuacją obopólnej korzyści. Kanarek miał dane, a Airly kilka tysięcy użytkowników przekierowanych na swoją stronę i większą świadomość marki.

Potrafię zrozumieć, że nie wszyscy mogą zwracać uwagę na zapis skąd pochodzą dane w aplikacji. Może to prowadzić później do łączenia Airly z wadliwymi wskazaniami i niechęci kupców do ich urządzeń.

Kolejną kwestią jest udostępnianie niewłaściwych informacji użytkownikom aplikacji mobilnych. Przecież w oparciu o te właśnie dane ogłasza się alarm smogowy.

Wiktor Warchałowski, współzałożyciel Airly, finalista konkursu New Europe 100, który wyróżnia innowatorów i liderów pozytywnych zmian w Europie Środkowo-Wschodniej. Źródło: Facebook Airly.

Incydentów, kiedy czujnik pokazał wynik z kosmosu było naprawdę niewiele. Czy nie warto pogodzić się z faktem, że zdarzają się błędy na rzecz o wiele bogatszej sieci? W przyszłości, w miarę jak urządzeń będzie przybywać, wyniki będzie można przecież uśredniać. Na dodatek opieranie się na wielu dostawcach jest po prostu bezpieczniejsze niż na czujnikach państwowych (które dwukrotnie odmawiały działania w czasie pisania tego artykułu) i czujnikach komercyjnych.

Inną kwestią jest łączenie marki Airly z błędnymi odczytami. Trudno mi uwierzyć, że osoba realizująca np. przetarg dla gminy jest na tyle zamknięta na perswazję, że nie da się jej wytłumaczyć różnicy pomiędzy LookO2, a Airly.

Twórcy Airly sami zapewne na początku nie podejrzewali, że ze studenckiej inicjatywy uda się zbudować prężną firmę. Dziwię się im więc, że nie chcą zrozumieć sytuacji Tajcherta, który wprowadził reklamy, aby nie dokładać do interesu, na którym zyskujemy wszyscy. Airly realizuje przecież znaczną część swoich zamówień otrzymując publiczne pieniądze i choć umowa jest jasna - to ich dane - to w dobrym tonie byłoby ich nie zamykać.

Michał Tajchert, twórca Kanarka. Autor: PJATK, Jakub Zięba.

Tajchert jest otwarty na współpracę, o czym świadczyć ma dodawanie czujników z mniejszych sieci z kilkunastoma czujnikami.

Możliwości dojścia do kompromisu nie widzi jednak Airly.