Niepozorna jaskinia skrywa sekret rolnictwa sprzed 9 tysięcy lat
Choć początków rolnictwa szuka się zwykle w rejonie tzw. Żyznego Półksiężyca, najnowsze odkrycia z południowego Uzbekistanu z całą pewnością podważają tę narrację. Znaleziono jaskinię, która skrywa wiele sekretów.
Przez dekady uważano, że kolebka rolnictwa znajduje się w rejonie tzw. Żyznego Półksiężyca, czyli obszaru obejmującego dzisiejszy Irak, Syrię, Liban, Izrael i część Turcji. Jednak odkrycia dokonane w jaskini Toda na południu Uzbekistanu każą na nowo przemyśleć, gdzie i w jaki sposób człowiek zaczął tak naprawdę uprawiać ziemię. Znaleziska sprzed ponad 9000 lat wskazują, że pierwotne formy rolnictwa mogły rozwijać się niezależnie także daleko poza tym uznanym dotąd centrum cywilizacyjnym.
To mogła być niezależna rewolucja rolnicza
Jaskinia Toda leży ponad 1,4 tys. km od znanego centrum wczesnego rolnictwa, czyli Żyznego Półksiężyca, obszaru obejmującego m.in. Lewant i Mezopotamię. Mimo tej odległości międzynarodowy zespół archeologów pracujący na miejscu w 2019 r. odkrył w jej wnętrzu liczne artefakty, które datowane są na co najmniej 9200 lat. Wśród znalezisk znalazły się węgle drzewne, narzędzia kamienne oraz fragmenty roślin.
Co ciekawe, badania pod mikroskopem wykazały, że niektóre z tych narzędzi wykazują zużycie charakterystyczne dla narzędzi rolniczych, szczególnie sierpów. Ślady te są bardzo podobne do tych znajdowanych na stanowiskach, gdzie potwierdzono obecność upraw roślin. Co więcej, analiza fitolitów i makroszczątków roślinnych wykazała obecność dzikiego jęczmienia, pistacji i jabłek.
Dowód na niezależne początki upraw?
Autorzy badań przekonują, że jaskinia Toda to potencjalnie kolejny punkt na mapie neolitycznej rewolucji, w którym ludzie zaczęli podejmować praktyki rolnicze niezależnie od kultury Natufian, znanej z pierwszych upraw zbóż w Lewancie około 10 tys. lat temu.
Zdaniem Roberta Spenglera z Instytutu Geoantropologii Maxa Plancka, odkrycie to potwierdza rosnącą hipotezę, że udomowienie roślin mogło być skutkiem przypadkowych, powtarzalnych działań człowieka, a nie od razu świadomą decyzją o tworzeniu gospodarstw. Ludzie mogli przez pokolenia zbierać te same gatunki roślin w tych samych miejscach, co stopniowo prowadziło do selekcji i form uprawy.
Szykuje się nowy rozdział w historii rolnictwa
Zespół badaczy planuje teraz rozszerzyć prace terenowe w regionie. Wszystko po to, by sprawdzić, czy podobne ślady obecne są także w innych miejscach Azji Centralnej. Jeżeli uda się potwierdzić, że zbierany w jaskini Toda jęczmień był w jakimś stopniu uprawiany, będzie to oznaczać, że ta część świata odegrała znacznie większą rolę w kształtowaniu cywilizacji rolniczej, niż dotąd przypuszczano.
Przeczytaj także:
Odkrycie z Uzbekistanu może zmusić nas do przedefiniowania poglądów na temat tego, gdzie i jak zaczęło się rolnictwo. Może się bowiem okazać, że jego początki były bardziej rozproszone geograficznie i kulturowo, niż wskazywały dotychczasowe modele ewolucji cywilizacji.
*Źródło zdjęcia wprowadzającego: Africa Studio / Shutterstock
