Jak wypadają kobiety w technologiach? Analizujemy raport Znanych Ekspertek

Raport Kobiety w technologiach pokazuje, że przedstawicielki płci pięknej mają chęć i predyspozycje do zajmowania się naukami ścisłymi, ale mimo to zaznaczają swoją w tym sektorze swoją obecność w znacznie mniejszym stopniu, niż mężczyźni. Dokument stara się przedstawić stan dzisiejszy, identyfikuje przyczynę dysproporcji w zatrudnieniu i stara się odpowiedzieć na pytanie, jakie korzyści przyniesie uporanie się z tym problemem.

Raport został przygotowany na zlecenie inicjatywy społecznej Znane Ekspertki w celu promowania obecności kobiet w debacie publicznej oraz w mediach. W piątkowy wieczór odbyła się uroczysta gala inaugurująca raport w Narodowym Instytucie Audiowizualnym, który jest jednym z patronów raportu.

Za przygotowanie dokumentu odpowiada Instytut Innowacyjna Gospodarka, a za jego redakcję odpowiadają dr Agnieszka Sznyk, Antoni Bielewicz, Jakub Karasek. Przemowę napisał m.in. dr inż. Wacław Iszkowski, Prezes Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji. Wśród partnerów raportu wymieniane są też takie firmy jak MasterCard, Orange, PwC, IIG i Google.

Sektor technologiczny jest bez dwóch zdań domeną mężczyzn, ale kobiety, chociaż są w mniejszości, zaznaczyły w nim wyraźnie swoją obecność. Można przywołać wiele specjalistek, których talenty i kompetencje działają na rzecz rozwoju całej gałęzi gospodarki, sięgając do opracowań historycznych z pierwszej połowy XIX wieku.

Jak wspomniano podczas piątkowej gali, co zaznaczył też Wacław Iszkowski w swojej przedmowie, na branży informatycznej swoje piętno odcisnęło wiele znamienitych przedstawicielek płci pięknej. W dalszej części raportu nakreślono życiorysy kilku z nich, a Prezes Polskiej Izby Informatyki wymienił takie nazwiska jak:

Dokument przygotowany dla Znanych Ekspertek przedstawia sto kobiet z Polski piastujących wysokie stanowiska w sektorze technologicznym. Ta lista ma pokazać, że przedstawicielki żeńskiej części społeczeństwa mogą pochwalić się ogromnymi i znaczącymi sukcesami.

Na gali inaugurującej raport przedstawiono listę Top 10 kobiet spośród wymienionych w opracowaniu. Pierwsza trójka to Alicja Wiecka (Dyrektor Zarządzający, SAS Institute Polska), Magda Taczanowska (Dyrektor Sektora Publicznego, Microsoft Polska) i Katarzyna Szymielewicz (Prezes Fundacji Panoptykon).

Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej swoją wypowiedź zaczyna od wspomnienia Jill Marlow, czyli inżynier zatrudniona w NASA. To przykład, że płeć nie powinna nikomu stać na przeszkodzie w realizowaniu wybranej ścieżki zawodowej. Gaj widzi potrzebę zachęcania młodych dziewcząt do nauki i rozwijania się zawodowo w obszarze nauk ścisłych i technicznych, do których zalicza się szerokopojęta informatyka.

Wstęp do raportu Kobiety w technologiach poprzedza też wypowiedź Bożeny Leśniewskiej, czyli członka zarządu Orange Polska. Zauważa, że w jej firmie różnorodność wśród pracowników wpisuje się w długofalową strategię HR. Zaznacza, że minimalizowanie dysproporcji wśród pracowników ze względu na płeć to tylko jeden z obszarów - jej firma dba o to, by zatrudnienie w Orange mogły znaleźć też osoby niepełnosprawne i w różnym wieku.

Bartosz Ciołkowski, czyli Dyrektor Generalny polskiego oddziału MasterCard w Europie, chwali się wysokim udziałem kobiet w obszarach ściśle związanych z technologią. Zaznacza przy tym, że walka z dysproporcjami dotyczy w równej mierze obszarów zatrudnienia, jak wysokości wynagrodzenia i możliwości rozwoju.

Temat finansów porusza też Joanna Pruszyńska-Witkowska, czyli inicjatorka projektu Znane Ekspertki będąca jednocześnie prezesem zarządu Headlines Porter Novelli. Jak zauważa, raport Kobiety w technologiach to kolejny tego typu dokument po analizie sytuacji kobiet w branży finansowej z 2015 roku.

Inicjatywa Znane Ekspertki wespół z Instytutem Innowacyjna Gospodarka mają na celu coś więcej niż opisać bieżącą sytuację. Ich raport Kobiety w technologiach ma za zadanie identyfikację przyczyn tego stanu rzeczy, a także przedstawia listę tzw. dobrych praktyk, które są w stanie ułatwić eliminowanie dysproporcji.

W przedmowie raportu Prezes Polskiej Izby Informatyki, Wacław Iszkowski, wspomniał kobiety historycznie zasłużone dla sektora technologicznego. W dalszej części dokumentu wymieniono kilka kobiet stojących na czele wielkich światowych firm informatycznych. Wspomniane zostały nazwiska takie jak Marissa Mayer z Yahoo, Safra Catz z Oracle i Susan Wojcicki z YouTube’a.

Chociaż nie istnieją w zawodach związanych z pracą umysłową ograniczenia warunkowane cechami fizycznymi - jak np. w branży budowlnej lub górnictwie - to mężczyzn w sektorze technologicznym jest statystycznie kilkukrotnie więcej, niż kobiet. Tylko 20 proc. przedstawicielek płci pięknej pełni z tego sektora w swoim miejscu pracy funkcję menedżerską.

Podobną sytuację obserwuje się też w świecie finansów, ale średnia dla innych obszarów to aż 45 proc. Kobiety w dodatku często decydują się na odejście z pracy i przerwanie kariery w połowie i zmieniają branżę. Patrząc w ujęciu globalnym kobiety zajmują tylko 25 proc. stanowisk związanych z informatyką.

W Stanach Zjednoczonych ten odsetek to 24 proc. W Szwecji i Kanadzie wynosi on 22 proc. - a w Wielkiej Brytanii zaledwie 18 proc. W przypadku takich firm jak Facebook i Google odsetek zatrudnionych kobiet to nieco ponad 30 proc. Na tym polu wyróżnia się Yahoo - tam ten odsetek to 37 proc.

Największe korporacje zajmujące się technologiami, mimo wielu starań na rzecz różnorodności zatrudnienia - rozumianej przez różnicowanie zespołów pod względem nie tylko płci, ale też rasy, kultury i innych cech socjospołecznych nie są w stanie wyrównać współczynników.

To, że przedstawicielki płci żeńskiej z zasady nie interesują się tym sektorem, to bzdura - ale to zainteresowanie nie przekładają się na wybór w kwestii dalszego kształcenia się. Kobiety rezygnują z edukacji w tym kierunku i realizują się zawodowo w inny sposób.

Chociaż aż 74 proc. dziewcząt wykazuje zainteresowanie naukami ścisłymi, to zaledwie 17 proc. absolwentów kierunków ścisłych na studiach jest płci żeńskiej. W Stanach Zjednoczonych ten odsetek zresztą spadł na przestrzeni ostatnich 30 lat, a dysproporcje mimo starań powiększają się.

Nieco lepiej jest w przypadku kobiet kończących studia na kierunkach inżynieryjno-technicznych, gdzie stanowią 27 proc. wszystkich absolwentów. Gdzie nie spojrzeć, to kobiety są w mniejszości i nie dotyczy to tylko wyboru kierunku kształcenia się.

Statystyki mają przełożenie na to, że kobity to tylko 9 proc. wszystkich programistów aplikacji w Europie. Jeszcze gorzej wygląda to w przypadku stanowisk kierowniczych, bo w Stanach Zjednoczonych stanowią one 14,3 proc. całości pracowników tego szczebla.

W zarządach znaleźć można ich tylko 10,6 proc. kobiet, a na stanowisku prezesa w firmach z sektora teleinformatycznego na 19 mężczyzn przypada zaledwie jedna przedstawicielka płci żeńskiej. Te dane są niepokojące - zwłaszcza w kontekście tego, że w skali globalnej na świecie kobiet jest więcej wyraźnie więcej, niż przedstawicieli płci męskiej.

Warto też pochylić się nad problemem dysproporcji wynagrodzeń. Luka płacowa, jak podaje firma doradztwa personalnego Sedlak&Sedlak, w przypadku stanowisk programistycznych wyniosła w 2015 roku 10 proc. Przeciętne wynagrodzenie programistów to 6300 zł brutto - odpowiednio 5 748 zł dla kobiet i 6400 zł dla mężczyzn.

Niskiego współczynnika kobiet na stanowiskach związanych z naukami ścisłymi, w tym ogromną różnicę w odsetku kobiet i mężczyzn na stanowiskach kierowniczych, nie można traktować jako coś naturalnego. Nie można jednak zapomnieć o tym, że jedną z podstawowych barier generalnych utrudniających kobietom realizowanie się zawodowo - niezależnie od branży - jest godzenie kariery z rolami żony i matki.

Ponad połowa Polaków jest zdania, że macierzyństwo utrudnia znalezienie pracy - zwłaszcza w branżach, gdzie rozwój kompetencji kluczowych do wykonywania zawodu zdobywa się przez cały okres zatrudnienia. Macierzyństwo wymieniane jest przez 37 proc. badanych kobiet jako powód rezygnacji z pracy - inne powody to konieczność podjęcia opieki nad osobami starszymi w rodzinie - 24 proc.

Problemem dla kobiet planujących karierę w branży teleinformatycznej są niestety szkodliwe stereotypy. Panuje przekonanie, że “kobiety różnią się od mężczyzn, są mniej dyspozycyjne, odważne i efektywne, a także mają inne motywacje, więc nie mogą być dobrymi menedżerami”.

Niska reprezentacja kobiet na stanowiskach menedżerskich wynika z ich stereotypowego postrzegania. Konieczność “pokonywania dodatkowych barier mentalnych w organizacjach i ich otoczeniu” sprawia, że przedstawicielki płci żeńskiej wykazują mniejsze zainteresowanie taką ścieżką kariery.

Kobiety też przesadnie krytycznie podchodzą do ocen swoich kompetencji. Takie zdanie wyraziła dr Renata Włoch - socjolożka i koordynatorka programu “Jobs&Skills for the Future” w Laboratorium Gospodarki Cyfrowej/DELab UW. W testach kompetencji matematycznych obie płci mają zbliżone rezultaty, ale ścieżkę kariery w dziedzinie nauki, technologii, inżynierii lub matematyki rozważa co piąty nastolatek i tylko co dwudziesta nastolatka.

Kolejnym problemem są bariery specyficzne dla sektora teleinformatyki. W przedsiębiorstwach przez lata to mężczyźni kształtowali kulturę pracy, co skutkuje tzw. “izolacjonizmem”. W raporcie Kobiety w technologiach doszukuje się genezy tego zjawiska w czasach laboratoriach naukowych. Do dziś zdarza się, że kobiety są wyłączane z “nieformalnych sieci współpracowników” i mogą narzekać na brak wsparcia od przełożonych - najczęściej właśnie mężczyzn.

Liczne badania potwierdzają tezę, że zróżnicowane zespoły są bardziej efektywne i cechują się wyższą kreatywnością w poszukiwaniu rozwiązań. Dążenie do likwidacji dysproporcji nie jest więc celem samym w sobie, a działanie w tym zakresie warunkują przesłanki ekonomiczne:

"W firmach, w których na stanowiskach kierowniczych pracuje więcej kobiet, stopa zwrotu z kapitału własnego jest o 35 proc. wyższa, a ogólna stopa zwrotu dla akcjonariuszy jest o 34% wyższa niż w innych organizacjach o porównywalnym profilu rynkowym.

Korzyści dla firmy płynące z tego, że to kobieta jest na stanowisku kierowniczym, widać w startupach technologicznych. Te założone i rozwijane przez kobiety potrzebują średnio o jedną trzecią mniej kapitału i przynoszą średnio o 12 proc. wyższe dochody od tych, za których powstanie odpowiedzialni są mężczyźni.

Jak można dalej przeczytać w raporcie Kobiety w technologiach, przedstawicielki płci pięknej “lepiej radzą sobie także z zarządzaniem przedsięwzięciami opartymi na współpracy, komunikacji i współdzieleniu zasobów, a więc działaniem według reguł typowych dla gospodarki XXI wieku”.

Przedstawicielki płci pięknej w dodatku rozwiązują problemy “w sposób bardziej złożony i holistyczny”. Uwzględniają szeroki kontekst i sytuację. Zróżnicowany zespół jest w dodatku w stanie lepiej przewidzieć oczekiwania klientów z niejednorodnej grupy docelowej.

Zmniejszenie dysproporcji w zatrudnieniu może, wedle wyliczeń ekspertów, przełożyć się na wzrost globalnego PKB o 12 bln dol. do 2025 roku. Sektor teleinformatyczny w dodatku będzie potrzebował w niedługim czasie większej liczby wykwalifikowanych specjalistów - niedobór może wynieść nawet 900 tys. pracowników w samej Europie do 2020 roku.