Nie takie Halloween obce, jak je malują
Halloween, wraz z otaczającymi to święto ikonografią i zwyczajami, jeszcze nie tak dawno było nam znane jedynie z amerykańskich filmów i seriali. Obecnie obraz dzieci, przebierających się za różne "straszne" lub śmieszne postaci, i chodzących (zazwyczaj z rodzicami) pomiędzy domami prosząc o cukierki, jest już zrozumiałym elementem kultury. W sklepach pojawiają się halloweenowe promocje, można kupić kostiumy, a wiele dzieciaków rusza na poszukiwanie cukierków - mimo że to święto nie ma u nas długiej tradycji.
Niektórzy są przeciwni Halloween, uważając je za nowinkę, lub przeciwnie - pogańskie, konkurujące z chrześcijańskimi dniami Wszystkich Świętych i Zaduszkami. Czy mają rację?
Okazuje się, że zwyczaje halloweenowe są tak samo wynikiem tradycji chrześcijańskich, jak wiele chrześcijańskich świąt jest wynikiem zastąpienia nimi podobnych świąt pogańskich. Oswojenie śmierci, wyśmianie jej, lub wspomnienie zmarłych jest stałym elementem wszystkich religii. Często, w ramach jednej religii, święta obchodzi się w różnych kulturach zupełnie inaczej - dość wspomnieć o chrześcijańskim święcie dnia zmarłych obchodzonym w Meksyku - gdzie przygotowuje się z cukru i z innych słodyczy czaszki i szkielety.
Wspólne korzenie
Nazwa Halloween wywodzi się od skróconego "All Hallow's Eve" - czyli wigilii Wszystkich Świętych. Gdy chrześcijaństwo zdobywało wpływy w kolejnych regionach Europy, musiało skonfrontować się z istniejącymi i zastanymi zwyczajami innych religii. Pogańskie obyczaje i święta były głęboko zakorzenione w tradycji lokalnych ludów, i często zdarzało się, że po przyjęciu chrztu, obchodzono święta obu obrządków. Oczywiście nie podobało się to Kościołowi, który w odpowiedzi starał się przesuwać święta tak, aby następowały równocześnie z tradycjami pogańskimi. Upodabniano również sposób obchodzenia danego święta.
W ten sposób powstawały swego rodzaju hybrydy - święta mieszające symbolikę dwóch lub więcej religii. Tak właśnie powstało święto Wszystkich Świętych.
Przejmowanie świąt pogańskich
Na północy Europy obchodzono święto Samhain - trzydniowe obchody następowały między 31. października a 2. listopada. Tymczasem chrześcijańskie święto Wszystkich Świętych obchodzono... 13. maja. W 835 roku papież Grzegorz IV przeniósł je na 1. listopada - w sam środek Samhain. Symbolika święta Samhain została przejęta przez święto chrześcijańskie: refleksja nad przemijaniem, czarny kolor, groby i ludzkie kości. Czasami również przebierano się za duchy.
Halloweenowe zwyczaje
Gdy myślimy o Halloween, pierwszym co przychodzi nam na myśl, są właśnie chodzące między domami dzieci.
Co ciekawe, zwyczaj chodzenia po domach w poszukiwaniu łakoci pojawił się dopiero w średniowieczu w chrześcijańskiej Europie. Wtedy to obdarowywano słodyczami żebraków, istniał też zwyczaj noszenia po domach i sprzedawania poświęconych duszom czyśćcowym ciast.
Obyczaj wykrawania postaci z dyni, ma korzenie w irlandzkim zwyczaju noszenia podobnie wyciętej... rzepy. Straszna twarz miała odstraszać złe duchy podczas wizyty na cmentarzu. Dopiero irlandzcy emigranci w Ameryce zaczęli używać w tym celu dyni.
Wyławianie jabłek (apple bobbing) wiąże się z kolei z tym, że czas Święta Zmarłych jest... postem. W związku z tym popularne były potrawy z warzyw oraz owoców, również ze względu na pokrycie się terminu święta z terminem zbiorów. Jabłka wyławiano z wody, i zjadano, oraz podawano pieczone lub oblane karmelem.
Halloween - teraz amerykańskie święto, wraca do Europy - po przepłynięciu oceanu wraz z emigrantami, którzy je tam zawieźli. Wpływ kultury amerykańskiej na Europę jest duży i zapewne zaobserwujemy jego coraz większą popularność. Uważam jednak, że nie należy bić na alarm i nie ma czego się bać - jest to tak naprawdę święto o bogatych tradycjach, i wcale nie takie nam obce, jak niektórzy to przedstawiają.
Grafika główna pochodzi z serwisu ShutterStock.
