Zniknął za Marsem i zamilkł. Cisza niepokoi NASA, 10 lat pracował wzorowo
Marsjański orbiter MAVEN po wyjściu zza tarczy Marsa nagle przestał odpowiadać. NASA szuka przyczyny i próbuje odzyskać kontakt. Co poszło nie tak?
6 grudnia orbiter MAVEN wykonywał to, co robi od lat: kolejne przejście za planetą po swojej orbicie. Telemetria docierająca do stacji naziemnych pokazywała standardową pracę wszystkich podsystemów. Dla zespołu operacyjnego był to zwykły dzień – do momentu, w którym sonda wyszła zza krawędzi planety i nie zgłosiła się już z powrotem.
Deep Space Network nasłuchuje sygnałów z sond międzyplanetarnych przy użyciu gigantycznych anten rozsianych po świecie. MAVEN to dla nich stały, dobrze znany głos z orbity Marsa. Tym razem jednak w miejscu charakterystycznego sygnału widmo częstotliwości pozostało puste. NASA w lakonicznym komunikacie przyznała, że doszło do utraty sygnału po wyjściu orbitera zza planety, a przyczyna anomalii jest nieznana.
Jest to szczególnie niepokojące, bo brak kontaktu nastąpił nie w trakcie ryzykownego manewru czy zmiany orbity, lecz po rutynowym okrążeniu Marsa. To zawęża listę potencjalnych przyczyn, ale jednocześnie sugeruje, że problem może dotyczyć systemu łączności, orientacji przestrzennej lub zasilania, czyli kluczowych elementów każdej sondy międzyplanetarnej.
MAVEN to więcej niż tylko kolejna sonda wokół Marsa
MAVEN wystartował pod koniec 2013 r., a we wrześniu 2014 r. wszedł na orbitę wokół Marsa. Nie miał lądować ani wiercić skał. Jego misją było zrozumieć, jak Mars utracił swoją atmosferę, wodę i być może dawne warunki sprzyjające życiu.
Orbiter krąży w górnych warstwach atmosfery i jonosfery planety. Jego głównym zadaniem jest badać, jak wiatr słoneczny i promieniowanie odrywają kolejne cząstki gazu i wyrzucają je w kosmos. To właśnie z takich pomiarów naukowcy składają historię klimatu Marsa: od czasów, gdy mógł mieć gęstsze powietrze i ciekłą wodę, po dzisiejszą suchą, przerzedzoną atmosferę.
MAVEN odgrywa też rolę, której zwykle nie widać na efektownych zdjęciach dostarczanych przez NASA. Służy jako przekaźnik łączności dla robotów pracujących na powierzchni Marsa. Dla łazików każdy orbiter krążący nad głową to szansa na szybsze przesłanie danych naukowych i poleceń z Ziemi. Cisza z MAVEN to więc nie tylko cios dla badań atmosfery, ale także potencjalne osłabienie marsjańskiej infrastruktury komunikacyjnej.
W 2024 r. sonda świętowała 10 lat pracy na orbicie. Jak na standardy misji międzyplanetarnych, to wiek mocno zaawansowany. Wiele sond kończy bowiem swój żywot znacznie wcześniej. Z każdym dodatkowym rokiem rośnie ryzyko awarii elementów, które pracują nieprzerwanie w próżni, w skrajnych temperaturach i pod ostrzałem promieniowania.
NASA szuka śladu MAVEN. Co jeszcze można zrobić?
Gdy sonda milknie, pierwszą linią obrony jest tak naprawdę dokładna analiza ostatnich przesłanych danych. W przypadku MAVEN NASA podkreśla, że tuż przed wejściem za Marsa wszystkie systemy wydawały się zachowywać prawidłowo. Na tej podstawie można próbować wysyłać do sondy różne zestawy komend awaryjnych: prośby o przejście w tryb bezpieczeństwa, ponowną konfigurację anten, wymuszenie obrotu w stronę Ziemi albo restart komputerów pokładowych.
Przeczytaj także:
Pamiętajmy jednak, że tak naprawdę jest to walka z czasem. Orbiter nie jest obiektem pasywnym – zużywa energię, musi utrzymywać właściwą orientację paneli słonecznych, dbać o temperaturę instrumentów. Jeśli awaria sprawiła, że MAVEN utracił kontrolę nad swoim położeniem lub nie może ustawić anten w stronę Ziemi, to każde kolejne okrążenie Marsa tylko pogarsza sytuację. Tam, gdzie brakuje telemetrii, pozostają modele i symulacje. NASA w swoim krótkim komunikacie ogranicza się do zapewnienia, że zespoły pracują nad rozwiązaniem sytuacji, a więcej szczegółów poznamy niebawem.
*Źródło grafiki wprowadzającej: NASA
