Wkrótce w Polsce wystrzał popularności VPN. Rząd zbanuje strony dla dorosłych

Dane przedstawione w raporcie dla Sejmu są rzeczywiście alarmujące. Z Pornhuba korzysta aż jedna trzecia małoletnich w Polsce, a platforma ta znalazła się na siódmym miejscu w rankingu najpopularniejszych serwisów wśród młodych internautów. Młodzież spędza w sieci średnio 4,5 godz. dziennie, co jest o godzinę więcej niż dorośli. Na treści erotyczne przeznaczają około 10 minut dziennie, co może wydawać się niewiele, ale w kontekście rozwoju psychicznego dzieci nabiera zupełnie innego znaczenia.

Jeszcze bardziej niepokojące są statystyki dotyczące krzywdzenia seksualnego – 69 proc. dzieci i młodzieży w Polsce doświadczyło jakiejś formy molestowania w Internecie. Liczba materiałów CSAM wzrosła od 2019 r. o 87 proc., a w grupie 7-10 lat aż o 360 proc. Te dane rzeczywiście wymagają zdecydowanych działań.

Czytaj też:

Wiceminister cyfryzacji Michał Gramatyka zapowiedział wprowadzenie obowiązkowej weryfikacji wieku na stronach oferujących treści pornograficzne. Ustawa, która ma być procedowana już w grudniu, nałoży na dostawców takich treści taki obowiązek. Projektodawcy świadomie wykluczyli metody biometryczne, takie jak rozpoznawanie twarzy czy skanowanie odcisków palców, ze względu na obawy o prywatność.

Mechanizm będzie działał następująco: strony, które nie wprowadzą weryfikacji wieku, trafią do rejestru prowadzonego przez NASK, a dostawcy Internetu będą zobowiązani do blokowania dostępu do takich domen. Po wpisaniu adresu zablokowanej strony użytkownik zostanie przekierowany na stronę UKE z komunikatem informującym o powodach blokady.

Warto przyjrzeć się doświadczeniom innych krajów zanim ustawa wejdzie w życie w Polsce. Francja wprowadza podobne regulacje w bieżącym miesiącu, co spowodowało, że Pornhub i związane z nim serwisy wycofały się z tego rynku. Efekt? ProtonVPN odnotował wzrost rejestracji o 1000 proc. w ciągu 30 minut po zablokowaniu dostępu. NordVPN zanotował wzrost użycia o 170 proc., a ogólnie użycie VPN we Francji wzrosło o 334 proc.

Podobne scenariusze rozgrywały się w Stanach Zjednoczonych. W Teksasie wprowadzenie weryfikacji wieku spowodowało wzrost wyszukiwań VPN o 1750 proc. Na Florydzie natomiast pierwszy dzień nowych regulacji przyniósł wzrost popytu na VPN o 1150 proc. Utah i Karolina Południowa odnotowały podobne trendy.

Z technicznego punktu widzenia obejście blokad geograficznych to kwestia kilku kliknięć. VPN maskuje rzeczywistą lokalizację użytkownika, sprawiając, że strony internetowe widzą go jako mieszkańca innego kraju. W praktyce oznacza to, że niezależnie od tego jak restrykcyjne będą polskie regulacje, każdy posiadacz telefonu może w kilka sekund przenieść się do Niemiec, Czech czy jakiegokolwiek innego kraju bez takich ograniczeń.

Dodatkowo na rynku dostępne są darmowe rozwiązania VPN (choć znacznie mniej bezpieczne), przeglądarka Tor, czy techniki DNS-over-HTTPS. To sprawia, że skuteczność blokad jest co najmniej dyskusyjna, a jedynymi, którzy naprawdę na tym skorzystają, będą dostawcy usług VPN.

Obecne statystyki polskiego rynku VPN pokazują, że mamy do czynienia z branżą o dużym potencjale wzrostu. Świadomość VPN w Polsce wynosi 69,2 proc., ale faktycznie korzysta z tych usług tylko 28 proc. internautów. Przeciętny użytkownik VPN to mężczyzna w wieku około 35 lat, należący do pokolenia millenialsów lub generacji X.

Ciekawe jest to, że aż 38,1 proc. polskich użytkowników VPN wybiera darmowe usługi, mimo że są one znacznie mniej niezawodne i mogą stanowić zagrożenie dla prywatności. Płatne usługi, oferujące lepsze bezpieczeństwo i prędkości, kosztują od 16 zł (CyberGhost) do 25 zł miesięcznie (ExpressVPN) w przypadku planów rocznych. Wszystkie główne dostawcy mają serwery w Polsce, co zapewnia szybkie połączenia dla lokalnych użytkowników.

Ironia całej sytuacji polega na tym, że regulacje mające chronić dzieci przed treściami dla dorosłych mogą paradoksalnie przyczynić się do ich większej ekspozycji na zagrożenia cyfrowe. Młodzi ludzie, którzy do tej pory mogli przypadkowo natrafić na nieodpowiednie treści, teraz będą aktywnie szukać sposobów na obejście ograniczeń. W procesie tym nauczą się korzystać z VPN, Tora i innych narzędzi anonimizacji, które mogą otworzyć im drzwi do znacznie ciemniejszych zakątków Internetu.

Darmowe VPN - które prawdopodobnie będą pierwszym wyborem młodzieży ze względu na brak konieczności płacenia - często zbierają i sprzedają dane użytkowników, bombardują reklamami, a ich bezpieczeństwo pozostawia wiele do życzenia. W efekcie, zamiast chronić dzieci możemy je narażać na nowe zagrożenia.

Dostawcy usług VPN już teraz przygotowują się na polski boom. Kampanie marketingowe będą prawdopodobnie subtelnie nawiązywać do wolności Internetu i ochrony prywatności, nie wspominając wprost o obejściu rządowych blokad. Już teraz można zaobserwować, że firmy takie jak NordVPN czy ExpressVPN intensyfikują swoją obecność na polskim rynku.

Warto też zwrócić uwagę na czasowe zbieżności - francuskie doświadczenia z bieżącego miesiąca będą świeżym przykładem dla polskich internautów, gdy polska ustawa wejdzie w życie prawdopodobnie w trzecim kwartale. To oznacza, że polscy użytkownicy będą już dokładnie wiedzieli, jak obejść ograniczenia, zanim jeszcze zostaną one wprowadzone.

Jedyną realną alternatywą dla obecnego podejścia może być EU Digital Wallet, planowany do wdrożenia do końca przyszłego roku. Ta unijna aplikacja ma umożliwiać anonimową weryfikację wieku bez ujawniania tożsamości użytkownika. W przeciwieństwie do obecnych metod, które wymagają podania dokumentów tożsamości czy danych karty płatniczej, EU Digital Wallet ma zapewnić podwójną anonimowość - ani dostawca weryfikacji, ani strona internetowa nie będą mogły zidentyfikować użytkownika.

Jednak nawet to rozwiązanie nie będzie w 100 proc. odporne na obejście przez VPN z krajów spoza UE. Dodatkowo jego wdrożenie jest planowane na koniec 2026 r., co oznacza co najmniej półtora roku dzikiego zachodu na polskim rynku VPN.

Z perspektywy entuzjasty technologii trudno nie dostrzec pewnej naiwności w podejściu prawodawców do problemu. Internet z samej swojej natury jest globalny i trudny do kontrolowania na poziomie krajowym. Próby blokowania treści w jednym kraju, podczas gdy są one swobodnie dostępne w innych, przypominają budowanie zapory na rzece - woda zawsze znajdzie sobie drogę.

Rzeczywista ochrona dzieci przed szkodliwymi treściami wymaga bardziej holistycznego podejścia: edukacji, narzędzi kontroli rodzicielskiej, lepszej komunikacji między rodzicami a dziećmi na temat bezpieczeństwa w Internecie. Techniczne blokady, choć wydają się prostym rozwiązaniem, w praktyce często przynoszą efekt odwrotny od zamierzonego.

Niezależnie od naszej oceny planowanych regulacji jedno jest pewne - polski rynek VPN czeka na złoty okres. Inwestorzy mogą już teraz przyglądać się akcjom firm takich jak NordVPN, ExpressVPN czy Surfshark. A może warto pomyśleć o uruchomieniu krajowego startupu w tej branży?

Ministerstwo Cyfryzacji, chcąc nie chcąc, może stać się najlepszym promotorem technologii VPN w Polsce. To z pewnością nie było założeniem ustawy, ale historia technologii zna wiele takich paradoksów. Kto wie, może za kilka lat będziemy wspominać polską ustawę o weryfikacji wieku jako moment, w którym VPN stały się w Polsce tak powszechne jak kiedyś komunikator Gadu-Gadu.