Wybuch wulkanu zamienił ludzki mózg w szkło. Archeolodzy odtworzyli sekwencję wydarzeń
W 79 roku naszej ery wybuch Wezuwiusza zniszczył Pompeje i Herkulanum, grzebiąc tysiące ludzi pod warstwą popiołu i lawy. Ale to, co naukowcy odkryli w na miejscu tej tragedii w 2020 roku, jest absolutnie niezwykłe i szokujące.
W artykule opublikowanym w czasopiśmie Scientific Reports archeolodzy i wulkanolodzy wykazali, że odłamki czarnego szkła znalezione w czaszce młodego mężczyzny, który zginął w 79 r. n.e. w wyniku wybuchu Wezuwiusza, to jego zeszklony mózg. To pierwsze tego typu odkrycie w dziejach.
To jest całkowicie sprzeczne z intuicją. W normalnych warunkach nie można zeszklić żadnej tkanki organicznej. W żadnym innym przypadku na świecie nie znaleziono zeszklonych organicznych szczątków ludzkich lub zwierzęcych – powiedział Guido Giordano, wulkanolog z Uniwersytetu Roma Tre.
Naukowcy twierdzą jednak, że udało im się ustalić sekwencję zdarzeń, która doprowadziła do śmierci ofiary i powstania wyjątkowego i zagadkowego szkła.
Wykonali obrazowanie próbki za pomocą promieni rentgenowskich i mikroskopii elektronowej i po przeprowadzeniu szeroko zakrojonych testów czarnego materiału naukowcy byli w stanie jednoznacznie udowodnić, że jest to rzeczywiście zeszklona tkanka – mózg mężczyzny i części jego rdzenia kręgowego zamieniły się w szkło.
Naukowcy doszli do wniosku, że zeszklenie nastąpiło w wyniku wyjątkowego procesu szybkiego wystawienia materiału organicznego na bardzo wysoką temperaturę – co najmniej 510 stopni Celsjusza i następującego po tym szybkiego schłodzenia.
Więcej o technologii i archeologii przeczytasz na Spider's Web:
Jak gorący popiół zamienił mózg w szkło?
Szczątki odnalezione w nadmorskim mieście Herkulanum, które podobnie jak Pompeje zostało zniszczone w wyniku wybuchu wulkanu, należały do młodego mężczyzny, którego znaleziono leżącego twarzą do dołu na łóżku przysypanym popiołem wulkanicznym.
(a) Zwęglone ciało strażnika w drewnianym łóżku w Collegium Augustalium; w czaszce znaleziono zeszklone szczątki mózgu. (b) Panoramiczny widok na wschód ruin Herkulanum z wulkanem Wezuwiusz w tle i położeniem Collegium Augustalium w mieście.
Jego ciało odkryto po raz pierwszy w latach 60. XX wieku w budynku College of the Augustales poświęconym kultowi cesarza Augusta, który zmarł w 14 r. n.e. Człowiek ten został zidentyfikowany jako młody mężczyzna, który prawdopodobnie był opiekunem college'u.
Guido Giordano wyjaśnia, że proces witryfikacji, czyli przemiany substancji w szkło, wymaga szybkiego chłodzenia, a nie ogrzewania. Zwykle, szkło wulkaniczne (obsydian) powstaje, gdy lawa gwałtownie stygnie, na przykład w kontakcie z wodą. Jednak w przypadku ofiary z Herkulanum, sytuacja była inna.
Chmury piroklastyczne, które zalały miasto, osiągały temperatury do 465 stopni Celsjusza, ale to nie wystarczyło, aby zeszklić tkankę mózgową. Naukowcy doszli do wniosku, że to niezwykle gorąca chmura popiołu, która szybko się rozproszyła, mogła stworzyć warunki niezbędne do zeszklenia tkanki mózgowej człowieka.
Chmura ta, będąca rozrzedzoną częścią lawiny piroklastycznej, mogła osiągnąć temperatury powyżej 510 stopni Celsjusza – wystarczające, aby zamienić tkankę mózgową w szkło.
Czaszka i kręgosłup młodego mężczyzny prawdopodobnie chroniły mózg przed „całkowitym rozpadem termicznym”, co umożliwiło powstanie fragmentów unikalnego szkła organicznego.
Co wiemy na pewno?
Nie wszyscy naukowcy są jednak przekonani. Alexandra Morton-Hayward, antropolog sądowy z Uniwersytetu Oksfordzkiego, uważa, że witryfikacja tkanek miękkich jest "niezwykle mało prawdopodobna". Podkreśla, że tkanki organiczne, które w większości składają się z wody, można witryfikować jedynie przez szybkie chłodzenie do ekstremalnie niskich temperatur, poniżej zera stopni Celsjusza – proces znany jako krioprezerwacja.
Erupcja Wezuwiusza w 79 roku była jednym z najbardziej brutalnych i tragicznych wydarzeń w historii ludzkości. Miasta takie jak Pompeje i Herkulanum zostały pogrzebane w ciągu zaledwie kilku godzin, a tysiące ludzi zginęło w potwornych warunkach.
Odkrycie "zeszkolnego mózgu" z Herkulanum to fascynujący przykład tego, jak ekstremalne warunki mogą wpływać na zachowanie materii organicznej. To nie tylko rzadki wgląd w tragiczne wydarzenia sprzed tysięcy lat, ale także cenne źródło informacji dla wulkanologów i antropologów. Badania te mogą pomóc nam lepiej zrozumieć mechanizmy wybuchów wulkanów i ich wpływ na otoczenie.
Głowna ilustracja: Fragment organicznego szkła znaleziony wewnątrz czaszki zmarłego mężyczyzny, który zginął w wybuchu Wezuwiusza w 79 r. n.e. w Herkulanum we Włoszech. Fot. Pier Paolo Petrone
