Europejskie lasy wędrują na zachód. Polskie też. Powód? Nie, nie zmiany klimatu
Zaskakujące odkrycie naukowców burzy nasze wyobrażenie o zmianach zachodzących w przyrodzie.
Zwykle, gdy myślimy o zmianach w rozmieszczeniu roślin, pierwsze co przychodzi nam do głowy, to ocieplenie klimatu i przesuwanie się stref wegetacyjnych na północ. Jednak najnowsze badania rzucają zupełnie nowe światło na tę kwestię.
Okazuje się, że to nie tylko rosnące temperatury, ale przede wszystkim zanieczyszczenie gleby azotem, sprawia, że wiele europejskich gatunków roślin zaczyna poruszać się na zachód. Wyniki badań opublikowano właśnie w magazynie Science.
Za dużo azotu
Zanieczyszczenie azotem, a w mniejszym stopniu także zmiany klimatu, są nieoczekiwanie głównymi czynnikami powodującymi zaskakujące przesunięcia w rozmieszczeniu roślin na zachód.
Niedawne badanie ujawniło, że wiele europejskich gatunków roślin leśnych przemieszcza się na zachód z powodu wysokich poziomów azotu, co przeczy powszechnemu przekonaniu, że zmiana klimatu jest główną przyczyną przemieszczania się gatunków na północ.
Odkrycie to zmienia nasze rozumienie tego, w jaki sposób czynniki środowiskowe, a w szczególności zanieczyszczenie azotem, wpływają na bioróżnorodność.
Więcej o technologii i roślinach przeczytasz na Spider's Web:
Lasy wyruszyły na zachód
Podczas gdy powszechnie przyjmuje się, że rosnące temperatury spychają wiele gatunków w kierunku chłodniejszych, północnych obszarów, badania te pokazują, że przesunięcia w kierunku zachodnim są 2,6 razy bardziej prawdopodobne niż przesunięcia w kierunku północnym.
Główny czynnik? Wysoki poziom azotu z zanieczyszczeń atmosferycznych, który umożliwia szybkie rozprzestrzenianie się gatunków roślin tolerujących azot, głównie ze wschodniej Europy. Rośliny przeprowadzające się na zachód wypierają przy tym rodzime gatunki roślin.
W badaniu uwzględniono kilka najbardziej charakterystycznych lasów Europy, jak na przykład pierwotną Puszczę Białowieską w Polsce.
Jak wyliczyli badacze, europejskie rośliny leśne zmieniają swoje rozmieszczenie ze średnią prędkością 3,56 km na rok. Co ciekawe 39 proc. gatunków roślin przesuwa się na zachód. Przesunięcia na północ obserwuje się natomiast tylko u 15 proc. gatunków.
W badaniu przeanalizowano zmiany obszaru występowania 266 gatunków roślin leśnych w Europie na przestrzeni kilku dziesięcioleci. Pierwsze pomiary w niektórych lokalizacjach przeprowadzono w 1933 r.
Skąd się bierze azot w glebie?
Rolnictwo i emisje z paliw kopalnych to najważniejsze formy działalności człowieka, których wynikiem jest nagromadzenie azotu. Np. w Wielkiej Brytanii na przykład roczna depozycja może wahać się od 5 do 35 kg na hektar, przy czym najwyższe wartości obserwuje się na obszarach gęsto zaludnionych.
Badania wykazały, że każde dodatkowe 2,5 kg azotu na hektar rocznie powodowało wyginięcie jednego gatunku roślinnego.
Niebezpieczne zmiany
Choć dokładne przyczyny tego zjawiska wciąż są badane, naukowcy sugerują, że to właśnie na zachodzie Europy zanieczyszczenie azotem jest najmniejsze. To sprawia, że zachodnie regiony stają się dla wielu roślin swoistą "oazą", gdzie mogą znaleźć schronienie przed niekorzystnymi warunkami panującymi na wschodzie kontynentu.
Zmiany w rozmieszczeniu roślin to nie tylko ciekawostka naukowa. Mają one poważne konsekwencje dla całej przyrody. Przemieszczanie się gatunków może prowadzić do zaburzenia delikatnej równowagi w ekosystemach, a w dłuższej perspektywie nawet do utraty bioróżnorodności.
Odkrycie, że to nie tylko ocieplenie klimatu, ale przede wszystkim zanieczyszczenie ziemi azotem, jest głównym motorem zmian w rozmieszczeniu roślin, to przełomowe odkrycie. Pokazuje ono, jak złożone są zależności w przyrodzie i jak wiele jeszcze musimy się nauczyć o funkcjonowaniu naszych ekosystemów.
