Colossus - tajny komputer, który skrócił wojnę. Brytyjczycy pokazali zdjęcia

Komputer Colossus powstał podczas drugiej wojny światowej w celu rozszyfrowania najważniejszych i krytycznych wiadomości strategicznych przekazywanych przez najwyższych rangą niemieckich generałów w okupowanej Europie. Istnienie komputera Colossus ujawniono dopiero po sześciu dekadach tajemnicy. 

Podczas II wojny światowej w Wielkiej Brytanii powstał jeden z pierwszych komputerów. Nazywał się Colossus i był używany do łamania kodów Lorenza, którymi posługiwali się Hitler i jego generałowie. Dzięki temu maszynie alianci mogli odczytywać tajne wiadomości niemieckie i uzyskiwać cenne informacje o planach wroga.

Szyfr Lorenz był używany przez niemiecką maszynę szyfrującą o nazwie Schlusselzusatz (SZ), która była podłączona do telegrafu. SZ zmieniała każdą literę lub znak wpisany na klawiaturze telegrafu na kod pięciobitowy, podobnie jak współczesna klawiatura komputerowa zamienia litery na kod binarny. Następnie SZ maskowała zakodowane litery, mieszając je z innymi literami, również zredukowanymi do kodu pięciobitowego. Proces ten tworzył pozornie losowe ciągi liter, które były wysyłane przez radio.

W styczniu 1942 r., siedem miesięcy po tym, jak Brytyjczycy zaczęli odbierać transmisje SZ, kryptolog William Tutte zdołał odkryć systematyczne wzorce w wiadomościach. Udało mu się to bez znajomości maszyny SZ ani jej ustawień. Był to jeden z największych sukcesów kryptologicznych w historii i jedno z największych osiągnięć intelektualnych II wojny światowej. Jednak nawet po złamaniu szyfru Lorenz, alianci musieli jeszcze odczytywać konkretne wiadomości, co było bardzo czasochłonne i pracochłonne. Tutaj z pomocą przyszedł Colossus.

Więcej o niezwykłej technologii II wojny światowej przeczytasz na Spider`s Web:

Colossus był specjalnym komputerem zaprojektowanym przez inżyniera telefonicznego Tommy’ego Flowersa , który pracował dla brytyjskiej poczty. Został stworzony na prośbę matematyka Maxa Newmana , który zajmował się kryptoanalizą w tajnym ośrodku Bletchley Park. W tym miejscu pracowali również inni sławni kryptolodzy, tacy jak Alan Turing czy William Tutte, którzy zajmowali się łamaniem szyfrów Enigmy i Tunny.

Colossus był dużą i skomplikowaną maszyną, która zajmowała cały pokój. Składał się z wielu obwodów elektrycznych, które zawierały około 1600 lamp elektronowych (w wersji Mark 1) lub 2400 (w wersji Mark 2). Lampy te były odpowiedzialne za wykonywanie operacji logicznych i liczenia. Colossus miał również przekaźniki i przełączniki, które służyły do programowania maszyny. Colossus nie miał jednak pamięci, w której mógłby przechowywać dane, jak współczesne komputery.

Colossus otrzymywał zaszyfrowane wiadomości w postaci taśmy papierowej, na której były zapisane znaki binarne. Taśma ta była umieszczana na specjalnym mechanizmie, który nazywano łóżkiem. Łóżko to przesuwało taśmę preforowaną z prędkością około 40 km/h i umożliwiało wprowadzanie danych z prędkością do 5000 znaków na sekundę. Odczyt znaków następował za pomocą światła i fotokomórek. Następnie znaki te były przesyłane do obwodów Colossusa, gdzie były analizowane i porównywane z możliwymi kodami Lorenza. Wynik tej analizy był wyświetlany na panelu z lampkami lub drukowany na maszynie do pisania.

Prototyp Colossusa, oznaczony jako Mark 1, zaczął działać w grudniu 1943 r. Pierwsza wersja była jednak zbyt wolna i zawodna, dlatego szybko wprowadzono ulepszenia. Udoskonalony Colossus Mark 2, który używał rejestrów przesuwnych do pięciokrotnego zwiększenia prędkości przetwarzania, zaczął działać 1 czerwca 1944 r., na czas lądowania w Normandii. Do końca wojny zbudowano łącznie 10 maszyn Colossus, a jedenasta była w trakcie montażu.

Użycie Colossusa pozwoliło aliantom uzyskać ogromną ilość informacji o strategicznych i taktycznych planach niemieckich. Na przykład, dzięki Colossusowi alianci dowiedzieli się, że Hitler nie spodziewał się inwazji na Normandię, co pozwoliło im zmylić go fałszywymi operacjami. Colossus pomógł również odkryć, że Niemcy nie mają wystarczającej ilości paliwa i amunicji, co zachęciło aliantów do zwiększenia nalotów na niemieckie linie zaopatrzeniowe. Colossus odegrał kluczową rolę w skróceniu wojny i uratowaniu wielu ludzkich istnień.

Inżynierowie i łamacze kodów, którzy pracowali nad Colossusem, złożyli przysięgę dochowania tajemnicy i w przeciwieństwie do dobrze znanej maszyny, która złamała szyfr Enigmy, istnienie tego istotnego elementu maszynerii ukrywano w podręcznikach historii przez prawie sześć dekad. Po drugiej wojnie światowej osiem z dziesięciu maszyn zostało zniszczonych, a Flowersowi nakazano przekazać całą dokumentację dotyczącą budowy Colossusa. Było to częściowo spowodowane tym, że technologia była tak skuteczna, że ​​z jej funkcjonalności Brytyjczycy korzystali aż do wczesnych lat sześćdziesiątych XX w.