86-letnia klawiatura na stałe w iOS 16. Czym jest układ Dvoraka?

Dotychczas Dvorak był dostępny dla wszystkich urządzeń mobilnych Apple'a, aczkolwiek nie natywnie - wymagał instalacji dodatkowej aplikacji pochodzącej od firm trzecich. Co z resztą nie różni się od sytuacji, w której są użytkownicy Androida, którym natywnie dostarczane są jedynie klawiatury QWERTY, QWERTZ, AZERTY i 3x4 (układ znany ze starych telefonów "z klawiszami").

Teraz wszyscy użytkownicy systemu iOS mogą bez instalacji dodatkowego oprogramowania korzystać z klawiatury w układzie Dvorak. Wystarczy przejść do Ustawień, a następnie kliknąć w Ogólne > Klawiatura > Klawiatury, później wybrać język i "Dvorak" z listy.

Warto zaznaczyć, że Dvorak póki co natywnie dostępny jest jedynie dla klawiatury w języku angielskim.

O ile większość ludzi słyszała o układach QWERTY, QWERTZ czy AZERTY, o tyle PYFGCRL nikomu nic nie mówi.

Dvorak to układ klawiatury opracowany przez amerykańskiego psychologa, Augusta Dvoraka i jego szwagra, Williama Dealeya. Klawiatura Dvoraka została opracowana w 1936 roku jako alternatywa dla stosowanego od połowy lat siedemdziesiątych XIX wieku układu QWERTY.

Dvorak swoje dzieło nazywał Uproszczoną klawiaturą Dvoraka lub Amerykańską uproszczoną klawiaturą. Nowo opracowany układ został zaprojektowany w dość oczywistym celu: zastąpienia ogólnoprzyjętego układu QWERTY bardziej ergonomicznym rozwiązaniem.

Zdaniem Dvoraka układ QWERTY posiada wiele wad, wśród których amerykański psycholog wymienia m.in. wpisywanie popularnych kombinacji tym samym palcem (np. w języku angielskim jest to "ed" i "de", w polskim jest to np. "we" ), wiele popularnych kombinacji literowych jest wpisywanych jedną ręką, podczas gdy druga jest bezczynna (w języku angielskim jest to np. was, were, w języku polskim może to być np. rzecz). Ponadto Dvorak wytknął klawiaturze QWERTY, że w języku angielskim większość pisania odbywa się lewą ręką, która dla większości ludzi nie jest ręką dominującą. Oprócz obserwacji ruchów ręki na klawiaturze, Dvorak skrupulatnie studiował częstotliwość występowania liter w języku angielskim oraz fizjologiczną budowę ręki.

Dzięki tym i kilku innym obserwacjom Dvorakowi udało się opracować klawiaturę, która podbiła w 1993 serce Steve'a Wozniaka, jednego ze współzałożycieli Apple. Czy zamiłowanie Wozniaka do PYFGCRL to powód obecności układu Dvoraka w urządzeniach Apple? Co ciekawe, nie. Apple zastosowało układ Dvoraka po raz pierwszy już w 1984 roku w komputerze Apple IIc. Komputer posiadał fizyczny przełącznik pomiędzy trybem QWERTY i Dvorak, aczkolwiek Apple IIc sprzedawany poza granicami Stanów Zjednoczonych takiego przełącznika nie posiadał.

Wraz z biegiem lat, Dvorak zagościł na innych systemach i urządzeniach. W 1998 pojawił się w systemie Microsoft Windows (lecz preinstalowany był on jedynie w wersji amerykańskiej), z kolei w systemach GNOME, KDE i większości Linuksów jest on wspierany natywnie. W systemie Android jest on dostępny dzięki aplikacjom firm trzecich

Jak nietrudno się domyślić, układ zaprojektowany przez Augusta Dvoraka jest dedykowany językowi angielskiemu. Jednak koncepcja układu, który maksymalizuje wykorzystanie obu dłoni i naprawia wszystkie niedoskonałości QWERTY sprawiła, że Dvorak - z różnymi skutkami - próbowano zaadaptować na potrzeby wielu języków świata. Chorwacki, francuski, hiszpański, niemiecki, włoski no i oczywiście polski.

Niezależnie jaki język weźmiemy pod lupę przy dostosowywaniu Dvoraka, każda próba napotykała dwa zasadnicze problemy wynikające z założeń twórcy. Po pierwsze, częstotliwość występowania poszczególnych liter różni się pomiędzy językami. Po drugie istnienie znaków diakrytycznych nieobecnych w języku angielskim (czego przykładem są choćby nasze polskie ą, ć, ę, ł itd.). Po trzecie różnice w ilości i obecności liter w alfabecie - te różnią się pomiędzy językami, a wiele z nich nie zawiera liter obecnych w alfabecie angielskim (np. x, y, q, v).

Choć od lat 50. fascynaci Dvoraka i metod szybkiego pisania próbowali przerobić amerykański koncept na realia polskiego języka, udało się to jednemu z użytkowników serwisu Wykop, który na początku stycznia opublikował układ dla naszego języka opracowany w oparciu o koncepcję Dvoraka.

Całe to językowo-komputerowe zamieszanie miało na celu utworzenie układu klawiatury szybszego niż przyjętego od lat 70. XIX układu QWERTY. W internecie znajdziemy wiele opinii pochodzących od wieloletnich użytkowników Dvoraka, którzy cenią sobie prędkość, z jaką piszą po migracji z układu QWERTY. Jednak niezliczone źródła pisane próbujące podejść do sprawy obiektywnie, podważają twierdzenia samego Dvoraka.

Większość badań, które chciały obiektywnie podejść do zbadania efektywności Dvoraka była trudno zderzana z rzeczywistością. Bowiem już w czasie pierwszych badań nad układem (które sięgają lat 50. ubiegłego wieku) to QWERTY było najczęstszym sposobem ułożenia klawiszy na maszynach do pisania. Każdorazowa próba porównania QWERTY do Dvoraka musiała być poprzedzona długimi treningami i próbą przyzwyczajenia uczestników do nowego układu. Nawet pomimo znaczącego wysiłku przeznaczonego na trening, ramy czasowe zakładane przez naukowców nie były wystarczające, aby osoby piszące na maszynach były w stanie dorównać prędkości pisania na Dvoraku w porównaniu do QWERTY.

Innymi słowy Dvorak, pomimo że w części badań Dvorak pod względem prędkości i wydajności pisania wypada lepiej niż QWERTY, to biorąc pod uwagę czas potrzebny na "przestawienie" się na nowy układ, Dvorak jest stawiany na równi z QWERTY.