Duchy i elfy w atmosferze Jowisza. To nie żart

Na Ziemi przejściowe wydarzenia świetlne (TLE, ang. transient luminous events) występują 100 km nad powierzchnią Ziemi, w jonosferze, wysoko nad aktywnymi układami burzowymi. Są to rozległe (kilkadziesiąt km), słabo świecące błyski trwające zaledwie po kilka sekund (elfy) albo struktury przypominające rozległe meduzy, zbudowane z centralnego obłoku świetlnego (o średnicy ok. 30-50 km) i rozciągających się od niego długich świetlnych włókien (duszki).

Atmosfera Jowisza to jednak coś zupełnie innego od atmosfery Ziemi - nazwa gazowy olbrzym nie wzięła się z niczego. Gazowa otoczka Jowisza ma ponad 5000 km grubości i pokryta jest chmurami składającymi się chociażby z amoniaku i wodorosiarczku amonu. Sama warstwa chmur ma 50 km grubości. Pod nią znajduje się też warstwa chmur wodnych, w których wielokrotnie obserwowano pioruny (nawet tysiąckrotnie silniejsze od wyładowań na Ziemi).

Z tego też powodu astronomowie od dawna podejrzewali, że na największej planecie Układu Słonecznego także występują tego typu zjawiska świetlne. Jak dotąd jednak ich istnienie pozostawało czysto teoretyczne.

Najnowsze dane zebrane w 2019 r. za pomocą instrumentów zainstalowanych na pokładzie sondy Juno, która krąży wokół Jowisza od 2016 r. wskazują, że faktycznie także w atmosferze Jowisza mamy do czynienia z chochlikami. Z pewnością nie były to pioruny, bowiem TLE zarejestrowano niemal 300 km nad typowymi piorunami.

Za odkrycie odpowiada spektrograf ultrafioletowy (UVS), który został zaprojektowany do obserwowania spektakularnej zorzy polarnej na Jowiszu. W danych zebranych przez instrument astronomowie dostrzegli jasne błyski promieniowania ultrafioletowego także tam, gdzie zorzy polarnej nie powinno być.

TLE zarejestrowane przez Juno w przeciwieństwie do ziemskich, które są czerwonawe (ze względu na interakcje z azotem w górnych warstwach atmosfery), są błękitne lub różowe (górne warstwy atmosfery Jowisza składają się z wodoru).

Wbrew pozorom jest to bardzo ciekawe odkrycie, bowiem obecność duszków i elfów może naukowcom wiele powiedzieć o aktywności elektrycznej w różnego typu atmosferach planetarnych. To z kolei pozwoli lepiej poznać warunki panujące w atmosferach planet Układu Słonecznego, ale z czasem także planet pozasłonecznych.