Najważniejsze odkrycia i wydarzenia w nauce w 2013 roku

Niewątpliwie potwierdzenie istnienia tej unikającej dotychczas ujawnienia się cząstki, dodatkowo nagrodzone w 2013 roku Nagrodą Nobla z dziedziny fizyki, było największym wydarzeniem naukowym w tym roku. Istnienie jej było postulowane od prawie 40 lat przez model standardowy, jednak aż do lipca tego roku nie udało się jej istnienia dowieść eksperymentalnie. Przy okazji wielki fizyk teoretyczny Steven Hawking przegrał zakład - musi oddać Gorgonowi Kane'owi 100 dolarów - założył się kiedyś, iż istnienie bozonu Higgsa nie zostanie nigdy eksperymentalnie dowiedzione.

Ciekawe doświadczenie, mające pokazać płynność i elastyczność ciał, które w normalnych warunkach uważamy za stałe. Pak zachowuje się jak ciało stałe (można go pokruszyć młotkiem), jednak w rzeczywistości jest cieczą o ekstremalnie dużej lepkości. Na świecie znanych jest kilka eksperymentów, mających na celu to zademonstrować - w lejku umieszczany jest pak i oczekuje się, zazwyczaj wiele lat, na spadnięcie jego kropli.

Najbardziej znany z tego typu eksperymentów jest rozpoczęty w 1927 roku w Uniwersytecie w Queensland - jest on najdłużej prowadzonym doświadczeniem naukowym na świecie.

W tym roku mieliśmy okazję zaobserwować oderwanie się kropli paku w podobnym eksperymencie zapoczątkowanym w Trinity College w 1944 roku - na lejek skierowane były kamery internetowe, więc ta epokowa chwila została zarejestrowana dla potomności.

W lutym 2013 roku niesamowite wydarzenie mogli zaobserwować mieszkańcy Czelabińska i okolic. Meteor, prawdopodobnie o masie około 12 tys ton, przeleciał nad okolicą z prędkością około 60 razy wyższą niż prędkość dźwięku, i rozpadł się w atmosferze na kawałki. Jego eksplozja i odłamki spowodowały uszkodzenia w ponad 7000 budynków (głównie wybite szyby), a prawie 1500 osób zostało rannych (głównie pokaleczonych przez odłamki szkła). Było to też wydarzenie pokazujące siłę mediów społecznościowych - najszybciej filmy z przelotu meteoru można było zobaczyć na Twitterze i podobnych serwisach.

W roku 2012 łazik Curiosity zawitał na Marsa i spędził rok 2013 na pracowitym badaniu jego gleby i atmosfery. Z analizy zebranych przez niego materiałów, dowiedzieliśmy się między innymi, że: formacje skalne znalezione w marsjańskim Yellowknife Bay wskazują na warunki sprzyjające powstaniu życia, gleba marsjańska zawiera około 2% wody i dokładniej poznaliśmy skład marsjańskiej atmosfery.

No i Curiosity dołączył do tych, którzy - podobnie jak twórcy Oxford Dictionary - uważają, że selfie to słowo tego roku... i sam zrobił sobie zdjęcie.

Chris Hadfield, który przez pół roku był dowódcą Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS), był w tym czasie prawdopodobnie największym popularyzatorem idei badania kosmosu. Pisał na swoim koncie Twitter o codziennym życiu astronautów na stacji kosmicznej, odpowiadał na pytania na Reddicie w trakcie sesji AMA (Ask Me Anything) oraz... wysyłał świetne filmy na YouTube, łącznie z bardzo popularnym filmem przedstawiającym astronautę śpiewającego Space Oddity Davida Bowie i akompaniującego sobie na przywiezionej na ISS gitarze.

Najbliższe lata przyniosą nam prawdopodobnie dużo doniesień dotyczących badań mózgu. Badania najbardziej tajemniczego organu ludzkiego ciała otrzymały ostatnio wiele uwagi ze strony mediów, jak i ze strony polityków. Prezydent Obama ogłosił wsparcie dla inicjatywy BRAIN (Brain Research Through Advancing Innovative Neurotechnologies), swój start miał również europejski Human Brain Project. Rok 2013 przyniósł też wiele ciekawych wyników związanych z wcześniej rozpoczętymi badaniami. Jednym robiących duże wrażenie jest... sfilmowanie myśli w rybim mózgu. Poprzez modyfikację genetyczną, powodującą że wzbudzone neurony zaczynają świecić, udało się sfotografować procesy myślowe ryby.

Ziemski ekosystem, wbrew temu że słyszymy w mediach głównie o wymierających gatunkach, wciąż jest bardzo bogaty, i nie do końca odkryty. Spośród nowo odkrytych w 2013 roku gatunków wybieram Olinguito - zwierze do tej pory legendarne i nie zaobserwowane w sposób naukowy. Czyż nie jest on fajny?

Automatyzacja i robotyzacja przestaje być niespełnionym snem futurystów. Nasi mali służący, którzy przypominają nam o spotkaniach i powiadamiają nas o najlepszej trasie podróży, nie przypominają robota-służącej z Jetsonów, tylko telefon komórkowy. Co jednak, gdy musimy fizycznie przenieść coś między dwoma miejscami? Wiele wskazuje na to, że w przeciągu kilkunastu lat będą to za nas robiły coraz powszechniejsze latające drony. Tak jak w przypadku bezzałogowych samolotów, nie jesteśmy na to jeszcze przygotowani, również prawnie, ale technologia jak zwykle wyprzedza inne dziedziny ludzkiego życia.

Ogłoszenie przez Amazon badań nad możliwością dostarczania paczek za pomocą dronów przydało tej technologii dodatkowego zainteresowania. Z tegorocznych wydarzeń na Ukrainie również oglądaliśmy w informacyjnych telewizjach relacje wykonywane przez kamery dołączone do latających robotów.

W roku 2013 grafen opuścił laboratoria naukowców, i zdobył ogromne zainteresowanie firm technologicznych. Przez wielu nazywany nowym krzemem, jest szansą na szybsze, i mniej grzejące się komputery. Co ciekawe, badania nad tym materiałem skupione są głównie w Europie, głównie dzięki europejskiemu przedsięwzięciu "Graphene Flagship project", który zyskał finansowanie o wysokości miliarda euro.

Już pod koniec roku 2013, w czasie konferencji hematologicznej w USA, przedstawiono pierwsze wyniki eksperymentalnej terapii genowej prowadzonej od 2010 roku z udziałem kilkudziesięciu pacjentów. Wyniki są bardzo zachęcające i dają nadzieje chorym na dotychczas nieuleczalne choroby. Dla przykładu, spośród 27 pacjentów chorych na białaczkę, 24 miało objawiało remisję po jednomiesięcznej terapii genowej. Terapie te są na wczesnym etapie rozwoju i nie wejdą szybko do powszechnego użycia, jednak w 2013 roku opublikowano wyjątkowo dużo pozytywnych wyników badań w tej dziedzinie.

Z dziedziny badania ludzkiej prahistorii, rok 2013 przyniósł wiele ciekawych doniesień. Między innymi odkryto moment w którym mutacja genów umożliwiła ludziom spożywanie mleka krowiego, jednak najciekawszym wynikiem w genetycznym badaniu naszych praprzodków było odtworzenie próbek DNA ze szczątków ludzkich organizmów sprzed 400 tysięcy lat. Nowatorska metoda sekwencjonowania zastosowana przy tym znalezisku pozwoli odzyskać fragmenty DNA w próbkach które do tej pory były niemożliwe do odzyskania.

Obrazy Crazy scientist. Young boy performing experiments oraz  Transparent of graphene application with binary numbers concept pochodzą z serwisu Shutterstock.