Trudne odpowiedzi na łatwe pytania #4 - Czemu uważamy piątek 13-go za pechowy?
Wiele osób wierzy w pechowość liczby 13 - w samolotach nie ma miejsca z tym siedzeniem, zdarzają się nawet budynki bez trzynastego piętra. Już w grudniu 2013 czeka nas kolejny piątek trzynastego. Skąd wziął się przesąd o pechowości tego dnia? Kiedy i dlaczego się w ogóle pojawił? Słyszałem wiele wyjaśnień, jednak jakie jest prawdziwe?
Jak podaje Wikipedia (angielskojęzyczna), pierwsza wzmianka o piątku trzynastego w kontekście pechowości, pojawiła się w wydanej w 1869 roku biografii włoskiego kompozytora Gioacchino Rossiniego autorstwa Henry'ego Edwardsa. Rossini wg zawartych w tej biografii informacji, wierzył że piątek i liczba trzynaście przynoszą nieszczęście i, co ciekawe, zmarł w piątek 13-ego.
Jeden przesąd z dwóch
Gdybyśmy piątek trzynastego rozbili na dwa elementy: wiara w pechowość trzynastki i wiara w pechowość piątku, znajdziemy w historii o wiele więcej wzmianek. Pechowość trzynastki wywodzi się z numerologii (pseudonauki badającej wpływ liczb na losy człowieka), gdzie dwunastka była boską i doskonałą liczbą a trzynastka jej zaprzeczeniem. Jako dowód doskonałości dwunastki podawano liczbę apostołów, znaków zodiaku, plemion Izraela wymienionych w Starym Testamencie, oraz liczbę godzin na zegarze. Jeśli zaś chodzi o piątek, to na przykład już w Opowieściach Kanterberyjskich, zabytku angielskiej literatury z 14-go wieku wspomina się o tym dniu jako nieodpowiednim do podróżowania! Dodatkowo, w piątek chrześcijanie wspominają ukrzyżowanie Jezusa, co na pewno nie przysparza temu dniu dobrej sławy.
W ostatnich czasach dość dużą popularność zyskała teoria przedstawiona przez Dana Browna w Kodzie Leonarda Da Vinci, wg której dzień jest uważany za przeklęty bo w piątek, 13 października 1307 roku Filip IV nakazał aresztować wszystkich templariuszy we Francji. Jest to jednak współczesna teoria i nie znajduje ona żadnego potwierdzenia.
XX-wieczny zabobon
Prawdziwe zatrzęsienie wzmianek o pechowości piątku trzynastego znajdujemy dopiero w literaturze i prasie z XX wieku. Jakimś sposobem ten "mem" zyskał ogromną popularność, taką, że ma duży wpływ na życie ludzi. Wielu z nas boi się tego dnia podejmować decyzje, prowadzić samochód. Bardzo często towarzyszy temu zjawisko tzw. samospełniającej się prognozy - wszystkie niepowodzenia tego dnia składamy na karb pechowości piątku trzynastego. Istnieje nawet specjalna nazwa fobii polegającej na lęku przed tym dniem, jest to paraskewidekatriafobia (od greckich słów paraskevi - piątek oraz dekatreis - trzynaście).
W dość starym artykule na stronach National Geographic możemy przeczytać, że szacuje się iż w samych Stanach Zjednoczonych strata związana z niechęcią do podróży samolotem i podejmowania decyzji biznesowych w piątek trzynastego sięga 800 do 900 milionów! Strach przed piątkiem trzynastego może mieć dość konkretny wpływ na gospodarkę, jednak kwota wymieniona w artykule nie była poparta żadnymi argumentami.
Jak często może wystąpić piątek trzynastego? Taki dzień występuje co najmniej raz, a maksymalnie trzy razy w roku kalendarzowym. Jak łatwo zauważyć, każdy miesiąc zaczynający się od niedzieli musi zawierać piątek trzynastego! Innymi słowy, piątku trzynastego nie unikniemy, lepiej więc traktować go jak każdy inny dzień...
Werdykt: Piątek trzynastego jako rozpowszechniony przesąd powstał stosunkowo niedawno (nie prędzej jak w XIX wieku), jako hybryda przesądu o pechowości trzynastki i piątku.
Zdjęcia Young woman looking shocked after seeing Friday the 13th on a calendar oraz Red questions round a head of the beautiful girl pochodzą z serwisu Shutterstock.
