Dotyk zmienia dźwięk fortepianu. Czekaliśmy na to ponad 100 lat
Po ponad wieku spekulacji naukowcy potwierdzili, że dotyk pianisty naprawdę wpływa na barwę dźwięku fortepianu.
To pytanie intrygowało muzyków i naukowców od początku XX wieku: czy dotyk pianisty naprawdę może zmienić barwę dźwięku fortepianu? Teraz, po dekadach domysłów i artystycznych metafor, badacze z japońskiego NeuroPiano Institute rozwiali wszelkie wątpliwości. Dzięki zaawansowanej technologii i precyzyjnej analizie ruchów palców udowodnili, że dotyk pianisty ma fizyczny wpływ na to, jak brzmią wydobywane dźwięki.
Fortepianowe tajemnice sprzed stu lat
Barwa dźwięku od zawsze była postrzegana jako coś trudnego do zdefiniowania, balansującego między fizyką a sztuką. W przypadku fortepianu przez dziesięciolecia panowało przekonanie, że skoro instrument generuje dźwięk po uderzeniu młoteczka w strunę, to sposób naciśnięcia klawisza nie może wpływać na jego brzmienie. A jednak okazuje się, że doświadczeni pianiści twierdzili, że grają barwą, a słuchacze często potwierdzali subtelne różnice. Dopiero teraz udało się to naukowo potwierdzić.
Zespół badawczy kierowany przez dr. Shinichiego Furuya stworzył unikalny system czujników Hackkey, który rejestruje ruchy wszystkich 88 klawiszy z dokładnością do 0,01 mm i w tempie tysiąca klatek na sekundę. Dzięki temu naukowcy mogli dokładnie przeanalizować, jak profesjonaliści manipulują klawiszami, by uzyskać różne efekty brzmieniowe – od jasnych i lekkich po ciemne i ciężkie.
W badaniu udział wzięło 20 uznanych pianistów, których interpretacje nagrano i odtworzono 40 słuchaczom – zarówno muzykom, jak i osobom bez przygotowania muzycznego. Słuchacze rozpoznawali zamierzony charakter brzmienia niezależnie od poziomu doświadczenia, a różnice były wyczuwalne nawet wtedy, gdy tempo i głośność pozostały niezmienione.
Barwa dźwięku nie jest iluzją. To precyzja ciała
Dzięki analizie statystycznej badacze zidentyfikowali konkretne cechy ruchu, które wpływają na postrzeganą barwę dźwięku. Chodzi m.in. o przyspieszenie w momencie aktywacji mechanizmu młoteczkowego czy drobne różnice w synchronizacji rąk. Zmieniając tylko jedną z tych cech, można było wywołać wrażenie innej barwy. Stanowi to pierwszy dowód na istnienie związku przyczynowego między ruchem palca a charakterem dźwięku. To oznacza, że tzw. wyczucie klawiatury nie jest tylko poetyckim określeniem. To fizyczna umiejętność, którą można mierzyć, analizować i uczyć.
Przeczytaj także:
Odkrycie nie kończy się jednak jedynie na muzyce. Naukowcy podkreślają, że mechanizmy integrujące precyzyjne ruchy z odbiorem estetycznym są uniwersalne. Mogą znaleźć zastosowanie w rehabilitacji, projektowaniu interfejsów człowiek-maszyna, a także w opracowywaniu nowych technik nauczania i transferu umiejętności. Co więcej, możliwość naukowego zobrazowania ruchów odpowiedzialnych za różnice w barwie może pomóc początkującym pianistom szybciej i skuteczniej rozwijać warsztat – bez kontuzji, frustracji i błędnych nawyków.
*Źródło zdjęcia wprowadzającego: Gajus / Shutterstock
