Nowe fakty o przodkach Polaków. Nasze pochodzenie to nie mit
Najnowsze badania DNA sprzed ponad tysiąca lat pokazują, że historia Polaków to nie tylko legenda. Migracje Słowian miały masowy wymiar demograficzny. Polska i Europa Środkowa zostały przekształcone genetycznie w VI-VIII w.
Międzynarodowy zespół badaczy przeanalizował ponad 550 starożytnych genomów, w tym blisko 360 z okresu wczesnego osadnictwa słowiańskiego. Wyniki są jednoznaczne: między VI a VIII wiekiem nastąpiły gwałtowne przesunięcia demograficzne. W rejonach dzisiejszej Polski, wschodnich Niemiec i części Bałkanów ponad 80 proc. lokalnego DNA zostało zastąpione przez pulę genetyczną pochodzącą z obszarów wschodniej Europy. Oznacza to, że słowiańskie dziedzictwo w naszym regionie to nie jedynie kulturowa naleciałość, ale efekt napływu ludności.
Polska w centrum zmian
Dla terenów dzisiejszej Polski odkrycia te oznaczają, że przodkowie współczesnych Polaków przybyli tu w konkretnym momencie historii. Zmianie uległy zarówno zwyczaje grzebalne, jak i struktury osadnicze. Zamiast wcześniejszych form kremacji pojawiły się groby z nienaruszonymi szczątkami. Te praktyki, choć z pozoru mało istotne, umożliwiły naukowcom cofnięcie się do samych korzeni polskości. To ważne, ponieważ wiele wcześniejszych populacji pozostawiło po sobie jedynie ślady materialne, ale nie genetyczne. Dopiero Słowianie zakorzenili się w pełni – biologicznie, kulturowo i językowo.
Badacze odkryli, że osady słowiańskie z tego okresu nie były zbieraniną przypadkowych ludzi, ale funkcjonowały jako rozbudowane, wielopokoleniowe wspólnoty rodzinne. Dominowała patrylokalność, czyli model, w którym kobiety przeprowadzały się do rodzinnych osad mężczyzn. Oznacza to, że społeczeństwa te opierały się na więzach krwi i wspólnym interesie rodu, a nie na centralnej władzy czy dominujących elitach. Taki system pozwalał Słowianom skutecznie organizować życie społeczne, nawet bez rozwiniętej administracji czy scentralizowanej władzy. Być może to właśnie ta elastyczność okazała się ich największym atutem na tle upadających imperiów zachodu.
Genetyczna mapa Europy słowiańskiej
Współcześni mieszkańcy Polski, Ukrainy i Białorusi mają wyjątkowo wysoki udział genów pochodzących od słowiańskich migrantów z epoki wędrówek ludów. W Polsce udział ten przekracza 80 proc. Dla porównania, na Bałkanach wartości te są niższe i wynoszą od 50 do 70 proc. Wskazuje to na większe wymieszanie z wcześniejszymi populacjami. Ciekawym przypadkiem są również Serbowie Łużyccy z dzisiejszych Niemiec, u których zachował się niemal nietknięty genotyp słowiański. To pokazuje, jak trwałe potrafią być zmiany demograficzne nawet w niesprzyjających warunkach historycznych.
Co to wszystko znaczy dla nas?
Po pierwsze, tożsamość Polaków zyskuje nowe naukowe potwierdzenie. Nie jesteśmy wyłącznie produktem późnego średniowiecza, ale potomkami fali migracyjnej, która odcisnęła swoje piętno na całym regionie. Po drugie, język, kultura i geny szły ze sobą w parze. Kiedy przychodzili Słowianie, nie tylko zakładali osady, ale także wnosili swój sposób myślenia, życia i komunikacji. Po trzecie, przeszłość Europy to nie tylko opowieść o elitach i władcach. To także historia zwykłych rodzin, które przeszły setki kilometrów, by zapuścić korzenie i stworzyć coś nowego.
Przeczytaj także:
Badanie zostało szczegółowo opisane na łamach Nature. Brał w nim udział międzynarodowy zespół naukowców, w tym naukowcy z polskich instytucji: Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Marii Skłodowskiej-Curie, Uniwersytetu Łódzkiego, Uniwersytetu Rzeszowskiego, Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN, Muzeum im. ks. Stanisława Staszica w Hrubieszowie.
*Źródło zdjęcia wprowadzającego: Evgeniy Kalinovskiy / Shutterstock
