Stephenson 2 DFK 1 to największa gwiazda w kosmosie. Ten kolos powala swoimi wymiarami
Choć wydawać może się to niewiarygodne to istnieje gwiazda tak duża, że gdyby znalazła się w centrum naszego Układu Słonecznego, pochłonęłaby orbitę Saturna. Jej nazwa to Stephenson 2 DFK 1 i jest to największa znana nam gwiazd.
Stephenson 2 DFK 1 jest największą znaną gwiazdą w naszej Galaktyce i jednym z najbardziej fascynujących obiektów. Jest to czerwony nadolbrzym lub możliwy ekstremalny czerwony hiperolbrzym, który świeci z jasnością około 440 tysięcy razy większą niż Słońce. Jej promień wynosi około 2150 razy większy niż promień Słońca, co oznacza, że gdyby znajdowała się w centrum naszego Układu Słonecznego, pochłonęłaby orbitę Saturna.
Stephenson 2 DFK 1 jest wyjątkowa nie tylko ze względu na swoje ogromne rozmiary i jasność, ale także ze względu na swoją tajemniczą naturę. Nie wiadomo na pewno, czy należy ona do gromady Stephenson 2, czy jest to samotna gwiazda znajdująca się bliżej lub dalej od nas. Nie wiadomo też, jak długo jeszcze Stephenson 2 DFK 1 będzie istnieć, zanim nie wybuchnie jako supernowa i nie stanie się gwiazdą neutronową lub czarną dziurą.
Co to jest Stephenson 2 DFK 1?
Stephenson 2 DFK 1 (skrót od Deep Field K band) jest czerwonym nadolbrzymem lub możliwym ekstremalnym czerwonym hiperolbrzymem w gwiazdozbiorze Tarczy. Leży w pobliżu gromady otwartej Stephenson 2, która znajduje się około 5,8 kiloparseków (19 tysięcy lat świetlnych) od Ziemi w ramieniu Strzelca-Centaura Drogi Mlecznej. Zakłada się, że jest jedną z grupy gwiazd znajdujących się w podobnej odległości.
Stephenson 2 DFK 1 jest jednym z najjaśniejszych czerwonych nadolbrzymów i jedną z najjaśniejszych gwiazd w Drodze Mlecznej. Ma szacowany promień około 2150 razy większy niż promień Słońca (1,50 × 10^9 kilometrów; 10 jednostek astronomicznych), co odpowiada objętości prawie 10 miliardów razy większej niż objętość Słońca. Przyjmując tę ocenę za prawidłową, podróż wokół jej powierzchni z prędkością światła zajęłaby to prawie 9 godzin w porównaniu z 14,5 sekundy dla Słońca. Jeśli znajdowałaby się w centrum Układu Słonecznego Ziemi, jej fotosfera pochłonęłaby orbitę Saturna. Możliwe, że Stephenson 2 DFK 1 niedawno przeszła przez ekstremalny epizod utraty masy, co widać po jej znacznym nadmiarze podczerwieni.
Gromada otwarta Stephenson 2 została odkryta przez amerykańskiego astronoma Charlesa Bruce'a Stephensona w 1990 roku na podstawie danych uzyskanych z głębokiego przeglądu nieba w podczerwieni.
Co to są czerwone nadolbrzymy?
Stephenson 2 DFK 1 należy do grupy gwiazd nazywanych czerwonymi nadolbrzymami. Są to gwiazdy, które osiągnęły jeden z etapów rozwoju, charakteryzujący się dużymi rozmiarami, małą gęstością i niską temperaturą powierzchni. Etap ten następuje w chwili wyczerpania się w nich zapasów wodoru. Stadium to osiągają gwiazdy o początkowej masie w zakresie od 10 do 40 mas Słońca.
Ewolucja czerwonych nadolbrzymów jest krótka i burzliwa. Po wypaleniu wodoru przechodzą do fazy fuzji (pot. spalania) helu, co wiąże się ze znacznym zwiększeniem ich rozmiarów oraz z obniżeniem temperatury, która na powierzchni wynosi 3500–4500 K. Średnica takich gwiazd zaobserwowanych w naszej Galaktyce jest około 1500 razy większa od średnicy Słońca, czyli około 7 j.a. (gdyby Słońce miało taką wielkość, sięgnęłoby orbity Jowisza).
Stadium czerwonego olbrzyma trwa względnie krótko – rzędu miliona lat. Czas życia gwiazdy na tym etapie zależy od jej metaliczności: im większa, tym szybciej gwiazda traci otoczkę w wyniku wiatru gwiazdowego. Bardzo masywne czerwone nadolbrzymy (początkowa masa >30 mas Słońca) przekształcają się w gwiazdy Wolfa-Rayeta, natomiast mające mniejszą masę przechodzą przez stadium błękitnego nadolbrzyma i kończą swoje życie jako supernowe. Powyżej 40 mas Słońca gwiazda nie przechodzi przez stadium czerwonego nadolbrzyma, przekształcając się bezpośrednio w gwiazdę Wolfa-Rayeta.
Najbardziej znane czerwone nadolbrzymy to Betelgeza i Antares. Nieco mniej znanymi czerwonymi nadolbrzymami są: Mira Ceti (w gwiazdozbiorze Wieloryba), Ras Algethi (w gwiazdozbiorze Herkulesa) czy Gwiazda Granat (w gwiazdozbiorze Cefeusza).
Główna ilustracja: Stephenson 2 DFK 1 (Fot. Université de Strasbourg na licencji CC BY-SA 4.0)
