Defragmentowanie dysku. Co to jest, co to daje i jak to zrobić?

Większość komputerów przenośnych korzysta z nowoczesnej, w pełni elektronicznej pamięci masowej. Ma ona formę układu scalonego, dla laika z wyglądu nieodróżnialnego od tego reprezentującego RAM, układ graficzny czy CPU. Jest ona pod niemal każdym względem lepsza od pamięci wykorzystującej elementy mechaniczne, takie jak dyski HDD.

Spis treści:

HDD nie odeszły jednak całkiem do lamusa. Nadal są bardzo opłacalne w relacji ceny i przestrzeni na dane. Dlatego też nadal często są wykorzystywane w mobilnych stacjach roboczych i desktopach jako rozszerzenie wbudowanej pamięci flash. Są też nadal montowane w najtańszych komputerach. Wszystkie pamięci masowe są narażone na tak zwaną fragmentację. Tyle że w przypadku pamięci flash dla użytkownika nie ma ona większego znaczenia. W przeciwieństwie do pamięci HDD, która wymaga okresowego defragmentowania dysku.

Upraszczając, defragmentowanie dysku przyspiesza pracę komputera. Jak?Dane w pamięci masowej układane są w tak zwanych blokach. Rozmiar każdego bloku zależy od wybranej partycji i innych parametrów, nie będziemy się więc w to zagłębiać. By uprościć do maksimum, możemy przyjąć fikcyjny parametr, że dana partycja ma bloki jednokilobajtowe. To oznacza, że megabajtowy plik wypełni 1024 kilobajtowe bloki pamięci (1 MB = 1024 KB). Dwa takie pliki wypełnią 2048 bloków. Wyobraźmy sobie teraz, że te 2048 bloków ustawimy w rzędzie, jeden obok drugiego. Dla ułatwienia, można sobie wyobrazić, że obok siebie stoi w rzędzie 2048 pudełek.

Następnie zmodyfikujmy pierwszy plik. Powiedzmy, że to dokument tekstowy, z którego wycinamy obrazki. Jego objętość zmieniła się do 0,5 MB, co oznacza, że zajmuje już 512 bloków, a kolejny niezmiennie 1024. Wróćmy teraz do metafory z pudełkami. Pierwszy plik (1024 pudełka) został zredukowany na skutek edycji użytkownika do rozmiaru 512 pudełek. Drugi niezmiennie zajmuje 1024 pudełka. Czyli mamy rząd 512 pudełek, wyrwę na długość kolejnych 512 pudełek, a następnie 1024 pudełka. Ta wyrwa to pusta przestrzeń na dane.

Owa przestrzeń nie może się marnować. Dorzućmy więc do tego trzeci plik, taki co ma 2 MB (2048 pudełek). System wypełni lukę 512 pudełek stworzoną wyżej, pozostałe 1536 ustawi na sam koniec rzędu. W efekcie struktura danych wygląda tak, że mamy rząd w formie 512 pudełek pliku A, 512 pudełek pliku C, 1024 pudełka pliku B i wreszcie 1536 pudełek pliku C.

Dla pamięci flash nie jest to problemem. Oprogramowanie pobiera z tą samą prędkością dane niezależnie od fizycznej ich lokalizacji. Inaczej to wygląda w pamięci HDD, gdzie głowica fizycznie przesuwa się po talerzu magnetycznym. Im bardziej rozproszone dane, tym dłużej trwa ich odczytanie - bo głowica musi pokonać większe odległości by odczytać wszystkie bloki. Wolniejsza pamięć oznacza wolniejsze działania komputera, a defragmentacja dysku temu przeciwdziała.

Tak rozproszone po pamięci dane są sfragmentowane. Proces defragmentacji oznacza ułożenie na nowo bloków danych tak, by były obok siebie - dzieki czemu głowica dysku HDD nie będzie musiała wędrować po całym talerzu, odczytując wszystkie potrzebne dane z jednego miejsca.

Jeżeli użytkownik nie zmieniał domyślnych ustawień swojego systemu operacyjnego i jeżeli korzysta z komputera częściej niż od przypadku do przypadku, to właściwie żadne działania z jego strony nie są wymagane. Windows sam automatycznie defragmentuje dyski, gdy komputer jest włączony i ma zapas wydajności (nie jest zajęty przeliczaniem zadań z włączonych aplikacji). Sam proces defragmentacji trwa jednak dość długo, stąd uwaga o sporadycznym korzystaniu z PC - automat może nie zdążyć przeprowadzić procesu do czasu wyłączenia komputera przez użytkownika.

Ręczną defragmentację dysku raz na kilka miesięcy warto więc zainicjować, gdy:

Na szczęście to bardzo łatwe. Wystarczy uruchomić systemową aplikację Defragmentacja i optymalizacja dysków.

Następnie należy wskazać dysk do defragmentacji i wcisnąć przycisk Optymalizuj. Chciałoby się rzec to tyle!, ale niestety nie do końca. Ów proces może zająć dużo czasu (w skrajnych przypadkach nawet kilka godzin) i nie powinno się korzystać z tego dysku aż do ukończenia defragmentacji. Należy się więc uzbroić w cierpliwość i przeprowadzić ten proces, gdy komputer nie będzie potrzebny do pracy przez najbliższe godziny.