Jaki masz chronotyp? Czyli czy ranne ptaszki i nocne marki naprawdę istnieją i jak zmienić swoje godziny snu
Dla mnie ranne wstawanie od lat było problemem. Zawsze wolałem siedzieć długo wieczorem, w coś pograć lub coś pooglądać, a rano pospać dłużej. Dziwiłem się kolegom, którzy mówili, że o 23:00 już są zmęczeni i idą spać, za to rano w pracy ja ziewałem i piłem kolejną kawę a ani wyglądali świeżo i pracowali wydajnie. Kilkakrotnie próbowałem się przestawić: nadludzkim wysiłkiem woli wstawałem o 6:00 - i już koło 11:00 opadałem z sił. Coś było nie tak. Czy jest możliwe zmienić swoje przyzwyczajenia dotyczące pory snu i czuwania?
Chronobiologia ma odpowiedź
Dlaczego wielu z nas wydaje się że są "nocnymi markami" i wolimy siedzieć po nocach. Albo inaczej, zawsze byliśmy "rannymi ptaszkami" i wieczorem już robimy się senni. Czy to autosugestia czy faktycznie człowiek może woleć aktywność w jednej porze dnia od drugiej?
Może się okazać że... mieliśmy rację i jest to nieodłączna cecha naszych organizmów. Istnieje nawet nauka poświęcona badaniom takich rzeczy: chronobiologia.
Czym właściwie jest ta chronobiologia? Jest to nauka o naturalnych cyklach biologicznych organizmów, takich jak pory roku czy cykl dobowy. Oprócz naturalnych cykli typu snu, czuwania u zwierząt oraz rocznych u roślin, u ludzi występują cykle związane z kulturą i cywilizacją. Przyjęło się że rano chodzimy do pracy, po południu jesteśmy w domu i oddajemy się rozrywkom wieczorem. Czy jednak nie staje to trochę w konflikcie z naturalnymi cyklami jakimi jesteśmy poddawani?
Osobisty chronotyp
Profesor chronobiologii i specjalista od snu, Till Roenneberg z Universytetu Lugwiga Maximilliana w Monachium twierdzi, że każdy z nas ma osobisty "chronotyp" opisujący nasze ulubione wzorce snu i czuwania. W dużym uproszczeniu, profesor Roenneberg podzielił chronotypy na trzy podstawowe rodzaje:
- lubiący wstawać wcześnie (wcześniej niż większość, np. o 5:00)
- średniacy - ci nie mają problemu ze wstaniem rano ale też nie lubią siedzieć za długo
- lubiący wstawać późno, być aktywnym do późna, i... spać do późna
Według Roenneberga, jeśli jesteś zmuszony do wstania poza swoim naturalnym cyklem, będziesz odczuwał coś co nazwał "społecznym jet-lagiem" - którego głównymi atrakcjami są znużenie, bóle głowy i pleców oraz senność. (Jet-lag to zjawisko zmęczenia towarzyszące przekraczaniu stref czasowych podczas podróży samolotem.)
Życie wbrew swojemu chronotypowi szkodzi
Ale to nie wszystko. Jak zauważył zespół naukowców z amerykańskiego Instytutu Zdrowia (National Institute of Health), osobnicy posiadający późniejszy chronotyp, obudzeni za wcześnie, mają tendencję do... ponadmiarowego jedzenia. Nie jest więc złudzeniem, gdy wstaniemy wcześniej niż zwykle, to już przed południem czujemy ssanie w żołądku i rozglądamy się za obiadem. Wg. badań przeprowadzonych na zlecenie Instytutu Zdrowia, godzina zmiany naszego trybu życia w porównaniu z chronotypem na wcześniejszą zwiększa nasze tendencje do otyłości o 33%.
Czy możemy więc zmienić swój chronotyp? Jak się okazuje, możemy na niego wpłynąć. Roenneberg twierdzi, że częste przebywanie na zewnątrz w świetle słonecznym powoduje stopniowe przesunięcie w stronę wcześniejszego chronotypu. Oczywiście, aby móc wyjść na słoneczko, musimy wstać przed zachodem słońca... co nie każdemu nocnemu markowi się udaje. Innymi słowy - jeśli czujemy że nasze godziny pracy nie odpowiadają naszemu chronotypowi, przynajmniej spacerujmy więcej, na pewno nie zaszkodzi.
Fotografie Portrait of sleeping overworked businessman in front of his laptop at work i Wake up - couple waking up early throwing alarm clock pochodzą z serwisu Shutterstock.
