Jaka matryca dla graczy? IPS czy może VA?
Jaka matryca do gier będzie lepsza? krótka odpowiedź to niestety 'to zależy'. Na szczęście ta ciut dłuższa powinna rozjaśnić wszelkie wątpliwości.
Kiedy zasiadasz przed monitorem gotowa lub gotowy na kolejną sesję gamingową to rzadko zastanawiasz się nad tym co dzieje się tuż pod powierzchnią ekranu. A właśnie tam, w warstwie ciekłych kryształów, rozgrywa się prawdziwa wojna technologiczna - starcie dwóch filozofii wyświetlania obrazu, które od lat dzieli entuzjastów elektroniki użytkowej na dwa obozy. IPS obiecuje kolory tak wierne, jakby wyrwane prosto z pracowni artysty, podczas gdy VA kusi głębią czerni przypominającą nocne niebo z dala od miejskich świateł. Który obóz jest bliższy prawdy? Odpowiedź, jak to często w technologii bywa, brzmi: to zależy.
Dziś przyjrzymy się temu starciu przez pryzmat dwóch monitorów z portfolio iiyama G-Master - Red Eagle GB3261UHSCP-B1 z matrycą VA oraz Gold Phoenix GB3290QSU-B1 wyposażonego w panel IPS. Oba modele reprezentują 31,5-calową klasę gamingowych wyświetlaczy. Idealni do porównania.
Matryce dla graczy - podstawowe różnice między VA i IPS
Żeby zrozumieć dlaczego wybór między VA a IPS w kontekście matryc do gier to coś więcej niż rzucanie monetą to musimy zajrzeć do fundamentów obu technologii. Vertical Alignment (VA) i In-Plane Switching (IPS) to dwa różne sposoby, w jakie ciekłe kryształy w matrycy LCD obracają się pod wpływem napięcia elektrycznego, kontrolując tym samym przepływ światła.
W panelach VA kryształy układają się pionowo, gdy nie są zasilane, skutecznie blokując światło podświetlenia. Kiedy przykładamy napięcie to obracają się one na boki przepuszczając światło. Ta konstrukcja daje VA ich największą przewagę - kontrast sięgający 3000:1, a czasem nawet więcej. To trzykrotnie więcej niż typowe 1000:1 w panelach IPS. W praktyce oznacza to, że czerń w VA jest naprawdę czarna, nie szarawa - co ma kluczowe znaczenie w grach z ciemnymi scenami, od horrorów po nocne wypady w otwartym świecie.
Panele IPS natomiast utrzymują kryształy równolegle do powierzchni ekranu i obracają je w płaszczyźnie, stąd nazwa In-Plane Switching. Ta metoda zapewnia znacznie lepsze kąty widzenia - pełne 178 stopni w obu osiach. Obraz pozostaje stabilny kolorystycznie nawet gdy patrzysz na ekran z boku, co w VA bywa problematyczne. IPS słynie również z wierniejszego odwzorowania kolorów i braku efektu glow - świecenia panelu widocznego przy patrzeniu pod kątem, które czasem występuje w VA.
Obie technologie mają też swoje bolączki. VA może cierpieć na tzw. ghosting - smugi za szybko poruszającymi się obiektami - choć nowoczesne panele znacznie zminimalizowały ten problem. Z kolei IPS może wykazywać IPS glow - subtelne rozjaśnienie rogów ekranu widoczne szczególnie w ciemnych scenach oraz słabszą głębię czerni.
Matryca VA w Red Eagle GB3261UHSCP-B1 - gdy jakość obrazu jest na pierwszym miejscu
Model GB3261UHSCP-B1 z serii Red Eagle to propozycja dla tych którzy stawiają na rozdzielczość 4K (3840x2160 pikseli) przy odświeżaniu 144Hz. To połączenie dziś staje się standardem dla high-endowych setupów gamingowych.
Matryca VA o kontraście 3000:1 sprawia, że ten monitor błyszczy (a właściwie - czernieje) w grach z ciemnymi scenami. Pomyśl o eksploracji lochów w Diablo IV, nocnych przejażdżkach w Cyberpunku 2077 czy klimatycznych sekwencjach w Alan Wake II. Tam gdzie IPS pokazałby odcienie szarości VA wyświetla prawdziwą głębię, detale w cieniach pozostają czytelne, a jasne elementy kontrastują z tłem w sposób, który po prostu wciąga w grę. Jeśli to właśnie na tym nam zależy najbardziej, najlepszą matrycą do gier będzie właśnie VA.
Rozdzielczość 4K przy 31,5 cala daje gęstość około 140 PPI - to punkt, w którym poszczególne piksele stają się praktycznie niewidoczne z normalnej odległości oglądania. Single-playerowe tytuły AAA z szczegółową grafiką - od Starfielda po Dziedzictwo Hogwartu - zyskują dodatkowy wymiar realizmu. Każda faktura, każdy cień, każdy promień światła jest renderowany z precyzją, której nie da się osiągnąć przy niższej rozdzielczości.
Ale nie oszukujmy się - 4K przy 144 Hz ma swoje wymagania. Do napędzania tego monitora w najnowszych grach AAA przy wysokich ustawieniach potrzebna jest karta graficzna klasy RTX 4080/4090 lub RX 7900 XTX. To znacząca inwestycja, ale jeśli już ją poczyniłeś lub poczyniłaś to GB3261UHSCP-B1 pozwoli w pełni wykorzystać jej potencjał.
Model wyposażono również w HDMI 2.1 - dwa porty obsługujące pełne 48 Gbps przepustowości. To kluczowa specyfikacja dla posiadaczy konsol nowej generacji. PlayStation 5 i Xbox Series X/S mogą wysłać do monitora sygnał 4K przy 120Hz, co w obsługujących to tytułach (jak Call of Duty czy Destiny 2) przekłada się na zauważalnie płynniejszą rozgrywkę. Podczas gdy konkurencja często ogranicza się do HDMI 2.0 to Red Eagle traktuje konsole jako pełnoprawnych członków ekosystemu gamingowego.
Matryca w Gold Phoenix GB3290QSU-B1 - szybkość przede wszystkim
Po drugiej stronie ringu staje Gold Phoenix GB3290QSU-B1 - monitor, który podchodzi do tematu z zupełnie innej strony. Zamiast maksymalizować rozdzielczość stawia na częstotliwość odświeżania 240 Hz przy rozdzielczości WQHD (2560x1440).
To wybór multiplayerowego wojownika. W grach typu FPS, MOBA czy battle royale - Counter-Strike 2, Valorant, League of Legends, Apex Legends - każda dodatkowa klatka na sekundę to przewaga. Monitor odświeżający obraz 240 razy na sekundę wyświetla nową klatkę co około 4,17 milisekundy, podczas gdy 144 Hz robi to co 6,94 ms. Ta różnica może wydawać się mikroskopijna, ale w tytule e-sportowym gdzie reakcja na przeciwnika pojawiającego się zza rogu decyduje o zwycięstwie to te 2-3 milisekundy mogą zmienić wynik rundy.
Matryca IPS w Gold Phoenix zapewnia kąty widzenia 178°/178° oraz doskonałe odwzorowanie kolorów. W praktyce oznacza to, że nawet jeśli lekko się pochylisz to obraz pozostanie stabilny kolorystycznie - co może być istotne podczas długich sesji, gdy zmęczenie każe nam zmieniać pozycję. Dla streamerów lub osób grających z przyjaciółmi siedzącymi obok IPS ma dodatkową zaletę - widzowie patrzący na ekran z boku nadal zobaczą przyzwoity obraz.
Rozdzielczość WQHD to tzw. złoty środek współczesnego gamingu. Oferuje o 77 proc. więcej pikseli niż Full HD, co przekłada się na znacznie ostrzejszy obraz - ale jednocześnie jest znacznie mniej wymagająca niż 4K. Karta klasy RTX 4070 lub RX 7800 XT spokojnie osiągnie tu 200+ FPS w esportowych tytułach, pozwalając w pełni wykorzystać te 240Hz. To ważne - bo jaki pożytej z 240Hz, jeśli twoja karta ledwo daje 100 FPS?
Gold Phoenix wyposażono w funkcję Black Tuner, czyli technologię rozjaśniającą ciemne obszary ekranu bez przepalania jasnych partii. Jest to funkcja kontrowersyjna - puryści twierdzą, że psuje zamierzony wygląd gry - ale w konkurencyjnych FPS-ach, gdzie każdy przeciwnik ukryty w cieniu może oznaczać twoją śmierć to jest to narzędzie dające realną przewagę.
USB-C, KVM i inne smaczki, o których warto wiedzieć
Poza różnicami w matrycy i parametrach obrazu to oba monitory oferują zestaw funkcji dodatkowych, które mogą przeważyć szalę decyzji w jedną lub drugą stronę.
Red Eagle GB3261UHSCP-B1 wyposażono w port USB-C z Power Delivery 95W. To funkcja, która może wydawać się ezoteryczna, ale dla pewnej grupy użytkowników jest absolutnym game-changerem. Jeśli używasz laptopa - czy to do pracy w dzień, czy do grania wieczorem - możesz podłączyć go jednym kablem USB-C, który jednocześnie przesyła obraz, dźwięk, dane i ładuje baterię. 95 W wystarczy dla zdecydowanej większości laptopów, włączając w to wydajniejsze modele z dedykowaną grafiką.
Monitor ma również funkcję KVM (Keyboard-Video-Mouse). Pozwala ona na przełączanie między dwoma komputerami podłączonymi do monitora, przy czym klawiatura i mysz automatycznie przełączają się wraz z obrazem. Wyobraź sobie scenariusz: masz laptopa służbowego i peceta do gier. Bez KVM musiałbyś mieć dwa zestawy peryferiów albo fizycznie przepinać kable. Z KVM - jeden przycisk i przełączasz się między pracą a rozrywką zachowując ten sam setup.
Gold Phoenix GB3290QSU-B1 też ma USB-C, ale ze standardowym zasilaniem 7,5W - wystarczy dla telefonu, ale laptop już nie pociągnie. Za to oferuje cztery porty USB 3.2, co czyni go świetnym hubem dla peryferiów. Mysz, klawiatura, słuchawki bezprzewodowe, pendrive - wszystko może być podłączone do monitora, redukując bałagan kabli na biurku.
Oba modele obsługują AMD FreeSync Premium, czyli technologię synchronizacji adaptacyjnej eliminującą rozrywanie obrazu (tearing) i zacięcia. FreeSync Premium gwarantuje również obsługę Low Framerate Compensation (LFC) - mechanizmu zapobiegającego szarpaniom, gdy liczba klatek spadnie poniżej minimalnej częstotliwości odświeżania monitora. Warto dodać, że FreeSync działa też z nowszymi kartami Nvidii poprzez kompatybilność G-Sync, więc niezależnie od tego, czy masz AMD czy Nvidię to skorzystasz z tej funkcji.
Jaka matryca dla graczy? VA vs. IPS
Teoria teorią, ale praktyka kupowania monitora sprowadza się do jednego pytania: który będzie lepszy dla mnie?
GB3261UHSCP-B1 z VA to wybór dla ciebie, jeśli:
- Grasz głównie w single-playerowe tytuły AAA - RPG-i jak The Witcher 3, Baldur's Gate 3, przygodówki jak Uncharted, gry prowadzone głównie fabułą, jak The Last of Us czy Red Dead Redemption 2. W tych grach liczba klatek nie jest najważniejsza, ale jakość obrazu i immersja są kluczowe.
- Cenisz kinowe wrażenia i atmosferę. Wysoki kontrast VA sprawia, że gry wyglądają bardziej filmowo, z głęboką czernią i klimatycznym oświetleniem, szczególnie w scenach nocnych lub w ciemnych wnętrzach.
- Masz mocną kartę graficzną - RTX 4080 lub lepszą, która może napędzić 4K przy zadowalających klatkach. W końcu szkoda byłoby kupić 4K monitor i grać na niskich ustawieniach.
- Pracujesz z grafiką lub wideo - 4K daje znacznie więcej przestrzeni roboczej niż WQHD. Timeline w Adobe Premiere, warstwa w Photoshopie, ścieżki w DAW - wszystko zmieści się wygodniej na większej powierzchni pikseli.
- Potrzebujesz monitora do pracy z laptopem - USB-C 95W i KVM sprawiają, że Red Eagle świetnie sprawdzi się jako centrum twojego setupu łącząc pracę i zabawę.
- Grasz na konsoli - HDMI 2.1 pozwala w pełni wykorzystać PS5 lub Xbox Series X/S w trybie 4K 120Hz.
GB3290QSU-B1 z IPS jest dla ciebie lepszym wyborem, gdy:
- Twoja pasja to gry multiplayerowe - FPS-y (Counter-Strike, Valorant, Call of Duty), MOBA (League of Legends, Dota 2), battle royale (Fortnite, Apex Legends, PUBG). W tych tytułach płynność i responsywność przeważają nad głębią kolorów.
- Priorytetem jest maksymalna płynność ruchu – 240 Hz to prawie dwukrotnie więcej klatek wyświetlanych każdej sekundy niż 144 Hz. Dla oka wytrenowanego w dynamicznych grach ta różnica jest zauważalna.
- Masz kartę średniej lub wyższej klasy, która nie udźwignie 4K - RTX 4070, RX 7800 XT lub podobne modele doskonale poradzi sobie z WQHD przy wysokich klatkażach.
- Zależy ci na najlepszym odwzorowaniu kolorów - czy to dla gier, czy dla tworzenia treści. IPS oferuje najbardziej naturalne i spójne kolory.
- Oglądasz monitor z różnych kątów - albo nie siedzisz zawsze idealnie centralnie, albo czasem grasz/oglądasz z przyjaciółmi siedzącymi obok. Szerokie kąty widzenia IPS są tu niezastąpione.
- WQHD to dla ciebie idealny kompromis - więcej szczegółów niż Full HD, ale bez wydajnościowego koszmaru 4K. To najbardziej zrównoważony wybór dla współczesnego PC gamingu.
Podsumowanie - nie ma złych wyborów, są tylko źle dobrane monitory
Spór IPS vs VA nie ma jednoznacznego zwycięzcy, bo to nie jest konkurs - to dwie różne filozofie odpowiadające na różne potrzeby. VA z jego głęboką czernią i kinowym kontrastem to wybór kinomana i gracza, który chce się zanurzyć w wirtualnych światach w samotności. IPS z wiernymi kolorami i oszałamiającą responsywnością to broń konkurencyjnego gracza, dla którego każda milisekunda ma znaczenie.
Oba monitory iiyama - Red Eagle GB3261UHSCP-B1 i Gold Phoenix GB3290QSU-B1 - to solidnie zaprojektowane maszyny do grania, każda ze swoimi mocnymi stronami. Pierwsza stawia na jakość i immersję: 4K, VA, 144Hz, HDMI 2.1, USB-C 95 W. Druga na prędkość i precyzję: WQHD, IPS, 240Hz, Black Tuner.
Przy wyborze pamiętaj: monitor to inwestycja na lata, znacznie dłużej niż karta graficzna czy procesor. Warto więc zastanowić się nie tylko nad tym, w co grasz teraz, ale także nad tym w co będziesz grać za rok czy dwa. Zmieniają się nasze gusty, zmieniają się trendy w grach, zmienia się sprzęt. Ale fundamentalna różnica między VA a IPS pozostanie - i lepiej wiedzieć, po której stronie barykady stajesz.
Cena karty graficznej jest równie ważna jak cena monitora. 4K bez odpowiedniego GPU to droga donikąd, podobnie jak 240 Hz z kartą, która ledwo daje 60 FPS. Jeśli masz już mocny setup lub planujesz go zbudować to Red Eagle z VA będzie twoim kinem domowym. Jeśli twoja karta jest w średnim segmencie, a pasją są rankingowe mecze to Gold Phoenix z IPS jest twoim sojusznikiem na drodze do wyższego poziomu.
I na koniec pewna refleksja: nieważne, czy wybierzesz głębię VA czy precyzję IPS to oba te monitory oferują coś, czego nie da się zmierzyć w hercach ani pikselach - ekscytację prawdziwego gamingu na wysokim poziomie. A to w końcu jest najważniejsze.
