Pół miliarda ludzi do relokacji. Dalej wątpisz, że psujemy klimat?
Pierwszy raport Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO) poświęcony wyłącznie klimatowi w regionie arabskim nie pozostawia złudzeń: zmiany idą w dramatycznie złym kierunku.
Wyobraź sobie, że jutro musisz opuścić swoje mieszkanie w Warszawie i nigdy już do niego nie wrócić. Nie dlatego, że czynsz stał się nie do udźwignięcia albo że straciłeś pracę. Po prostu - zrobiło się tam zbyt gorąco, by żyć. Temperatura biła rekordy, woda zniknęła. To przyszłość, która może stać się udziałem pół miliarda ludzi w Afryce Północnej i na Półwyspie Arabskim.
Najgorętszy rok w historii pomiarów
WMO ogłosiła, że ubiegły rok był dla świata arabskiego najgorętszym w historii pomiarów. Nie była to jednak pojedyncza anomalia, lecz kolejny etap katastrofalnego trendu. Temperatury w regionie rosną dwukrotnie szybciej niż średnia globalna. Podczas gdy planeta ogrzewa się o około 1°C w ciągu dekad, tu wzrost jest niemal liniowy rok po roku. W praktyce oznacza to, że w Iraku, Syrii czy Egipcie w ubiegłym roku przez wiele dni z rzędu notowano temperatury przekraczające 50°C. Sekretarz generalna WMO, Celeste Saulo, ostrzegła: Człowiek, ekosystemy i gospodarki nie są w stanie wytrzymać przedłużonych okresów powyżej 50°C. To po prostu zbyt gorąco.
Czytaj też:
To nie była tylko troszeczkę gorętsza seria letnich miesięcy. Ekstremalne zjawiska pogodowe dotknęły niemal 3,8 mln ludzi w regionie arabskim, powodując ponad 300 ofiar śmiertelnych. To oficjalne dane, ale rzeczywiste straty - ekonomiczne i humanitarne - są znacznie wyższe. Statystyki pokazują skalę problemu: między 1980 a 1999 r. odnotowano określoną bazę katastrof pogodowych. W latach 2000-2019 liczba ta wzrosła aż o 83 proc. Katastrofy są częstsze, bardziej intensywne i bardziej bezlitosne.
Na zachodzie Afryki Północnej sytuacja jest dramatyczna. Kolejne sześć sezonów deszczowych zakończyło się fiaskiem. Pola w Maroku, Algierii i Tunezji wyschły, a zbiory pszenicy gwałtownie spadły. Kraje, które kiedyś były samowystarczalne, dziś muszą importować zboże, podczas gdy ceny na światowych rynkach szybują. A susze przeplatają się z potopami. Arabia Saudyjska, Bahrajn czy Zjednoczone Emiraty Arabskie - miejsca kojarzone z nieustannym upałem i suchością - w ubiegłym roku doświadczyły ekstremalnych opadów i powodzi. To efekt cieplejszego powietrza, które magazynuje więcej wilgoci i uwalnia ją w gwałtownych, niszczycielskich ulewach.
Woda - zasób cenniejszy niż złoto
Piętnaście z dwudziestu krajów najbardziej dotkniętych deficytem wody znajduje się właśnie w regionie arabskim. Woda wyparowuje szybciej z gleby i zbiorników, opady są coraz mniej przewidywalne, a starożytne zasoby wód gruntowych - akwifery - kurczą się w tempie bezprecedensowym. Region, który przez tysiąclecia budował cywilizacje na bazie tych zasobów, stoi dziś na krawędzi katastrofy. Kraje takie jak Katar czy Bahrajn już teraz polegają na energochłonnym odsalaniu wody morskiej. To rozwiązanie kosztowne i napędzające błędne koło: wymaga ogromnych ilości energii, która pochodzi głównie ze spalania paliw kopalnych. Efekt? Więcej CO₂, więcej ciepła, mniej wody.
Światowy Bank szacuje, że do 2050 r. w samej Afryce Północnej 19 mln ludzi może być zmuszonych do opuszczenia swoich domów. A to tylko część obrazu. W całym regionie arabskim mieszka dziś około 480 mln osób. Jeśli prognozowane wzrosty temperatury do 5°C się zrealizują, mówimy o masowych przesiedleniach na skalę bez precedensu. Już teraz w bieżącym roku zdarzenia klimatyczne spowodowały blisko 600 tys. nowych przesiedleń wewnętrznych, głównie w Jemenie i Iraku. Ludzie uciekają z pól, które nie rodzą plonów, i z miast, które stają się zagrożeniem dla zdrowia.
Raport wskazuje na kolejny dramatyczny paradoks. Kraje arabskie produkują około jednej czwartej światowej ropy, ale odpowiadają jedynie za 5-7 proc. globalnych emisji gazów cieplarnianych. To oznacza, że region jest epicentrum kryzysu, którego źródło leży głównie w globalnym systemie energetycznym napędzanym przez bogatsze państwa. A cenę płacą ci, którzy sami nie są największymi trucicielami.
Systemy ostrzegawcze to krok w dobrą stronę, ale niewystarczający
Dobre wieści? Prawie 60 proc. krajów arabskich posiada dziś systemy wczesnego ostrzegania przed katastrofami pogodowymi. To więcej niż średnia globalna. Problem w tym, że ostrzeżenie nie ratuje życia, jeśli brakuje infrastruktury. Co z tego, że wiesz o nadchodzącej fali upałów, skoro nie masz klimatyzacji, dostępu do wody ani miejsca, gdzie można się schronić? To jak wiedzieć, że tsunami nadciąga, ale nie mieć łodzi.
Raport WMO to alarm, wezwanie do działania. Zawiera projekcje temperatur, poziomów mórz, degradacji gleb. Ostrzega, że miasta mogą stać się niezdatne do życia w połowie wieku. Ale daje też wskazówki: potrzebna jest koordynacja między krajami, inwestycje w adaptację, w systemy ostrzegania, w bezpieczeństwo wodne. To jedyna droga, by region nie został skazany na przyszłość pełną katastrof.
Czy świat jest gotów na miliardy uchodźców klimatycznych? Na globalne kryzysy żywności? Na destabilizację regionów, które produkują jedną czwartą światowej ropy? Raport WMO to dokument, który powinien stać się punktem wyjścia do realnych działań. Bo jeśli nie - pół miliarda ludzi w ciągu kilku dekad może zostać bez domu. A to będzie dopiero początek.
