Dlaczego Wielkanoc to święto ruchome? Tutaj też chodzi o algorytmy
Jeżeli Wielkanoc jest odzwierciedleniem rocznicy zmartwychwstania Jezusa, to dlaczego w różnych latach ma różne daty? Szczególnie, że jego tradycyjna rocznica narodzin, czyli święta Bożego Narodzenia, obchodzona jest o stałej dacie?
Wynika to z tradycyjnej podanej w Biblii „dacie“ śmierci Jezusa. Otóż było to w piątek, trzy dni przed żydowskim świętem Paschy. Dzień ten zaznaczamy w kalendarzu jako Wielki Piątek i w niektórych krajach, np. w Niemczech, jest również dniem wolnym od pracy.
Sęk w tym, że święto Paschy obchodziło się w czasie „pierwszej wiosennej pełni Księżyca“. Co to może oznaczać? Ano różne dni - zależnie w jakiej fazie jest Księżyc w pierwszym kalendarzowym dniu wiosny.
To właśnie z przełożenia dat z żydowskiego kalendarza na astronomiczny księżycowy wzięły się ruchome daty, w których obchodzimy Wielkanoc. Z kolei data narodzin Jezusa jest określona w tradycji chrześcijańskiej na „osiem dni przed kalendami styczniowymi“, co jest odniesieniem do konkretnej (nie ruchomej) daty.
Dlaczego Wielkanoc jest ruchoma? Jak liczono datę świąt Wielkiej Nocy?
W 325 roku n.e. Sobór Nicejski ustalił, że data powinna być uniezależniona od zewnętrznych źródeł (m.in. od kalendarza żydowskiego) i po prostu obliczona. Nie wiadomo, jak wtedy dokonano obliczeń, ale ustalono tabele, w których były podane daty na kolejne lata.
W kolejnych wiekach powstało wiele, jak powiedzielibyśmy dziś, algorytmów liczenia daty. Nazywano je computusami. Computusy były skomplikowane, gdyż musiały uwzględnić wiele czynników typu zmiany kalendarza bądź lata przestępne. Możliwych dat tygodniowych Wielkiej Nocy jest siedem, jednak nie powtarzają się one co siedem lat, lecz co 28 lat (tzw. wielkanocny cykl solarny) - ze względu na obecność lat przestępnych. Chodzi tutaj nie o konkretne daty, lecz o numery tygodni od początku roku.
Algorytmów liczenia Wielkiej Nocy powstało później jeszcze więcej - w tym jeden zaproponowany przez genialnego matematyka Carla Gaussa w 1800 r. Co ciekawe, był on nieprawidłowy i Gauss poprawiał go jeszcze kilkukrotnie.
Jeśli używamy programu Microsoft Excel, jesteśmy w stanie samodzielnie zaimplementować jeden z nich jako formułę komórki. Przy założeniu, że w polu A1 wpiszemy rok, w kolejnej komórce możemy wpisać następującą formułę:
=ZAOKR.W.DÓŁ(DATA(A1;5;DZIEŃ(MINUTA(A1/38)/2+56));7)-34
Niestety oblicza ona poprawnie datę Wielkiej Nocy jedynie do 2078 r., za to jest bardzo prosta:
Z analizy danych o dacie Wielkiej Nocy wynika, że najwcześniej niedziela wielkanocna może wystąpić 22 marca, najpóźniej zaś 25 kwietnia. Jednak nie każda niedziela w tej „księżycowej loterii” ma równe szanse. Symulacja obejmująca 5,7 mln lat pokazała, że najczęściej niedziela wielkanocna przypada na 19 kwietnia.
