Jak TOPR ratuje życie? Spędziłem kilka godzin z ratownikami górskimi

Bywa jednak różnie. - Zdarzyło mi się kiedyś spędzić w helikopterze 9 godzin w trakcie jednego dyżuru – tłumaczył mi jeden z nich. Praca TOPR-owca to synonim nieprzewidywalności. Nigdy nie wiesz, kiedy będziesz mógł przez kilka godzin przez nikogo nie niepokojony oglądać telewizję, a kiedy na koniec dnia ze zmęczenia będą odpadać ci ręce.

Ba, żeby tylko na koniec dnia. Jeżeli wezwanie pojawi się w środku nocy, to ratownik też przecież nie może odmówić. Choć dyżur w teorii trwa 12 godzin, w praktyce trudno sobie wyobrazić, by ktoś równo z wybiciem 20:00, poszedł do domu i zostawił nosze na środku stoku.

Zgłoszeń najwięcej jest w czasie ferii zimowych i latem. Od pewnego czasu system ich przyjmowania mocno się wzbogacił. Wszystko dzięki dedykowanej służbom ratowniczym aplikacji „Ratunek”. - To pewnego rodzaju rewolucja. Niedawno zadzwoniły do nas dwie młode dziewczyny. Okazało się, że są całe i zdrowe, nie potrafiły jednak wskazać, gdzie się znajdują. Wysłałem im link do zainstalowania aplikacji, dla nas to ogromne ułatwienie – tłumaczył mi jeden z TOPR-owców.

Na czym owo ułatwienie polega? „Ratunek” został zaprojektowany na zlecenie Plusa pod TOPR, GOPR, WOPR i MOPR.

Pulpit składa się tak naprawdę z dwóch przycisków - „Woda” i „Góry”. Po kliknięciu trzykrotnie w jedną z nich, służby ratownicze dostają informację o lokalizacji użytkownika i mogą się z nim połączyć telefonicznie, by zweryfikować zgłoszenie.

Po trzykrotnym stuknięciu w ekran informacja o zgłoszeniu pojawia się u wszystkich służb. Sprawę przejmuje tylko jedna – ta wyznaczona do działania na danym obszarze. Jeżeli ratownik ustali już, że dana osoba rzeczywiście potrzebuje pomocy, może błyskawicznie wysłać „ekipę szturmową” na miejsce zdarzenia. A to bardzo wiele znaczy, bo czasami samo ustalenie lokalizacji dzwoniącej osoby potrafi zająć kilkanaście minut.

Osoby korzystające z aplikacji to jednak wciąż tylko pewien, raczej mniejszy odsetek osób dzwoniących do TOPR. Reszta woła o pomoc w bardziej tradycyjny sposób – np. dzwoniąc pod uruchomiony przez Plusa numer telefonu 601 100 300. Ten numer wraz ze swoim „wodnym” odpowiednikiem (601 100 100) i wraz z Centrami Koordynacji Ratownictwa składają się dzisiaj na Zintegrowany System Ratownictwa.

O tym, jak szeroko ten system jest dzisiaj wykorzystywany niech świadczy fakt, że za jego pośrednictwem potrzebę otrzymania pomocy zgłasza mniej więcej 70 proc. osób kontaktujących się z TOPR-em, GOPR-em i WOPR-em.

Co dzieje się, gdy zadzwonimy? Nasz numer wyświetla się w systemie, tuż przed oczami ratownika dyżurnego, który stara się błyskawicznie ocenić sytuację. Wszystkie rozmowy są nagrywane w systemie. - Dzięki temu można je wielokrotnie odsłuchiwać, co przydaje się w przypadku, gdy dzwoniąca osoba zaczyna niewyraźnie mówić albo gdy w tle pojawiają się zakłócenia – wyjaśnia Marcin Józefowicz, ratownik dyżurny TOPR. Po kilku kliknięciach w archiwum przekonuje się, że pierwsze rejestrowane zgłoszenia pochodzą aż z 2014 r. Ale to nie wszystko.

Na dyżurze są zawsze co najmniej 3 osoby. Kierownik dyżuru, który decyduje o całości działań ratowniczych w górach, dyżurny telefonista i kierowca. Do tego w ciągu dnia dochodzą jeszcze inni ratownicy – tłumaczy Józefowicz. Jeżeli akcja dzieje się za dnia, ratownik dyżurny może po prostu włączyć interkom i wezwać tych ostatnich do siebie. Za pomocą radia lub telefonu może się również skontaktować z ratownikami, którzy są przy śmigłowcu albo w „dyżurkach" w terenie. Zdarza się jednak, że jest ich zbyt mało.

Wtedy pojawia się jeszcze możliwość skorzystania z systemu o nazwie „Multi Info”. Po jego włączeniu na ekranie pojawiają się wcześniej zdefiniowane grupy numerów. Pozwalają one na szybki kontakt z wyspecjalizowanymi ratownikami. Ratownik dyżurny wpisuje więc krótki komunikat i jednym przyciskiem rozsyła SMS-y do wielu TOPR-owców jednocześnie.

Tak dzieje się jednak tylko, gdy z poszkodowany jest stały kontakt. W momencie, w którym ratownicy poszukują kogoś, kto nie odpowiada na telefon, są w stanie za pośrednictwem policji dotrzeć do historii połączeń i logowań na konkretnych BTS-ach. To pozwala na określenie sektora, w którym znajduje się osoba potrzebująca pomocy.

Zdarza się i tak, że doskonale wiemy, gdzie znajduje się nasz współtowarzysz, a mimo to nie jesteśmy w stanie mu pomóc. Taka sytuacja może nastąpić np. w przypadku zejścia lawiny. TOPR-owcy podkreślają, że można mocno ułatwić im pracę, biorąc ze sobą lawinowe ABC. Rzecz tyczy się przede wszystkim zdobywania w zimie wyższych partii gór.

Co kryje się pod tym skrótem? W skład zestawu wchodzi łopatka, sonda lawinowa (czyli de facto składana tyczka, którą wbija się w śnieg) i detektor lawinowy. To ostatnie, niewielkie urządzenie może pracować w dwóch trybach - odbioru i nadawania. Posługuje się częstotliwością 457 kHz.

Brak lawinowego ABC w wielu wypadkach skazuje na śmierć. Bez detektorów lawinowych (które muszą posiadać zarówno zasypani, jak i poszukujący) odnalezienie zasypanych jest niezwykle trudne i czasochłonne. Może się też po prostu nie udać. Pierwsi ratownicy w najbardziej sprzyjających warunkach mogą dotrzeć na miejsce po ok. 20 minutach (jeżeli można użyć śmigłowca), ale może to zająć też więcej czasu. Tu pojawia się problem.

Jeżeli zasypany w lawinie nie ma detektora, pozostają tylko tradycyjne metody. To zmusza ich do wykorzystania psów, które do szybkiego znalezienia poszkodowanego potrzebują jego zapachu. W zależności od rodzaju śniegu, czas potrzebny na to, by ten zapach wyszedł na powierzchnię, to nierzadko kilkanaście minut, a może i nawet parę godzin. Zdecydowanie zbyt długo, by mówić o skutecznej akcji. Szanse na ratunek spadają do naprawdę niskiego poziomu.

Innym skutecznym sposobem na namierzenie osoby znajdującej się pod śniegiem jest system Recco. Składa się on z pasywnej płytki (tzw. reflektora) wszytej w kurtkę, spodnie, zatopionej w bucie lub kasku. Część odzieży sprzedawanej z myślą o górskich wycieczkach ma już ją zaimplementowaną fabrycznie. Gdy ratownik zjawia się z detektorem Recco, płytka odbija emitowane przez urządzenie fale radiowe. W efekcie detektor sygnalizuje dźwiękiem zlokalizowanie płytki, umożliwiając szybką lokalizację poszukiwanej osoby.

Co ciekawe mimo dużego postępu technologicznego, jaki TOPR zaliczył w ostatnich latach, ratownicy wciąż uważają, że nieocenioną rolę w ich działaniach odgrywają tradycyjne urządzenia – papierowa mapa albo alternatywne względem cyfrowej sposoby komunikacji.

To zarządzanie analogowe, poprzez radiostacje – instruuje mnie ratownik. - Cały czas mamy zostawiony jeden kanał. Czasami to jedyny sposób, by szybko porozumieć się z kolegami w terenie albo siedzącymi w schroniskach – tłumaczy. Dzięki temu komunikat słyszą wszyscy ludzie, którzy są w terenie i mają w danym momencie uruchomione radio.

To zresztą nie wszystko. Mężczyzna ma pod ręką gruby notes, w którym na bieżąco zapisuje szczegóły spraw. Zdarza mu się wspomagać ogromną mapą Tatr wiszącą na jednej ze ścian dyspozytorni.

Sami TOPR-owcy, choć widzą ogrom zalet, jakie przyniosły im nowe technologie, uczulają jednak, by wykorzystywać je do wzywania pomocy tylko w sytuacjach prawdziwego zagrożenia. Coraz więcej zgłoszeń przychodzi bowiem od turystów, którzy po prostu się zmęczyli i nie mają sił ani ochoty wracać na własnych nogach do domu. A to blokuje łącza osobom, których życie może naprawdę znajdować się w poważnym niebezpieczeństwie.