Plejady zachwycają nie tylko marzycieli. Spójrz w niebo i zobacz piękną gromadę gwiazd

W weekend wybrałem się na jedno z roztoczańskich wzniesień, by popatrzeć na gwiazdy. Wzrok przez dobre kilkanaście minut przyzwyczajał się do ciemności. Widok, który w końcu się ukazał był przepiękny. Droga Mleczna wysypała swoje "okruchy" na kopule nieba. Wielka Niedźwiedzica majestatycznie wznosiła się nad horyzontem. Ale to nie ona wywołała wzrost poziomu endrofin. Bicie serca przyspieszyły Plejady.

W pierwszej chwili Plejady wydają się niepozorne. Gołym okiem przypominają obraz impresjonisty, grubą warstwę farby na płótnie. Zachwyca ich niebieskawa poświata (mgławica), widoczna szczególnie na zdjęciach. Na lubelskiej wsi mówi się na nie czasem Kwoki, ale bywały nazywane też Babami i Kokoszkami. W języku japońskim noszą nazwę Subaru. Zobaczymy je w znaku towarowym znanego producenta samochodów. Plejady zawdzięczają swą nazwę siedmiu mitologicznym siostrom. Obowiązek nakazuje wymienić je. Były to: Alkione, Elektra, Kelajno, Maja, Merope, Sterope i Tajgete. Chyba najbardziej znaną z nich była Elektra. Owocem jej związku z Zeusem był Dardanos, mityczny protoplasta dynastii królewskiej w Troi. Z kolei kontakty Mai i Zeusa dały Grekom boga Hermesa.

Gromada znajduje się około 440 lat świetlnych od Ziemi, a jej wiek jest stosunkowo młody. Szacuje się go na 100 mln lat.  Plejady składają się z około pięciuset gwiazd. Gołym okiem dostrzeżemy od kilku do kilkunastu. Przez lornetkę i teleskop znacznie więcej. To jeden z tych obiektów na niebie, który ogląda się lepiej w niewielkim powiększeniu. Warto jednak spojrzeć na Plejady zarówno okiem nieuzbrojonym, jak i uzbrojonym, bo korzystając nawet z prostego instrumentu zrozumiemy charakter tej gromady, w której grawitacja skazuje gwiazdy na sąsiedztwo licznych sióstr.

Plejady najłatwiej wyszukać w odniesieniu do konstelacji Oriona. Ta pojawia się obecnie nad horyzontem kilkadziesiąt minut po północy. Szczególnie pomocna będzie gwiazda Bellatrix znajdująca się w jej prawym górnym rogu. Patrząc na północ, północny wschód od niej łatwo dostrzeżemy gromadę. Jest bardzo charakterystyczna. Spójrzcie na poniższy zrzut ekranu z aplikacji SkyPortal, ułatwi wam poszukiwania.

Plejady pełniły funkcję swoistego kalendarza w starożytnym świecie. Ludy śródziemnomorskie otwierały sezon nawigacyjny, gdy obiekt pojawiał się po raz pierwszy na niebie tuż przed wschodem Słońca. Z kolei plemię Zuni zamieszkujące dzisiejszy stan Nowy Meksyk rozpoczynało siew, gdy Plejady „znikały” na wiosnę z nieba.

Niedawno przyczyniły się do powstania bardzo ciekawej hipotezy. Naukowcy z University of Texas w Arlington wytypowali przedział czasowy czy w zasadzie porę roku, w której mógł powstać jeden z utworów Safony, najwybitniejszej greckiej poetki. Badacze połączyli wiedzę zawartą w wierszu z oprogramowaniem.

Safona napisała o Księżycu i Plejadach zachodzących o północy. Tę informację potraktowano dosłownie. Korzystając z programów Starry Night i Digistar 5 naukowcy ustalili, że najwcześniejszym terminem, w którym mógł powstać utwór był 25 stycznia 570 r. p.n.e., a najpóźniejszym ostatni dzień marca tegoż roku – podaje serwis CNET.  Rok 570 p. n. e. nie jest przypadkowy. Przypuszcza się, że poetka zmarła w zbliżonym do niego okresie.

Zanim wyruszycie (jeżeli pogoda pozwoli) na poszukiwanie Plejad na nocnym niebie, spójrzcie na poniższą animację. Na koniec mam dobrą wiadomość dla mieszkańców miast: gromadę można zobaczyć również w miejscach o sporym zanieczyszczeniu świetlnym.

Zdjęcie: NASA/ESA/AURA/Caltech, Palomar Observatory Zespół badawczy: D. Soderblom i E. Nelan (STScI), F. Benedict i B. Arthur (U. Texas), oraz B. Jones (Lick Obs.)/Domena Publiczna via Wikipedia Commons