Chcesz unikać kaucji? Poznaj alternatywy dla systemu kaucyjnego
System kaucyjny wszedł do naszego życia nieco po cichu, ale już budzi emocje. Jedni chwalą go za ekologiczność i nowoczesne podejście do gospodarki odpadami, inni narzekają na perspektywę składowania pustych butelek w kuchennym kącie i zawożenia ich do punktu zwrotu. Jeśli należysz do tej drugiej grupy i wolisz, by kaucja omijała Cię szerokim łukiem – spokojnie. Są sposoby, by żyć wygodnie, pić to, co lubisz i jednocześnie nie utonąć w morzu butelek z kaucją.
Czym jest i jak działa system kaucyjny?
System kaucyjny to rozwiązanie, które ma zmniejszyć ilość odpadów i zwiększyć poziom recyklingu opakowań po napojach. W Polsce został wprowadzony 1 października 2025 roku, a do końca 2025 roku trwa okres przejściowy. Oznacza on, że w sklepach stopniowo pojawiają się już produkty objęte kaucją, ale jednocześnie wciąż można kupić napoje w opakowaniach, które jeszcze nie podlegają zwrotowi. Od 1 stycznia 2026 roku zaś wszystkie butelki i puszki wymienione w przepisach będą już częścią systemu – oznaczone specjalnym symbolem informującym, że objęte są kaucją.
Na ten moment system obejmuje trzy rodzaje opakowań:
- butelki plastikowe (PET) o pojemności do 3 litrów,
- puszki metalowe o pojemności do 1 litra,
- butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra.
Przy zakupie napoju w jednym z tych opakowań zapłacisz dodatkową opłatę, czyli kaucję, którą odzyskasz w całości, po zwrocie pustego opakowania. Opakowania można oddawać w punktach zbiórki, których ma być co najmniej jeden na gminę, ale w praktyce znacznie więcej. Zgodnie z przepisami bowiem, duże sklepy (o powierzchni sprzedaży powyżej 200 m2) mają obowiązek prowadzić zbiórkę butelek i puszek objętych systemem. Mniejsze sklepy mogą dołączyć dobrowolnie, ale w praktyce wiele z nich się na to decyduje, chcąc przyciągnąć klientów.
Zwrot opakowań odbywa się ręcznie w punkcie obsługiwanym przez pracowników lub samodzielnie, za pośrednictwem tzw. butelkomatów – automatów, które przyjmują opakowania i wypłacają kaucję w gotówce lub w formie kuponu do wykorzystania w sklepie (co ważne, taki bon musi być wymienny również na gotówkę).
Ile wynosi kaucja za butelki?
Wysokość kaucji ustalono centralnie i wynosi:
- 0,50 zł za butelkę plastikową lub puszkę,
- 1 zł za butelkę szklaną wielokrotnego użytku.
Aby odzyskać kaucję, butelka lub puszka musi być pusta, nieuszkodzona (a więc i niezgnieciona), z zachowaną etykietą oraz kodem kreskowym. Zgniecione lub nieczytelne opakowania nie są przyjmowane.
Kaucja widnieje na paragonie jako osobna pozycja, a po zwrocie opakowania sklep wypłaca ją w tej samej wysokości. System działa bezparagonowo, co oznacza, że nie trzeba mieć dowodu zakupu ani odnosić opakowań w tym samym miejscu, w którym zostały kupione. Wystarczy, że butelka lub puszka posiada oznaczenie systemowe i czytelny kod. Cały system koordynują zatwierdzeni przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska operatorzy – to oni odpowiadają za logistykę odbioru opakowań, ich przetwarzanie i ponowne wprowadzenie do obiegu.
Jak system kaucyjny zmieni nasze codzienne zakupy?
Wprowadzenie systemu kaucyjnego to nie tylko krok w stronę ekologiczniejszego państwa, ale i potencjalna rewolucja w codzienności niejednej osoby. To, co do tej pory było prostą wizytą w sklepie po wodę czy colę, może zyskać nowy aspekt: planowanie, segregowanie i zwracanie opakowań.
Zmienia się również układ sklepów i organizacja sprzedaży. Duże sieci handlowe inwestują w nowoczesne butelkomaty i wyznaczają specjalne strefy zwrotu opakowań, by cały proces był szybki i wygodny. W mniejszych sklepach często pojawiają się kąciki kaucyjne z pojemnikami lub ręcznym przyjmowaniem zwrotów. Dla wielu klientów to zupełnie nowe doświadczenie – wizyta w sklepie kończy się nie tylko zakupami, ale także zwrotem pustych butelek.
Również z ekonomicznego punktu widzenia może dojść do pewnych przesunięć. Producenci napojów prawdopodobnie zaczną częściej sięgać po butelki wielokrotnego użytku, które w dłuższej perspektywie są tańsze w produkcji i logistycznie bardziej opłacalne. Możliwe też, że ceny napojów w butelkach jednorazowych nieco wzrosną, co naturalnie skłoni klientów do wyboru rozwiązań bardziej zrównoważonych.
Dla wielu osób będzie to po prostu impuls, by ograniczyć ilość kupowanych napojów w plastiku i postawić na alternatywy. To oznacza zaś, że system kaucyjny może nie tylko uporządkować gospodarkę odpadami, ale i trwale zmienić nasze codzienne przyzwyczajenia.
Czy da się uniknąć płacenia kaucji?
W teorii – tak, choć w praktyce coraz trudniej będzie to zrobić. Niektórzy producenci już próbują ominąć system kaucyjny, wprowadzając napoje w butelkach o pojemności 3,001 litra (czyli formalnie poza zakresem ustawy) albo w kartonikach, które nie są objęte obowiązkiem zwrotu. Część mniejszych sieci sklepów zdecydowała się natomiast wycofać ze sprzedaży napoje w butelkach objętych kaucją, by uniknąć kosztów i logistyki związanej z ich przyjmowaniem. Takie przypadki są jednak raczej przejściowe – z czasem system prawdopodobnie obejmie zdecydowaną większość dostępnych napojów.
Warto pamiętać, że system kaucyjny nie jest karą ani biurokratycznym wymysłem, lecz rozwiązaniem, które z powodzeniem działa w wielu krajach Europy – m.in. w Niemczech, Finlandii, Litwie, Danii czy Chorwacji. Polska jest 17. państwem Unii Europejskiej, które wprowadziło ten model. System kaucyjny z powodzeniem funkcjonuje w wielu krajach UE i na całym świecie, i przyczynia się do zwiększenia poziomu odzysku opakowań nawet do 98%! Doświadczenia innych krajów pokazują więc, że to skuteczny i sensowny system, który ma szanse naprawdę zwiększyć poziom recyklingu i ograniczyć ilość śmieci lądujących w środowisku.
Embedowany film: https://www.youtube.com/watch?v=pQCFEN61_UU
Jeśli jednak ktoś naprawdę nie chce składować pustych butelek i odnosić ich do sklepu, są sposoby, by z systemu po prostu… nie korzystać. Najprostszym rozwiązaniem jest filtrowanie wody w domu i przygotowywanie napojów samodzielnie. Jeśli zaś lubisz wodę z bąbelkami albo słodkie napoje gazowane, idealnym rozwiązaniem będzie saturator SodaStream, który pozwala gazować wodę w wielorazowych butelkach (ich trwałość to ok. 4 lata!) – bez kaucji, bez plastikowych odpadów i bez dźwigania zgrzewek. Marka oferuje też szeroką gamę syropów smakowych, dzięki którym możesz w kilka sekund przygotować ulubiony napój: od klasycznej Pepsi, przez Mirindę, 7UP, napoje owocowe, ice tea, aż po energetyki.
Takie rozwiązanie nie tylko pomaga uniknąć kaucji, ale też oszczędza miejsce, pieniądze i czas. A co najważniejsze – nadal jest przyjazne środowisku, bo eliminuje potrzebę korzystania z jednorazowych butelek.
Świadome wybory w czasach systemu kaucyjnego
System kaucyjny to zmiana, której Polacy się dopiero uczą. Początkowo może wydawać się kłopotliwy, ale w praktyce to krok w stronę bardziej świadomych i odpowiedzialnych zakupów. Dzięki niemu puste butelki przestają być śmieciem, a stają się surowcem, który wraca do obiegu.
Nie oznacza to jednak, że każdy musi brać w nim udział. Jeśli wolisz wygodę, minimalizm i mniej plastiku w domu, filtr wody, karafka i saturator SodaStream mogą całkowicie uwolnić Cię od kaucji i składowania butelek. To prosty sposób, by dbać o środowisko i własny komfort jednocześnie.
Bibliografia:
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko. Pobrano 4 listopada 2025 z: eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex:32019L0904
- Ministerstwo Klimatu i Środowiska. (2025). System kaucyjny. Pobrano 4 listopada 2025 z: gov.pl/web/klimat/system-kaucyjny
- Ministerstwo Klimatu i Środowiska. (2025). System kaucyjny – pytania i odpowiedzi. Pobrano 4 listopada 2025 z: gov.pl/web/klimat/system-kaucyjny-pytania-i-odpowiedzi
- Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 8 lipca 2024 r. w sprawie wysokości kaucji dla poszczególnych rodzajów opakowań objętych systemem kaucyjnym (Dz.U. 2024 poz. 1046). Pobrano 4 listopada 2025 z: isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20240001046
- Sacharczuk, S. (2025). Jak ominąć system kaucyjny? Producenci już znaleźli sposób. Hit internetu. Bankier.pl. Pobrano 4 listopada 2025 z: bankier.pl/wiadomosc/Jak-ominac-system-kaucyjny-Producenci-juz-znalezli-sposob-Hit-internetu-9017835.html
