Mroczne gwiezdne rodzeństwo. Biały karzeł świeci kosztem siostry
Astronomowie w końcu wyjaśnili, czemu układ V Sagittae świeci tak jasno. Wygląda na to, że biały karzeł pożera większą gwiazdę i szykuje się do spektakularnej śmierci.
Wreszcie wyjaśniono, dlaczego odległy układ V Sagittae świeci tak nienaturalnie jasno. Okazuje się, że biały karzeł żyje tam na koszt większej gwiazdy, wysysając jednocześnie z niej materię i zamieniając ją w ognisty pokaz energii. Ten gwiezdny kanibalizm zakończy się widowiskową eksplozją tak jasną, że będzie można ją zobaczyć z Ziemi nawet w pełnym świetle dnia.
Gwiezdne rodzeństwo, które od dawna nie dawało astronomom spokoju
V Sagittae to układ podwójny oddalony od Ziemi o około 10 tys. lat świetlnych. W praktyce oznacza to dwie gwiazdy uwięzione we wspólnym tańcu grawitacyjnym, obiegające się nawzajem raz na 12 godz. Jedna z nich to tzw. biały karzeł, druga – gorąca, większa gwiazda, która przypomina normalne, masywne słońce w wersji skrajnie wyczerpanej przez sąsiada.
Biały karzeł to pozostałość po gwieździe, która wypaliła już swoje paliwo i skurczyła się do obiektu o rozmiarach porównywalnych z Ziemią, ale o masie zbliżonej do Słońca. Taki obiekt jest ekstremalnie gęsty i bardzo spragniony nowego paliwa. Nic więc dziwnego, że od momentu odkrycia w 1902 r. układ V Sagittae intrygował astronomów. Na tle innych podobnych systemów świecił nienaturalnie jasno, jakby coś dodatkowo go podkręcało.
Jak czytamy na łamach Gizmodo, dopiero najnowsze obserwacje z wykorzystaniem Bardzo Dużego Teleskopu (VLT) w Chile pozwoliły tę zagadkę rozwiązać. Analiza światła dochodzącego z układu pokazała, że jasność nie bierze się jedynie z samej gwiazdy, ale także z gwałtownego procesu pochłaniania materii przez białego karła.
Biały karzeł, który zjada sąsiada
W przypadku V Sagittae role są jasno podzielone. Większa gwiazda pełni funkcję dawcy, a biały karzeł drapieżnika. Grawitacja tego supergęstego karła dosłownie wyciąga gaz z zewnętrznych warstw towarzysza. Ta kradziona materia opada na jego powierzchnię, tworząc gorącą otoczkę i powodując silne rozbłyski światła.
W miarę jak gaz spływa na białego karła, jest ściskany i rozgrzewany do ogromnych temperatur. Na jego powierzchni zachodzą reakcje termojądrowe, podobne do tych w normalnych gwiazdach, ale skoncentrowane na bardzo małej powierzchni. To właśnie one zamieniają układ w świecącą latarnię, widoczną z Ziemi znacznie wyraźniej, niż wynikałoby to z samej masy gwiazd.
Co ważne, biały karzeł nie jest w stanie przetworzyć całej wpadającej do niego materii. Nadmiar gazu jest wyrzucany na zewnątrz i układa się w rozległy pierścień wokół całego układu. Ten kosmiczny wianuszek to nic innego jak gazowa chmura złożona ze szczątków większej gwiazdy, rozświetlana energią wyrzucaną przez białego karła.
Pierścień gazu i odliczanie do kosmicznej eksplozji
Odkrycie ogromnego pierścienia gazu wokół V Sagittae pokazuje, że układ dosłownie żyje na pełnych obrotach. Tempo, w jakim biały karzeł pożera swojego towarzysza, jest tak wysokie, że system dosłownie traci równowagę. Gwiazdy krążą coraz bliżej siebie, a ilość gromadzonej materii zbliża układ do punktu krytycznego.
Naukowcy sądzą, że w stosunkowo niedalekiej przyszłości – w skali astronomicznej to kwestia nadchodzących lat – zgromadzona materia wywoła potężny wybuch. Już ten etap ma sprawić, że V Sagittae stanie się obiektem widocznym z Ziemi gołym okiem.
Przeczytaj także:
To jednak dopiero przedsmak finału. W którymś momencie biały karzeł i jego wyczerpana towarzyszka ostatecznie zderzą się i połączą. Taki scenariusz prowadzi do supernowej – pełnej destrukcji gwiezdnego układu. Wybuch będzie tak jasny, że powinien być widoczny nawet w środku dnia, niczym nowa gwiazda na niebie.
*Grafika wprowadzająca wygenerowana przez AI
