Piorun kulisty - zjawisko tajemnicze i fascynujące
Piorun kulisty to bardzo rzadkie i niezwykłe zjawisko meteorologiczne, które budzi zainteresowanie i ciekawość od wieków. Według relacji świadków, piorun kulisty objawia się jako świecąca i poruszająca się kula o promieniu od kilku do kilkudziesięciu centymetrów, czasami wydająca głos podobny do syczenia lub warczenia. Może mieć różne barwy, najczęściej białą, żółtą lub bladoniebieską. Trwa zwykle od kilkunastu do kilkudziesięciu sekund i występuje przeważnie w trakcie burz, ale zdarza się też w słoneczną pogodę.
Piorun kulisty miało okazję zobaczyć niewielu ludzi, ale ci, którym się to udało, nigdy o tym nie zapomną. Wyobraź sobie świecącą kulę, która nagle materializuje się przed tobą. Otoczona niebieskawą mgłą skwierczy i wydziela dziwny zapach. Taki piorun jest większy niż piłka plażowa i śmiga w powietrzu, unosząc się od czasu do czasu, jakby rozważał następny ruch.
Piorun kulisty może również toczyć się lub odbijać po ziemi, wspinać się słupy energetyczne. Podczas podróży ognista kula może niszczyć sprzęt elektryczny, wzniecać pożary, a nawet przypalać zwierzęta lub ludzi. Po około 10 sekundach zjawa zazwyczaj nagle znika. Niektóre kule migoczą w ciszy, jak gasnąca lampa. Inne wybuchają z hukiem otoczone ognistymi serpentynami.
Piorun kulisty wygląda jak świecąca kula o różnej wielkości i barwie. Może być biała, żółta, pomarańczowa, czerwona, zielona lub błękitna. Czasami wydaje dźwięki podobne do syczenia lub bzyczenia.
Piorun kulisty był widziany dotychczas tylko podczas burzy. Przeciętna piorun kulisty pojawia się jako kula o średnicy około 30 cm i trwa około 10 sekund. Najwcześniejsze doniesienia o piorunach kulistych pochodzą ze średniowiecza. Zaproponowano wiele teorii tego zjawiska, ale żadna nie może wyjaśnić wszystkich obserwowanych cech.
Jak powstaje piorun kulisty?
Naukowcy nie są zgodni co do określenia faktycznej istoty i mechanizmu powstawania pioruna kulistego. Istnieje wiele hipotez i teorii na ten temat, ale żadna z nich nie została jednoznacznie potwierdzona ani odrzucona. Oto niektóre z nich:
- Piorun kulisty jako wyładowanie elektryczne - według tej hipotezy, piorun kulisty jest rodzajem wyładowania atmosferycznego, podobnego do zwykłego pioruna liniowego, ale o innym kształcie i zachowaniu. Może powstawać w wyniku rozgałęzienia się kanału wyładowania lub w miejscu uderzenia pioruna w ziemię lub inne obiekty. Niektórzy naukowcy sugerują, że piorun kulisty jest formą plazmy - stanu skupienia materii, w którym atomy są zjonizowane i przewodzą prąd elektryczny.
- Piorun kulisty jako złudzenie - według tej hipotezy, piorun kulisty nie istnieje w rzeczywistości, a jest tylko efektem optycznym lub psychologicznym. Może być spowodowany przez silne pole magnetyczne wywołane przez wyładowanie atmosferyczne lub przez halucynacje wywołane przez strach, lub stres. Niektórzy naukowcy sugerują, że piorun kulisty jest wynikiem odbicia światła od kropli deszczu lub innych cząsteczek w powietrzu.
- Hipoteza relatywistyczno-mikrofalowa - według tej hipotezy, piorun kulisty jest wynikiem emisji mikrofal przez elektrony poruszające się z prędkością bliską prędkości światła w polu magnetycznym wytworzonym przez wyładowanie atmosferyczne. Mikrofale te tworzą kulistą falę uderzeniową, która ogrzewa powietrze i nadaje mu świecenie.
Naukowa obserwacja
Pomimo wielu relacji świadków i opisów historycznych, piorun kulisty jest bardzo trudny do zaobserwowania i zmierzenia naukowo. Zjawisko to jest bardzo rzadkie, nieregularne i krótkotrwałe. Nie ma też pewnej metody na jego wywołanie lub odtworzenie w warunkach laboratoryjnych. Dotychczas nie udało się uzyskać żadnego wiarygodnego zdjęcia lub nagrania pioruna kulistego.
Jedną z pierwszych udokumentowanych obserwacji pioruna kulistego był eksperyment przeprowadzony w 1964 roku przez brytyjskiego fizyka Johna Abrahamsona. Użył on generatora wysokiego napięcia i metalowej siatki, aby wytworzyć wyładowanie elektryczne w powietrzu zawierającym pył aluminiowy. W wyniku tego powstała świecąca kula o średnicy około 10 centymetrów, która utrzymywała się przez kilka sekund.
Jednym z niewielu przypadków naukowej obserwacji pioruna kulistego był ten, który miał miejsce w 2012 roku w Chinach. Grupa badaczy z Chińskiej Akademii Nauk zainstalowała na wysokości ponad 5 tys. metrów nad poziomem morza specjalne kamery i czujniki, aby rejestrować wyładowania atmosferyczne. Podczas jednej z burz udało im się nagrać piorun kulisty o średnicy około 5 metrów i czasie trwania około 1,6 sekundy. Zdjęcia i dane z tego eksperymentu zostały opublikowane w prestiżowym czasopiśmie Physical Review Letters.
Ciekawostki i przypadki spotkania z piorunem kulistym
Piorun kulisty to zjawisko nie tylko tajemnicze, ale także niebezpieczne. Może spowodować pożar, porażenie prądem lub nawet śmierć. Oto kilka ciekawych i dramatycznych przypadków spotkania z piorunem kulistym:
- 22 maja 1901 r. W kazachskim mieście Uralsk w Imperium Rosyjskim (obecnie Uralsk w Kazachstanie) "olśniewająco jasna kula ognia" zstąpiła z nieba podczas burzy, a następnie wleciała do domu, w którym schroniło się 21 osób, "dokonała spustoszenia w mieszkaniu, włamała się przez ścianę do pieca w sąsiednim pokoju, rozbiła rurę od pieca, po czym wyleciała przez wybite okno”.
- W lipcu 1907 roku piorun kulisty uderzył w latarnię morską Cape Naturaliste w Zachodniej Australii. Latarnik Patrick Baird był w tym czasie w wieży i stracił przytomność.
- 29 kwietnia 1925 r. w Bischofswerda w Niemczech wielu świadków widziało, jak piorun kulisty wylądował w pobliżu listonosza, przemieścił się wzdłuż przewodu telefonicznego do szkoły, odrzucił nauczyciela od telefonu i wywiercił idealnie okrągłe otwory wielkości monety w szybach. Wśród szkód odnotowano stopienie przez piorun 210 metrów drutu i uszkodzenie kilku słupów linii energetycznej.
- Piloci podczas II wojny światowej opisali niezwykłe zjawisko, dla którego jako wyjaśnienie zaproponowano piorun kulisty. Piloci widzieli małe kule światła poruszające się po dziwnych trajektoriach, które zaczęto nazywać Foo Fighters.
- 6 sierpnia 1994 r. piorun kulisty przeszedł przez zamknięte okno w Uppsali w Szwecji, pozostawiając okrągły otwór o średnicy około 5 cm.
- 10 lipca 2011 r., podczas potężnej burzy, kula światła z dwumetrowym ogonem przedostała się przez okno do dyspozytorni lokalnych służb ratowniczych w Libercu w Czechach. "Piłka" odbijała się od okna do sufitu, potem od podłogi, gdzie toczyła się przez dwa lub trzy metry, a następnie zniknęła. Personel obecny w dyspozytorni był świadkiem całego zajścia.
Czy piorun kulisty może wpaść do mieszkania?
Według relacji świadków, piorun kulisty może się przemieszczać i czasami eksplodować, co może stanowić zagrożenie dla ludzi i budynków. Nie ma jednak dowodów na to, że piorun kulisty może wpaść do domu przez okno lub drzwi. Możliwe jest jednak, że piorun kulisty może pojawić się wewnątrz domu po uderzeniu zwykłego pioruna w instalację elektryczną lub metalowe przedmioty. Dlatego warto zachować ostrożność podczas burzy.
Jaką temperaturę ma piorun kulisty?
Temperatura pioruna kulistego jest trudna do zmierzenia, ponieważ zjawisko jest bardzo rzadkie i krótkotrwałe. Niektóre źródła podają, że temperatura pioruna kulistego może dochodzić do 30 tysięcy stopni Celsjusza, znacznie więcej niż temperatura powierzchni Słońca. Inne źródła sugerują, że temperatura pioruna kulistego jest znacznie niższa i zależy od składu chemicznego kuli. Może się ona zmieniać w czasie trwania zjawiska i być różna w różnych częściach kuli.
Warto jednak zaznaczyć, że temperatura wokół pioruna kulistego, a zwłaszcza temperatura otoczenia, może mieć wpływ na wygląd i zachowanie pioruna. W niektórych warunkach atmosferycznych, na przykład w przypadku wilgotnego powietrza, piorun kulisty może mieć mniej spektakularny wygląd i być mniej gorący. Również intensywność wyładowań elektrycznych może się różnić w zależności od warunków atmosferycznych i otoczenia.
Czy piorun kulisty jest niebezpieczny?
Pioruny kuliste są uważane za niezwykle niebezpieczne. Chociaż ich działanie i mechanizm powstawania nie są w pełni zrozumiane, uważa się, że są bardziej nieprzewidywalne i trudniejsze do przewidzenia niż zwykłe pioruny, które biorą formę błyskawicy o charakterystycznym kształcie.
Pioruny kuliste są znane z tego, że mogą być "agresywne" i mają nieprzewidywalne ruchy. Mogą poruszać się poziomo, unosząc się nad ziemią, zamiast poruszać się pionowo od chmury do ziemi, jak to się dzieje w przypadku typowych piorunów. Mogą również eksplodować, wybuchać i rozrywać się na kilka mniejszych kul błyskawicy, co stanowi dodatkowe zagrożenie.
Dodatkowo pioruny kuliste są w stanie spowodować duże uszkodzenia materialne i mogą stanowić zagrożenie dla ludzi i zwierząt znajdujących się w ich pobliżu. Mogą powodować pożary, uszkadzać budynki, a nawet powodować poważne obrażenia lub śmierć w przypadku bezpośredniego trafienia.
Dlatego, jeśli dostrzeżesz piorun kulisty, zawsze powinieneś zachować ostrożność i unikać przebywania na otwartej przestrzeni. W przypadku zagrożenia piorunami zawsze ważne jest szukanie schronienia w budynkach, które zapewniają ochronę przed uderzeniami piorunów.
Piorun kulisty to jedno z najbardziej zagadkowych zjawisk elektrycznych na Ziemi. Jego istnienie jest potwierdzone przez liczne relacje świadków i nagrania, ale jego natura i mechanizm powstawania są nadal niejasne. Istnieje wiele hipotez i teorii próbujących wyjaśnić ten fenomen, ale żadna z nich nie jest powszechnie akceptowana. Piorun kulisty jest bardzo rzadki i trudny do obserwacji naukowej, dlatego pozostaje przedmiotem zainteresowania i spekulacji.
