Patrzysz na obrazek, a mózg myśli, że jesteś w ciemnym pomieszczeniu. Naukowcy opracowali iluzję oszukującą odruchy

Spójrz na rysunek poniżej. Czy jesteś w stanie zauważyć, że "czarna dziura" znajdująca się pośrodku obrazka rozszerza się, tak jakbyś wchodził do ciemnego miejsca lub wpadał do dziury? Jeżeli tak, to jesteś w grupie 86 proc. ludzi, którym iluzja optyczna właśnie namieszała z odruchem bezwarunkowym, jakim jest akomodacja oka. Jeżeli nie, rozważ zgłoszenie się do doktora Bruno Laenga, profesora kognitywnej neuropsychologii na Uniwersytecie w Oslo, gdyż on i jego zespół nie są pewni, dlaczego 14 proc. badanych nie odczuwa iluzji.

Złudzenia optyczne nie są zwykłymi sztuczkami, pozostawionymi bez naukowego zainteresowania. Badacze z dziedziny psychosocjologii badają je, aby lepiej zrozumieć złożone procesy, których używa nasz system wzrokowy do przewidywania i nadawania sensu światu wizualnemu - w znacznie bardziej wszechstronny sposób niż umożliwia to fotometr, który po prostu mierzy natężenie światła.

W najnowszym badaniu opublikowanym na łamach czasopisma Frontiers in Human Neuroscience, Laeng i jego współpracownicy przyglądają się bliżej efektom opracowanej przez nich iluzji. Iluzja optyczna "czarnej dziury" opracowana przez Norwegów jest tak dobra w oszukiwaniu naszego mózgu, że wywołuje rozszerzanie się źrenic - odruch bezwarunkowy, który normalnie wywoływany jest przez wejście do np. ciemnego pomieszczenia. Owa akomodacja oka pozwala na wpuszczenie większej ilości światła do oka, a tym samym lepsze widzenie "w ciemności".

Laeng i współpracownicy badali, w jaki sposób kolor dziury (oprócz czarnego: niebieski, cyjan, zielony, magenta, czerwony, żółty oraz biały) i otaczających ją kropek wpływa na to, jak silnie psychicznie i fizjologicznie reagujemy na iluzję.

Na ekranie zaprezentowali wariacje obrazu "poszerzającej się dziury" 50 kobietom i mężczyznom o normalnym wzroku, prosząc ich o ocenę, jak silna jest widziana przez nich iluzja. Podczas gdy uczestnicy wpatrywali się w obraz, naukowcy obserwowali ruchy gałek ocznych oraz nieświadome - bezwarunkowe zwężenia i rozszerzenia źrenic.

Zgodnie z wynikami analizy eksperymentu, iluzja wydawała się najskuteczniejsza, gdy dziura była czarna. 14 proc. uczestników nie zauważyło żadnej iluzorycznego rozszerzania się dziury, gdy dziura była czarna, podczas gdy odsetek osób niezauważających rozszerzania się dziury koloru innego niż czarny sięgnął 20 proc. Wśród tych, którzy dostrzegli ekspansję, subiektywna siła iluzji znacznie się różniła.

Naukowcy odkryli również, że czarne dziury sprzyjały silnemu poszerzeniu odruchów źrenic uczestników, podczas gdy kolorowe dziury powodowały zwężenie źrenic. W przypadku czarnych dziur zauważalne "rozszerzenie się" dziury było proporcjonalne do rozszerzenia się źrenicy.

Naukowcy nie wiedzą jeszcze, dlaczego część badanych osób wydaje się być niewrażliwa na iluzję optyczną "poszerzającej się czarnej dziury". Nie wiedzą też, czy inne gatunki kręgowców - a nawet bezkręgowców, takich jak ośmiornice, mogą postrzegać iluzję w ten sam sposób co ludzie.