12 000 lat temu nad pustynią Atacama eksplodowała kometa. 80 km wybrzeża pokryte jest szkłem
Naukowcy badający nietypowe ziarna szkła zalegające na powierzchni pustyni Atacama w Chile odkryli, że część z nich powstała w potężnej eksplozji, do której doszło gdy w atmosferę naszej planety weszła kometa.
Chilijska pustynia Atacama jest znana każdemu miłośnikowi astronomii. To właśnie na niej stoją i są budowane największe teleskopy na Ziemi. Atacama ma jednak jeszcze jeden istotny związek z kosmosem.
80-kilometrowy fragment chilijskiego wybrzeża pokryty jest podłużnymi fragmentami szkła pustynnego. Właśnie ono może być skutkiem niezwykle ciekawego zdarzenia, do którego doszło około 12 000 lat temu.
Jak przekonują naukowcy, właśnie wtedy, w plejstocenie w atmosferę Ziemi nad pustynią Atacama weszła sporych rozmiarów kometa. Po rozgrzaniu wskutek tarcia o coraz gęstsze warstwy atmosfery, jądro komety eksplodowało, sprawiając, że temperatura na powierzchni osiągnęła kilka tysięcy stopni. W efekcie szczątki komety wtopiły się w roztopione ziarna piasku na powierzchni ziemi, tworząc charakterystyczne podłużne fragmenty szkła.
Naukowcy zwracają uwagę, że powstałe w tym zderzeniu szkło pustynne odróżnia się od wszystkich pozostałych m.in. rozmiarami. Na podstawie ich cech charakterystycznych można odtworzyć wiele szczegółów eksplozji sprzed 12 000 lat. Przyglądając się poszczególnym fragmentom, badacze zauważyli nie tylko nietypowy skład mineralny (troility, kubanity - minerały charakterystyczne dla meteorytów), ale także dowody na to, że ziarna były wyginane, jeszcze zanim zastygły. Zatem tuż po eksplozji nie tylko temperatura na powierzchni pustyni wzrosła do poziomu zbliżonego do powierzchni Słońca, ale także wiatry osiągały prędkość wyższą od typowej dla huraganu. Ciekłe szkło ulegało zatem wydłużaniu.
Dodatkowego dowodu na to, że szkło powstało wskutek eksplozji komety przyniosło także porównanie składu mineralogicznego z materią przywiezioną przez sondę Stardust z komety Wild-2 w 2004 roku. Okazało się, że ziarna szkła na pustyni Atacama w Chile mają wiele wspólnego z materią pobraną z komety.
Jak się zatem okazuje, poszukując skał z kosmosu, nie zawsze trzeba spoglądać w górę. Wystarczy bardzo dokładnie spoglądać pod nogi. Tak swoją drogą, zastanawialiście się, ile razy w historii ludzie spoglądający w ciemne, nocne niebo, zachwycający się głębią kosmosu, potykali się o meteoryt, nawet o tym nie wiedząc?
Pustynia Atacama i astronomia
Chilijska pustynia Atacama to jedno z najsuchszych miejsc na świecie. Wilgotność powietrza utrzymuje się tam na poziomie 5 procent, a w ciągu roku spada zaledwie kilka mm deszczu. Nic zatem dziwnego, że to właśnie tam umieszcza się od lat największe obserwatoria astronomiczne na świecie.
Na wzgórzu Cerro Paranal na pustyni (wysokość 2635 m n.p.m.) znajduje się Obserwatorium Astronomiczne Paranal, a w nim m.in. Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope, VLT) składający się z czterech teleskopów o średnicy zwierciadła 8,2 metra każdy. Każdy z tych teleskopów może pracować samodzielnie, ale możliwe jest też połączenie wszystkich czterech w interferometr VLTI.
W zasięgu wzroku z Cerro Paranal znajduje się wysokie na 3060 m wzgórze Cerro Armazones, gdzie aktualnie budowany jest największy teleskop optyczny na świecie - Ekstremalnie Wielki Teleskop (Extremely Large Telescope, ELT). Jego uruchomienie planowane jest w 2025 roku. Jego zwierciadło główne o średnicy zawrotnych 39 metrów będzie składało się z 798 sześciokątnych elementów o grubości zaledwie 5 cm. Całe zwierciadło będzie miało blisko 1000 m kw. powierzchni zbierającej światło, czyli aż 13 razy więcej niż największe teleskopy dostępne obecnie. Efekt? Teleskop będzie obserwował wszechświat 16 razy bardziej szczegółowo niż Kosmiczny Teleskop Hubble'a.
W końcu, na płaskowyżu Chajnantor na wysokości ponad 5000 m n.p.m. znajduje się największy na świecie interferometr radiowy ALMA (Atacama Large Milimeter/submilimeter Array) składający się z 66 radioteleskopów o średnicy czaszy 12 oraz 6 metrów, które mogą być bardzo szybko przestawiane i ustawiane tak, aby obserwować poszczególne najchłodniejsze i najodleglejsze obiekty w przestrzeni kosmicznej.
Można zatem powiedzieć, że Atacama i astronomia stanowią jedność. Jak się teraz okazuje nie tylko przez ostatnie 70 lat, ale także od 12 000 lat.
