Windows 1.0 był więc niejako „frontendem” dla MS-DOS - oferował API dla programistów, którzy mogli tworzyć aplikacje dla tego środowiska, jednak sam był… programem DOS-owym, uruchamianym z linii poleceń (bądź automatycznie z pliku autoexec.bat).

Bezpośrednią inspiracją do stworzenia Windows było środowisko Visi On zaprezentowane na COMDEX 1982 (prezentację widział założyciel Microsoftu Bill Gates) oraz doniesienia o tym, że Apple przygotowuje w pełni graficzne środowisko dla komputera Lisa. W celu stworzenia własnego środowiska graficznego, Microsoft ściągnął do firmy Scotta McGregora - współautora m.in. do dziś używanego na systemach Unix środowiska X11.

Windows nazywany jest dziś dumnie systemem operacyjnym, ale Windows 1 był w rzeczywistości środowiskiem graficznym dla DOS - systemu operacyjnego najbardziej popularnego wtedy na komputerach osobistych. Do instalacji Windows wymagana była instalacja MS-DOS, czyli wersji DOS zaimplementowanej przez firmę Microsoft.

Przede wszystkim - dostarczała spójne, graficzne środowisko oparte na (niespodzianka) okienkach. Użytkownicy DOS mogli uruchamiać programy jedynie w trybie pełnoekranowym i tylko pojedynczo.

To kolejna ważna cecha - Windows mógł uruchamiać więcej niż jeden program równocześnie. To właśnie multitasking był wielkim krokiem naprzód w porównaniu z „gołym” DOS-em. Windows uruchamiał programy specjalnie napisane dla tego środowiska - 16-bitowe aplikacje okienkowe - jednak na tym nie koniec. Pod kontrolą środowiska Windows mogliśmy również uruchomić programy DOS-owe w okienku! Mogły one być także uruchamiane równocześnie z innymi aplikacjami - co wtedy było mocno niecodzienne na PC.

Okienka, co ciekawe, mogły być ułożony obok siebie, bądź zebrane w „stos”, tak aby tylko jedno okno było widoczne. Nie mogły się nachodzić - Windows nie potrafił wyliczyć i wyrenderować zasłoniętego obszaru. Co ciekawe, nad oknami mogły się ukazywać modalne okna dialogowe - i wtedy system radził sobie z odrysowaniem zasłoniętego fragmentu po ich zamknięciu.

Programy dla Windows były plikami exe, podobnie jak DOS, miały jednak nowy format: tzw. new executable (NE). Mogły one być uruchomione jedynie z poziomu środowiska Windows, w odróżnieniu od tzw. MZ Executable (takie litery można było odczytać po wczytaniu pliku .exe do edytora binarnego). Każdy plik wykonywalny NE miał na początku krótki program DOS-owy, który wypisywał na ekranie znane starszym z nas This program cannot be run in DOS mode. NE umożliwiał modularność programów i dynamiczne doczytywanie danych i kodu. Zawierał również zasoby takie jak ikona programu (choć Windows 1.0 jej jeszcze pokazać nie potrafił).

Wraz z systemem i środowiskiem graficznym użytkownik otrzymywał pakiet sterowników do urządzeń. Na przykład mógł podłączyć myszkę, do której sterownik nie był załadowany w systemie DOS. System rozpoznawał też kartę graficzną i uruchamiał się w odpowiednim trybie - początkowo używając trybów graficznych kart Hercules, CGA i EGA, a później również i VGA. W systemie znalazło się również miejsce dla sterowników modemów. Aplikacje mogły używać interfejsu programistycznego jedynie tych sterowników, co było wtedy bardzo nowoczesnym podejściem - do dziś używanym na zasadzie separacji warstw systemowych.

Z Windows otrzymywaliśmy również zestaw aplikacji. Nie istniało żadne menu czy pulpit - domyślnie uruchomionym programem był MS-DOS Executive, który umożliwiał uruchamianie aplikacji wprost z danego folderu. Dostarczanymi aplikacjami były: kalkulator, kalendarz, podgląd schowka, zegar, notatnik, program do rysowania Paint, gra Reversi, program do prostych baz danych (typu kartotek) Cardfile, Terminal oraz edytor tekstu Write. Ustawienia środowiska pozwalał zmieniać program control.exe, czyli znany do dziś Panel Sterowania w swojej pierwszej wersji.

Windows 1.0 możemy uruchomić w maszynie wirtualnej, np. darmowym VirtualBox. Jednak ze skonfigurowaniem i instalacją takiego systemu jest dość dużo pracy.

Na szczęście jest inna możliwość: na stronie PCjs Machines znajdziemy uruchomiony system Windows 1.0 online, od razu w oknie przeglądarki. Dobrej zabawy! A Windowsowi - sto lat!