25 lat PlayStation 2. Ta legenda zdefiniowała swoją epokę
Największy szpan. Największy gamingowy luksus. Nie, nie twój rozklekotany składak PC z grami na pirackich płytach. To PlayStation 2, obiekt westchnień większości polskich nastolatków na przełomie tysiąclecia.
W marcu minęło dokładnie ćwierć wieku od japońskiej premiery PlayStation 2 - konsoli, która nie tylko zmieniła oblicze elektronicznej rozrywki, ale też na trwałe zapisała się w historii pokultury. W Europie, w tym w Polsce, PS2 zadebiutowało 24 listopada 2000 r. To właśnie teraz świętujemy 25. rocznicę wejścia tej legendarnej maszyny na nasz rynek.
PlayStation 2 to nie była zwykła konsola. To był symbol całego pokolenia - momentu, w którym gry wideo ostatecznie weszły do mainstreamu, a salon z telewizorem stał się centrum domowej rozrywki. Sony potwierdziło niedawno, że na całym świecie sprzedano ponad 160 mln egzemplarzy PS2. Wynik, którego nie pobił ani Nintendo Switch, ani żadna inna platforma. Sukces tej skali to efekt perfekcyjnego połączenia technologii, strategii i unikalnego podejścia do gier, które definiowały pokolenia.
Czytaj też:
Geneza i premiera - konsola, która miała podbić świat
Plotki o następcy pierwszego PlayStation pojawiły się już w 1997 r., gdy PSX był u szczytu popularności. Mówiono o wstecznej kompatybilności, module sieciowym i - co budziło największe emocje - odtwarzaczu DVD. W tamtym czasie odtwarzacze DVD kosztowały fortunę, więc wizja konsoli, która mogła je zastąpić wydawała się rewolucyjna. Czy PS2 stanie się sprzętem elitarnym?
Sony oficjalnie zaprezentowało PlayStation 2 na Tokyo Game Show we wrześniu 1999 r. Choć nie pokazano jeszcze samej konsoli to seria imponujących demonstracji technicznych wystarczyła, by rozbudzić wyobraźnię mediów. 4 marca 2000 r. konsola trafiła na rynek japoński w cenie 39,8 tys. jenów. W Tokio ustawiały się gigantyczne kolejki - ponad 10 tys. osób czekało, niektórzy nawet cztery dni przed premierą.
Sony sprzedało milion sztuk w pierwszy weekend. Strona internetowa PlayStation padła w momencie startu przedsprzedaży, a na czarnym rynku ceny konsoli sięgały nawet 11 tys. dol. PS2 stało się obiektem pożądania tak wielkim, że odnotowano przypadki kradzieży w dniu premiery.
Amerykański debiut 26 października 2000 r. był równie spektakularny. Sony zmniejszyło początkową dostawę z miliona do pół miliona egzemplarzy, co wywołało plotki o celowej manipulacji zapasami. Niezależnie od kontrowersji pierwszego dnia sprzedaż wygenerowała 250 mln dol. przychodu.
W Europie, w tym w Polsce, PlayStation 2 pojawiło się 24 listopada 2000 r. Polska premiera odbyła się cztery dni później, w Warszawie. Cena? 2699 zł - kwota astronomiczna, zważywszy że przeciętne miesięczne wynagrodzenie wynosiło wtedy około 1300 zł. Do marca 2001 r. w Polsce sprzedano zaledwie tysiąc sztuk, co pokazuje, jak trudno było zdobyć konsolę w naszych realiach.
Technologia z przyszłości
PlayStation 2 wyróżniało się nie tylko mocą obliczeniową, ale przede wszystkim innowacyjną architekturą sprzętową. Sony i Toshiba wspólnie opracowały serce konsoli - procesor Emotion Engine.
Emotion Engine bazował na architekturze MIPS R5900 i pracował z częstotliwością 294 MHz (w późniejszych wersjach - 299 MHz). Zawierał 13,5 mln tranzystorów i osiem wyspecjalizowanych jednostek. Najważniejsze były dwie Vector Processing Units (VPU), które wykonywały skomplikowane operacje matematyczne na danych 128-bitowych. Dzięki nim PS2 osiągało wydajność na poziomie 6,2 GFLOPS - dwukrotnie więcej niż Xbox i znacznie więcej niż ówczesne komputery PC. Architektura była trudna w programowaniu, ale w rękach zdolnych twórców pozwalała na efekty wizualne, które do dziś robią wrażenie.
Drugim filarem była grafika. Graphics Synthesizer (GS) pracował z częstotliwością 147 MHz i miał 4 MB szybkiej pamięci eDRAM. Jego magistrala danych o szerokości 2560 bitów zapewniała przepustowość 48 GB/s - wynik nieosiągalny dla konkurencji. Układ mógł renderować teoretycznie 75 mln poligonów na sekundę, choć w praktyce liczba była niższa. GS obsługiwał efekty takie jak przezroczystość, mapowanie Beziera czy korekcję perspektywy. Nie miał programowalnych shaderów, ale jako dedykowany akcelerator rysowania scen sprawdzał się znakomicie.
PS2 wyposażono w 32 MB pamięci RDRAM, działającej w trybie dual-channel, co dawało przepustowość 3,2 GB/s. Całość wspierał zaawansowany kontroler DMA, który sprawnie zarządzał przepływem danych między komponentami.
Sony wykorzystało procesor MIPS R3000 z pierwszego PlayStation jako I/O Processor (IOP). Obsługiwał porty wejścia/wyjścia, kontroler DVD i dźwięk. Dzięki temu PS2 było wstecznie kompatybilne z grami PS1. W późniejszych wersjach zastąpiono go emulowanym procesorem PowerPC.
Xbox i GameCube miały teoretycznie mocniejsze podzespoły - więcej RAM-u, wyższe taktowanie GPU. Jednak przewagi architektury PS2 były niepodważalne. Przepustowość pamięci wideo na poziomie 48 GB/s pozostawała niedościgniona. Dzięki temu gry takie jak God of War II, Metal Gear Solid 3: Snake Eater czy Shadow of the Colossus pokazywały, że PS2 potrafiło dorównać, a czasem nawet przewyższać konkurencję.
Sony z pękiem kluczy do sukcesu. PS2 musiało wygrać wojnę konsol
Jednym z najważniejszych czynników sukcesu PlayStation 2 był wbudowany odtwarzacz DVD. W roku 2000 format dopiero zdobywał popularność, a odtwarzacze kosztowały 200-300 dol. Tymczasem PS2 za 299 dol. oferowało nie tylko konsolę do gier, ale też pełnoprawny odtwarzacz filmów. Choć mit o najtańszym odtwarzaczu DVD nie był do końca prawdziwy to wartość dodana była niepodważalna. Dla wielu rodzin wybór był prosty: kupić odtwarzacz albo konsolę, która odtwarza filmy i zapewnia dostęp do najnowszych gier. Shuhei Yoshida wspominał, że w Japonii najlepiej sprzedającym się oprogramowaniem na premierę PS2 była… płyta DVD z Matrixem. W Polsce, gdzie ceny konsoli były zaporowe, PS2 również pełniło rolę domowego odtwarzacza DVD - szczególnie w czasach, gdy pirackie kopie filmów krążyły na każdym bazarze.
PS2 było jedną z pierwszych konsol, które zaoferowały pełną wsteczną kompatybilność z poprzednią generacją. Gracze mogli korzystać ze swoich gier, kontrolerów DualShock i kart pamięci z PS1. To był majstersztyk marketingowy - Sony nie kazało fanom zaczynać od zera. Kompatybilność była możliwa dzięki wykorzystaniu procesora MIPS R3000 i układu dźwiękowego z PS1 jako I/O Processor. Choć istniała krótka lista gier, które nie działały poprawnie, ogromna większość tytułów uruchamiała się bez problemu. W późniejszych modelach Slim Sony zastąpiło sprzętową obsługę pełną emulacją, co czasem powodowało drobne błędy, ale ogólny poziom kompatybilności pozostał bardzo wysoki.
PlayStation 2 miało też roczny head start nad rywalami. Xbox i GameCube pojawiły się dopiero w listopadzie 2001 r., podczas gdy PS2 zdążyło już zbudować ogromną bazę użytkowników i bibliotekę gier. Kiedy konkurencja wchodziła na rynek to PS2 było już liderem. Microsoft musiał dopiero przekonać graczy do nowej marki, Nintendo - do nowej generacji. Sony grało na nostalgii i lojalności wobec PlayStation. Efekt? PS2 stało się synonimem konsoli.
To jednak gry przesądziły o zwycięstwie. PS2 mogło pochwalić się około 4000 tytułami - więcej niż Xbox i GameCube razem wzięte. Owszem, część z nich była shovelware, ale liczba wysokiej jakości produkcji była przytłaczająca. Sony miało najlepsze wsparcie third-party w historii. Rockstar, Square Enix, Konami, Capcom, Namco - wszyscy dostarczali hity na PS2. Do tego własne studia Sony tworzyły serie, które stały się ikonami: Jak and Daxter, God of War, Sly Cooper, Ico i Shadow of the Colossus. Biblioteka była szeroka i zróżnicowana - od blockbusterów akcji po artystyczne perełki.
PS2 było produkowane przez 13 lat - od 2000 do 2013 r. Nawet po premierze PS3 konsola sprzedawała się świetnie, zwłaszcza na rynkach rozwijających się. W 2004 r. pojawiła się wersja Slim - mniejsza, lżejsza, cichsza, z wbudowanym portem Ethernet. Ten redesign przedłużył życie konsoli i przyciągnął nowych klientów. W 2009 r., gdy cena spadła do 99 dol., PS2 wciąż sprzedawało się znakomicie. Ostatnia gra - Pro Evolution Soccer 2014 - ukazała się w listopadzie 2013 r.
Sony umiejętnie zarządzało ceną PS2. Startowe 299 dol. było atrakcyjne, biorąc pod uwagę funkcję DVD. Z czasem cena systematycznie spadała, otwierając konsolę dla coraz szerszego grona odbiorców. W Polsce również obserwowaliśmy ten trend: z 2699 zł w 2000 roku, przez 1299 zł w 2002, 799 zł w 2004, aż do 599 zł za Slim w 2005 r. Dzięki temu PS2 stało się dostępne dla masowego gracza.
Kultowe gry
PlayStation 2 to nie tylko hardware – to przede wszystkim gry. Biblioteka PS2 była złotą kolekcją gatunków takich jak action-adventure, survival horror, stealth, JRPG czy arcade racing. Oto najważniejsze tytuły:
- Grand Theft Auto: San Andreas (2004) - najlepiej sprzedająca się gra na PS2, ponad 17 mln kopii. Ogromny otwarty świat, historia CJ-a i niespotykana swoboda działania.
- Metal Gear Solid 2: Sons of Liberty (2001) - jedna z najbardziej wyczekiwanych gier w historii, ponad 7 mln sprzedanych egzemplarzy. Kontrowersyjny Raiden, skomplikowana fabuła i innowacyjna rozgrywka stealth.
- Final Fantasy X (2001) - pierwsza odsłona serii na PS2, 8,5 mln kopii. Pełny dubbing, trójwymiarowe środowiska i emocjonalna historia Tidusa i Yuny.
- God of War (2005) - brutalna gra akcji osadzona w mitologii greckiej. Narodziny Kratosa jako ikony PlayStation.
- Shadow of the Colossus (2005) - arcydzieło Team Ico, minimalistyczna opowieść o walce z kolosami. Gra, która udowodniła, że gry mogą być sztuką.
A to tylko początek. PS2 miało niezliczoną liczbę kultowych tytułów: Kingdom Hearts, Gran Turismo 3 i 4, Resident Evil 4, Silent Hill 2, Tekken Tag Tournament, Ratchet & Clank, Jak and Daxter, Sly Cooper, Burnout 3, Devil May Cry, Okami. Każdy z tych tytułów zostawił trwały ślad w historii gier.
PlayStation 2 w Polsce - nie było mnie stać na te wspomnienia
Dla wielu polskich graczy PlayStation 2 było symbolem luksusu i aspiracji. Podczas gdy na Zachodzie konsola szybko stała się mainstreamowa to w Polsce przez długi czas pozostawała poza zasięgiem przeciętnego Kowalskiego.
W listopadzie 2000 r. PS2 trafiło na polski rynek w cenie 2699 złotych. To równowartość dwóch przeciętnych pensji, które wówczas wynosiły 1300-1500 zł. Nic dziwnego, że do marca 2001 r. sprzedano zaledwie tysiąc sztuk. Dopiero po 40 miesiącach od premiery licznik Sony Poland pokazał 50 tys. sprzedanych konsol. Sytuacja zaczęła się zmieniać dopiero w 2004 r., gdy ceny spadły do 799 zł, a wraz z premierą PS2 Slim (699 zł) konsola stała się bardziej przystępna. Mimo to dla wielu Polaków Czarnulka pozostawała sprzętem marzeń, a nie realnym zakupem.
Tam, gdzie legalny rynek nie nadążał, pojawiała się szara strefa. Piractwo na PS2 w Polsce było powszechne. Modchipy instalowano masowo w serwisach, a gry na wypalanych płytach DVD sprzedawano na bazarach i w komisach za 5-15 zł. Oryginały kosztowały 239-249 zł, więc różnica była gigantyczna. Popularne układy jak Matrix Infinity, Ripper czy Modbo 5.0 pozwalały nie tylko uruchamiać pirackie kopie, ale też importowane gry z Stanów Zjednoczonych czy Japonii. Piractwo uderzało w legalny rynek, ale jednocześnie sprawiało, że PS2 stawało się dostępne dla szerszego grona graczy. To była kwestia tyleż ekonomiczna, co etyczna.
Pozytywnym trendem była rosnąca liczba gier z polskimi napisami lub dubbingiem. Cenega, CD Projekt, Bauer czy LK Avalon wprowadzali lokalizacje, które zachęcały do zakupu legalnych kopii.
Na PS2 po polsku można było zagrać m.in. w:
- The Sims 2 (pełna polonizacja),
- Need for Speed: Underground (napisy),
- Gran Turismo 4 (menu po polsku),
- Medal of Honor (różne elementy),
- Hugo (pełna polonizacja).
Dla graczy mniej biegłych w angielskim lokalizacje były kluczowym argumentem.
Polskie gry na PS2? Kultowy Painkiller od People Can Fly (2004) pozostał produkcją tylko PC. Dopiero późniejsze generacje konsol otworzyły polskim studiom drzwi do rynku konsolowego. W czasach PS2 polski development skupiał się głównie na komputerach. Mimo to PS2 stało się ikoną również i w naszym kraju, nawet jeśli nie mogło pochwalić się szeroką obecnością rodzimych gier.
Konkurencja - Xbox, GameCube i Dreamcast
- Sega Dreamcast (1998-2001) - świetna maszyna, ale przegrała z marketingową potęgą Sony. Sprzedaż 6,5 mln sztuk kontra 10 mln PS2 w 15 msc mówi sama za siebie.
- Nintendo GameCube (2001-2007) - technicznie zaawansowany, tani (199 dol.), ale postrzegany jako dla dzieci. Sprzedał się w 21,7 mln egzemplarzy.
- Microsoft Xbox (2001-2009) - mocniejszy w teorii, z dyskiem twardym i Xbox Live, ale bez rozpoznawalności marki. Sprzedał się w 24 mln sztuk, pozostając w cieniu PS2.
Dziedzictwo i wpływ na branżę
PlayStation 2 nie było tylko konsolą - było rewolucją kulturową. Zdefiniowało całą epokę gier wideo, ustanowiło standardy obowiązujące do dziś i udowodniło, że gry to coś więcej niż zabawki. Choć od premiery minęło 25 lat to PS2 pozostaje legendą, której magia nie ma sobie równych. To była epoka, w której gry wideo definitywnie stały się sztuką, a PlayStation 2 było jej koroną.
