Zagadka na Marsie rozwiązana. To nie błoto, to wiatr
Nowe badania ESA rozwiewają wątpliwości: marsjańskie smugi to nie błoto, lecz wiatr i osuwający się pył.
Od lat były mylone z błotem i uważane za możliwy ślad życia. Dziś wiadomo, że zagadkowe smugi spływające po zboczach marsjańskich wzniesień nie są związane z wodą. Nowe badania Europejskiej Agencji Kosmicznej dowodzą, że za ich powstawanie odpowiadają siły znacznie bardziej pospolite, a mianowicie pył, wiatr i sezonowe zmiany atmosferyczne.
Meteoryt, który odsłonił prawdę
W noc poprzedzającą Boże Narodzenie w 2023 r. należący do Europejskiej Agencji Kosmicznej ExoMars Trace Gas Orbiter zarejestrował na zboczach wygasłego wulkanu Apollinaris Mons niezwykłe zjawisko. W wyniku uderzenia meteoroidu, którego efekty udało się dostrzec dzięki systemowi CaSSIS, doszło do powstania kilkudziesięciu charakterystycznych ciemnych smug.
Początkowo naukowcy sądzili, że takie formacje mogą mieć związek z obecnością wody w stanie ciekłym, a nawet z aktywnością biologiczną na powierzchni Marsa. Jednak szczegółowa analiza definitywnie wykluczyła ten scenariusz. Brakuje bowiem jakichkolwiek śladów erozji wodnej, a wszystkie dane wskazują, że mamy do czynienia z osypującymi się warstwami drobnego pyłu poruszanymi przez wiatr. To one tworzą charakterystyczne ciemniejsze pasy, które mogą wyglądać jak błoto, ale powstają w wyniku procesów suchych.
AI w służbie geologii planetarnej
Aby rozwikłać tajemnicę marsjańskich smug, międzynarodowy zespół kierowany przez dr. Valentina Bickela z Uniwersytetu w Bernie przeanalizował ponad 2 mln zdjęć wykonanych przez sondę Mars Reconnaissance Orbiter w latach 2006-2024. Do zadania wykorzystano algorytmy głębokiego uczenia, które automatycznie rozpoznawały i klasyfikowały pasma osuwiskowe na zdjęciach powierzchni Czerwonej Planety.
Wyniki były jednoznaczne: ponad 99,9 proc. wszystkich smug powstaje w wyniku naturalnych sezonowych procesów atmosferycznych, takich jak nagłe podmuchy wiatru czy zmiany temperatury prowadzące do zsuwania się drobinek pyłu z marsjańskich zboczy. Zaledwie tylko ułamek, bo mniej niż 1 promil, to smugi, które można wiązać z uderzeniami meteorytów lub wstrząsami sejsmicznymi.
Dynamiczny Mars bez kropli wody?
Choć Mars wydaje się zamarzniętym, martwym, odległym od nas światem, to jego powierzchnia wciąż ulega powolnym, lecz nieprzerwanym zmianom. Smugi zbiegające po stromych zboczach są ich spektakularnym przykładem. Z daleka mogą przypominać błotniste lawiny, ale w rzeczywistości są to pyłowe, suche lawiny, których przebieg kształtuje topografia i mikrozmiany ciśnienia oraz prędkości wiatru.
Jak podkreśla dr Colin Wilson, główny naukowiec projektu ExoMars, właśnie takie zjawiska są dziś istotne dla badań nad życiem na Marsie – nie tylko nad jego przeszłością, lecz także współczesnym funkcjonowaniem. Dzięki takim orbiterom, jak ExoMars TGO czy MRO naukowcy mogą w czasie rzeczywistym śledzić zmiany i tworzyć mapy dynamiki planety, które dostarczają cennych wskazówek o procesach geologicznych i klimatycznych.
Poszukiwanie wody z większą precyzją
Choć smugi nie są śladem cieczy, to ich prawidłowa identyfikacja ma teraz bardzo duże znaczenie dla przyszłych poszukiwań wody na Marsie. Dzięki odróżnieniu zjawisk suchych od potencjalnie wodnych naukowcy mogą zawęzić obszary szczególnego zainteresowania do tych, które naprawdę mogą skrywać zamarznięte rezerwuary lub dawne cieki wodne.
Przeczytaj także:
Woda wciąż pozostaje Świętym Graalem marsjańskich badań. Jej obecność mogłaby zwiększyć szanse na odkrycie śladów dawnego życia. Ale zanim do tego dojdzie, konieczne jest odfiltrowanie fałszywych tropów, a badania smug są ważnym krokiem w tym kierunku.
*Grafika wprowadzająca wygenerowana przez AI
