DNA zdradzi twój wiek. Polacy stworzyli przełomowe narzędzie
Współtworzone przez Polaków narzędzie trafia do laboratoriów na całym świecie. Dzięki niemu będzie możliwe sprawdzanie nie tylko tożsamości, ale i wieku po DNA.
Naukowcy pochodzący z Polski odegrali ważną rolę w stworzeniu jednego z najnowocześniejszych narzędzi śledczych w Europie. Dzięki analizie DNA potrafią dziś z dużą dokładnością określić wiek człowieka – nawet jeśli do dyspozycji jest tylko śladowa ilość materiału biologicznego. Opracowany przez nich system VISAGE jest już testowany w laboratoriach na całym świecie.
DNA mówi, ile masz lat
Wiek ukryty jest nie tylko w naszej metryce, ale także w samym DNA. Naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego i Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji opracowali modele predykcyjne, które potrafią odczytać wiek człowieka na podstawie zmian chemicznych w jego kodzie genetycznym. Istotny jest tu proces metylacji, czyli dołączania grup metylowych do nici DNA, który zachodzi naturalnie wraz z wiekiem i tworzy swego rodzaju zegar biologiczny.
Chociaż podobne rozwiązania znane są w badaniach biomedycznych od lat, to naukowcy podkreślają, że w kryminalistyce potrzebne są prostsze, bardziej uniwersalne modele. Próbki z miejsc zbrodni bywają mocno zdegradowane i nie pozwalają na wykonywanie rozbudowanych analiz. Nowe narzędzie odpowiada właśnie na te wyzwania: bazuje na niewielkiej liczbie starannie wybranych markerów DNA, które da się analizować nawet w trudnych warunkach.
Kryminalistyka z nowym orężem
Opracowane przez polski zespół modele są w stanie określić wiek z dokładnością do 3. lat, a czasem nawet precyzyjniej. Co istotne, naukowcy przygotowali aż 5 wariantów modeli: dla krwi, nasienia, śliny, kości i chrząstki. Taka wszechstronność daje laboratoriom kryminalistycznym ogromne możliwości.
System VISAGE nie kończy się na analizie laboratoryjnej. To kompleksowe narzędzie, które obejmuje cały proces – od izolacji DNA po wynik przedstawiony w specjalnym oprogramowaniu. Rozwiązanie przeszło już wymagającą walidację i trafia do laboratoriów na całym świecie. Testy w różnych populacjach mają potwierdzić jego skuteczność w praktyce.
Epigenetyka w służbie śledztw
Za jednym z ważniejszych elementów opracowanej metody kryje się gen ELOVL2, którego poziom metylacji zmienia się w wyjątkowo przewidywalny sposób. Można powiedzieć, że jest niczym zegar odmierzający upływ czasu. Co więcej, gen ten jest odporny na wpływ środowiska, co czyni go idealnym wskaźnikiem wieku w badaniach sądowych. O tym genie pisaliśmy niedawno w kontekście terapii cofającej osłabianie się wzroku.
Warto przy tym zaznaczyć, że zegary epigenetyczne dzielą się na 2 typy. Jeden przewiduje wiek chronologiczny (liczony w latach) i to on ma największe znaczenie w kryminalistyce. Drugi typ, stosowany w medycynie, bada tzw. wiek biologiczny i reaguje na czynniki środowiskowe, styl życia czy choroby.
To sukces polskiej nauki
Jak czytamy na łamach Nauka w Polsce, rozwiązanie, którego współautorami są polscy badacze, trafia do laboratoriów w całej Europie i wzbudza duże zainteresowanie. Narzędzie wspiera śledztwa, pomagając zawężać krąg podejrzanych tam, gdzie dotąd możliwa była jedynie analiza DNA pod kątem płci lub pochodzenia.
Obecnie trwają prace nad kolejnym etapem – projektem ForMAT, finansowanym przez Unię Europejską. Ma on rozszerzyć możliwości narzędzia o przewidywanie wieku nieletnich, a także analizę stylu życia i wzorców zachowań. W projekt zaangażowani są naukowcy z całej Europy, w tym ponownie polskie zespoły z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego i Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Przeczytaj także:
Z pozoru anonimowa próbka może dziś powiedzieć nie tylko kim jesteś, ale też ile masz lat. Dzięki polskiemu wkładowi w projekt VISAGE światowa nauka zyskała narzędzie, które może okazać się nieocenione w walce z przestępczością – i to nie tylko w laboratorium, ale i na sali sądowej.
*Źródło grafiki wprowadzającej: Sergey Nivens / Shutterstock
