Racibórz Dolny ma uratować Wrocław przed katastrofą. Ten zbiornik jest potężny i nowoczesny

Zbiornik Racibórz Dolny to największy tego typu obiekt w Polsce. Został zaprojektowany i przygotowany na katastrofalne powodzie od strony Odry. Ogranicza skutki wezbrań dla mieszkańców trzech nadodrzańskich województw: śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego.

Jest jak jezioro o powierzchni 26 km2 – właśnie mniej więcej tyle zajmuje ten zbiornik. Jego pojemność to aż 185 mln m3 wody. To jak zgromadzenie wody z ponad 74 tys. olimpijskich basenów. W ramach inwestycji zbudowano 22 km zapór.

Głównym zadaniem zbiornika jest ochrona przed powodziami. Kiedy poziom wody w Odrze zaczyna rosnąć, zbiornik działa jak ogromna gąbka, pochłaniając nadmiar wody. Dzięki temu mniejsze miejscowości położone poniżej nie są zalewane, a życie mieszkańców nie jest zagrożone.

Więcej o wodzie i technologii przeczytasz na Spider`s Web:

Jednak działania zbiornika nie ogranicza się jedynie do zebrania wody. To skomplikowany system, który składa się z wielu instalacji i ma wiele funkcji.

Zbiornik Racibórz Dolny mieści się w granicach województwa śląskiego, na terenach należących do miasta Raciborza oraz gmin Krzyżanowice, Kornowac, Lubomia i Gorzyce. Obiekt ten zajmuje powierzchnię 2626 ha, na której znajdują się czasza zbiornika, obwałowania, kanał zrzutowy oraz obiekty melioracyjne.

Zbiornik Racibórz Dolny zajmuje tereny od mostu drogowego w Krzyżanowicach, aż za rozgałęzienie rzeki Odry na Odrę Miejską i Kanał Ulgi w Raciborzu. Na obszarze tym znajdują się tereny wysiedlonych wsi - Nieboczowów i Ligoty Tworkowskiej zamieszkałych wcześniej przez ok. 240 rodzin.

Zgodnie z założeniem zbiornik ma radykalnie zmniejszać zagrożenia powodziowe w dolinie rzeki Odry poniżej zbiornika oraz opóźniać czas dotarcia kulminacji fali powodziowej do ujścia Nysy Kłodzkiej, a tym samym ograniczać ryzyka nałożenia się na siebie obu fal.

Praca zbiornika rozpoczyna się dopiero w momencie, gdy przepływ na Odrze przekracza wielkość 1210 m3/s. W takiej sytuacji rusza napełnianie zbiornika poprzez odpowiednią pracę zasuw, znajdujących się w kluczowej dla zbiornika Budowli Przelewowo-Spustowej.

Obiekt pracuje aż do momentu, gdy dopływ opadnie ponownie poniżej 1210 m3/s i nastąpi całkowite opróżnienie zbiornika. Fale o kulminacji do 2400 m3/są przez zbiornik wypłaszczane, znaczącej redukcji podlegają również większe (katastrofalne) fale powodziowe. Czas trwania takiej akcji jest zależny od objętości fali i jej kulminacji. Dla fali historycznej z 1997 r. wyniósłby około 11 dni.

Zbiornik Racibórz Dolny składa się z dwóch obiektów. Polder "Buków" ma powierzchnię około 8 km2 i pojemność 50 mln m3. Polder zapewnia redukcję najwyższych fal powodziowych o 10 - 14 proc. Polder spełnił planowane zadanie przejmując w 2010 r. ponad 50 mln m3 wód powodziowych płynących rzeką Odrą, ograniczając w ten sposób wielkość fali powodziowej.

Centralna część systemu to zbiornik przeciwpowodziowy "Racibórz Dolny" o pojemności 185 mln m3. Zbiornik zapewnia redukcję fali powodziowej porównywalnej z 1997r., czyli niosącą 3120 m3/sek. do wielkości 1538 m3/sek.

Nad koncepcją zbiornika zaczęto zastanawiać się ponad 100 lat temu, po przejściu katastrofalnej powodzi w 1880 r. Pierwsze opracowania, powstałe do lat 60. XX wieku, zakładały budowę zbiornika o objętości 695 mln m3. Zakładały one zalanie doliny Odry od Raciborza do Bohumina, na obszarze do 102 km2.

Skala tych inwestycji okazała się zbyt wielka, aby je sfinansować. Dlatego w połowie lat 70., opracowano kolejną wersję zbiornika. Jednak na nią również nie było pieniędzy.

Do pomysłu powrócono dopiero po 1997 r. kiedy to zrewidowano założenia budowy zbiornika Racibórz, uznając jego rolę za najważniejszą w ochronie przeciwpowodziowej Doliny Odry od Raciborza do Wrocławia. Decyzja o budowie zbiornika zapadła w 2010 r. a prace zakończono w 2020 r. Koszt inwestycji to 2 mld zł, a część funduszy dołożyła Unia Europejska.

Zbiornik Racibórz Dolny to nie tylko imponująca konstrukcja inżynieryjna, ale też symbol polskiej pomysłowości i zaangażowania w ochronę środowiska. To dowód na to, że nawet w obliczu sił natury możemy znaleźć skuteczne rozwiązania.