Broń chemiczna zabiła setki tysięcy ludzi. Amerykanie właśnie zrobili historyczny krok

Broń chemiczna to każda substancja toksyczna, która może spowodować śmierć lub rany u ludzi, lub zwierząt. Broń chemiczna może być użyta w postaci ciekłej, gazowej lub stałej i może być rozprzestrzeniana za pomocą pocisków czy bomb. Broń chemiczna może być również użyta do skażenia żywności, wody lub powietrza.

Stany Zjednoczone posiadały kilka rodzajów broni chemicznej, które były przechowywane na różnych bazach wojskowych od lat 40. XX wieku. Do najbardziej znanych należą:

Oficjalnie Stany Zjednoczone zdecydowały się zniszczyć swoją broń chemiczną ze względów etycznych, politycznych i bezpieczeństwa. Broń chemiczna jest uważana za niehumanitarną. Broń chemiczna jest również niebezpieczna dla środowiska, ponieważ może się przedostać do gleby, wody lub powietrza i zanieczyścić je na długo.

Amerykanie podpisali międzynarodową konwencję o zakazie broni chemicznej (Chemical Weapons Convention) w 1997 roku, która zobowiązuje 193 kraje do zniszczenia swoich zapasów broni chemicznej do końca września 2023 roku. Organizacja ds. Zakazu Broni Chemicznej (OPCW), która nadzoruje wykonanie konwencji, potwierdziła, że zniszczono ostatnią z deklarowanych broni chemicznych.

USA były ostatnim z krajów podpisujących konwencję, które zniszczyło swoją broń chemiczną. Inne kraje, które to zrobiły, to Albania, Indie, Irak, Libia, Rosja, Serbia i Syria. Egipt, Korea Północna i Sudan Południowy to jedyne kraje, które nie podpisały konwencji.

Zrobiono to za pomocą specjalnych instalacji do unieszkodliwiania broni chemicznej (Chemical Agent-Destruction Pilot Plants), które znajdowały się na bazach wojskowych w Colorado i Kentucky. Proces niszczenia polegał na rozcinaniu rakiet lub bomb zawierających broń chemiczną i poddawaniu ich wysokiej temperaturze i ciśnieniu w komorach spalania. W ten sposób substancje toksyczne były zamieniane w niegroźne produkty uboczne, takie jak woda, sól lub popiół.

Proces niszczenia był długi i skomplikowany, ponieważ wymagał wysokich standardów bezpieczeństwa i ochrony środowiska. Pracownicy musieli nosić specjalne kombinezony ochronne i maski przeciwgazowe, a odpady musiały być przechowywane i transportowane w szczelnych pojemnikach. Proces niszczenia był również drogi i kosztował USA ponad 40 miliardów dolarów.

Amerykanie zaczęli niszczyć swoją broń chemiczną w 1986 roku na atolu Johnston na Pacyfiku. Następnie kontynuowało niszczenie na innych bazach wojskowych w Alabamie, Arkansas, Indianie, Marylandzie i Oregonie. Ostatnie dwie bazy wojskowe, które miały broń chemiczną, to Pueblo Chemical Depot w Colorado i Blue Grass Army Depot w Kentucky.

Pueblo Chemical Depot zakończyło niszczenie swojej broni chemicznej w czerwcu 2023 roku. W bazie znajdowało się ponad 780 000 pocisków artyleryjskich i min zawierających iperyt i lewisyt – dwa rodzaje bojowych środków trujących.

Blue Grass Army Depot zakończyło niszczenie swojej broni chemicznej w lipcu 2023 roku. Na bazie znajdowało się ponad 51 000 rakiet M55 zawierających sarin – jeden z najbardziej śmiercionośnych środków paralityczno-drgawkowych. Ostatnia rakieta została zniszczona 7 lipca 2023 roku.

Niestety, broń chemiczna była używana w ostatnich latach w kilku krajach, pomimo zakazu międzynarodowego. Najbardziej znanym przykładem jest Syria, gdzie reżim Baszara al-Asada jest oskarżany o wielokrotne użycie broni chemicznej przeciwko rebeliantom i ludności cywilnej. Według Organizacji ds. Zakazu Broni Chemicznej (OPCW), w Syrii doszło do co najmniej 17 przypadków użycia broni chemicznej od 2013 roku, głównie sarinu i chloru.

Zniszczenie ostatniej broni chemicznej przez USA jest ważnym krokiem w kierunku całkowitej eliminacji broni chemicznej na świecie. Prezydent Joe Biden powiedział w oświadczeniu Białego Domu, że jest to "ważny kamień milowy" i "kluczowy krok w kierunku realizacji misji trwałej eliminacji broni chemicznej". Biden wezwał również pozostałe kraje do przystąpienia do konwencji o zakazie broni chemicznej i oskarżył Rosję i Syrię o posiadanie niezadeklarowanych zapasów broni chemicznej.

Przeczytaj także:
- Żołnierze, zamiast walczyć, mieli ze sobą romansować. Ta broń to mit czy rzeczywistość?
- Chcieli bombardować z kosmosu cele na Ziemi. Nazwali tę broń rózgą boga
- Stworzyli atomowego drona na dzień zagłady. SLAM miał być użyty tylko raz i nieść totalne zniszczenie

Pierwsze wzmianki o użyciu broni chemicznej pochodzą z mitologii greckiej, gdzie Herakles zatruwał swoje strzały jadem Hydry. Homer w swoich eposach Iliadzie i Odysei wspomina o zatrutych strzałach używanych przez obie strony w legendarnym oblężeniu Troi.

W Indiach, w eposach Ramajana i Mahabharata, również znajdujemy odniesienia do użycia broni chemicznej. W "Prawach Manu", hinduskim traktacie o sztuce rządzenia (ok. 400 r. p.n.e.), zabrania się używania strzał z ogniem i trucizną, ale radzi się trucie żywności i wody. Kautilja w swoim "Arthashastra", podręczniku sztuki państwowej z tego samego okresu, zawiera setki przepisów na tworzenie broni trującej, toksycznych dymów i innych broni chemicznych.

Historycy greccy opowiadają, że Aleksander Wielki napotkał strzały z trucizną i zapalające się pociski w Indiach nad Indusem w IV wieku p.n.e. Sun Zi w swojej "Sztuce wojny" (ok. 200 r. p.n.e.) radzi używanie broni ogniowej przeciwko wrogowi. Dymy arszenikowe były znane Chińczykom już ok. 1000 r. p.n.e.

W II wieku p.n.e., pisma sekty mohistycznej w Chinach opisują użycie miechów do pompowania dymu z palących się kulek z trujących roślin i warzyw do tuneli kopanych przez oblężone wojsko. Inne chińskie pisma z tego samego okresu zawierają setki przepisów na produkcję trujących lub drażniących dymów do użycia w wojnie, a także liczne relacje z ich użycia.

Najwcześniejsze dowody archeologiczne użycia broni chemicznej pochodzą z czasów wojen rzymsko-perskich. Badania przeprowadzone na zawalonych tunelach w Dura-Europos w Syrii sugerują, że podczas oblężenia miasta w III wieku n.e., Sasanidzi użyli bitumu i kryształów siarki, aby je podpalić. Po zapaleniu materiały wydzielały gęste chmury duszącego dwutlenku siarki, który zabił 19 rzymskich żołnierzy i jednego Sasanidę, rzekomo strażnika ognia, w ciągu dwóch minut.

Użycie broni chemicznej w nowożytności było sporadyczne i ograniczone. Niektóre z przykładów to:

W XIX wieku nastąpił rozwój nowoczesnej koncepcji wojny chemicznej, gdy różni naukowcy proponowali użycie duszących lub trujących gazów. Niektóre z tych propozycji to:

I wojna światowa (1914–1918) była pierwszym konfliktem, w którym broń chemiczna została użyta na szeroką skalę. Broń chemiczna spowodowała ponad milion ofiar pośród walczących i zabiła około 90 000 ludzi. Rodzaje broni chemicznej były bardzo zróżnicowane: od substancji obezwładniających, takich jak gaz łzawiący, po śmiertelne środki takie jak fosgen, chlor i gaz musztardowy. 

Pierwszym przypadkiem użycia broni chemicznej na dużą skalę był 31 stycznia 1915 roku, kiedy Niemcy wystrzelili 18 000 pocisków artyleryjskich zawierających ciekły bromek ksylilu na pozycje rosyjskie nad rzeką Rawka, na zachód od Warszawy podczas bitwy pod Bolimowem. Jednak niska temperatura spowodowała, że gaz zamarzł i nie odparował. Rosjanie nie zauważyli ataku i nie ponieśli żadnych strat.

Pierwszym skutecznym użyciem broni chemicznej było 22 kwietnia 1915 roku, kiedy Niemcy uwolnili około 170 ton gazu chlorowego z prawie 6000 beczek pod Ypres w Belgii. Chlor jest żółto-zielonym gazem o zapachu wybielacza; gdy styka się z wilgotnymi tkankami ciała, tworzy kwas, który może powodować poważne uszkodzenia tkanek. Kilka minut po wypuszczeniu gazu zginęło 1000 francuskich i algierskich żołnierzy, a prawie 4000 zostało rannych.

Atak ten był szokiem dla aliantów, którzy nie byli przygotowani na taką broń. Niektórzy żołnierze próbowali chronić się przed gazem za pomocą mokrych chustek lub bandażów nasączonych moczem lub sodą oczyszczoną. Inni uciekali z pola walki, zostawiając lukę w linii obrony. Niemcy nie wykorzystali pełni swojej przewagi i nie zaatakowali luki w linii alianckiej.

Użycie gazu chlorowego przez Niemców wywołało oburzenie i potępienie ze strony aliantów, którzy uznali to za złamanie prawa międzynarodowego. Konwencja haska z 1899 roku zabraniała używania pocisków zawierających duszące lub trujące gazy. Jednak Niemcy twierdzili, że nie złamali konwencji, ponieważ użyli gazu z beczek, a nie pocisków. 

W lipcu 1917 roku, Niemcy wprowadzili nowy rodzaj broni chemicznej - gaz musztardowy. Gaz musztardowy był żółtą cieczą o charakterystycznym zapachu czosnku lub gorczycy, która powodowała oparzenia skóry, oczu i dróg oddechowych. Gaz musztardowy był trudny do unieszkodliwienia i pozostawał aktywny przez długi czas na skażonym terenie. Pierwszy atak z użyciem gazu musztardowego miał miejsce 12 lipca 1917 roku pod Ypres w Belgii.

Wraz z rozwojem broni chemicznej, rozwijały się również środki ochronne. Pierwsze maski przeciwgazowe były prymitywne i nieskuteczne, składając się z mokrych chustek lub bawełnianych filtrów nasączonych różnymi substancjami neutralizującymi gaz. W 1916 roku wprowadzono maski z węglem aktywnym, które były bardziej skuteczne i wygodne. W 1918 roku wprowadzono maski z filtrem boksytowym, które chroniły przed większością rodzajów broni chemicznej.

Broń chemiczna była jednym z najbardziej przerażających aspektów I wojny światowej. Żołnierze żyli w ciągłym strachu przed atakiem gazowym i cierpieli z powodu fizycznych i psychicznych skutków ekspozycji na gaz. Broń chemiczna była również niebezpieczna dla ludności cywilnej i środowiska, ponieważ mogła się przedostać do gleby, wody lub powietrza i zanieczyścić je na długo.

Broń chemiczna była odpowiedzialna za około 1 proc. zabitych w I wojnie światowej. Zabójcza moc gazu była ograniczona, ponieważ zależała od wielu czynników, takich jak kierunek i siła wiatru, temperatura, wilgotność, rodzaj terenu i jakość maski przeciwgazowej. Ponadto broń chemiczna była nieskuteczna przeciwko ruchomym celom.

Broń chemiczna była jednak skuteczna pod względem taktycznym i psychologicznym. Broń chemiczna mogła spowodować zamieszanie, panikę i dezorganizację w szeregach wroga, co ułatwiało atak lub obronę. Broń chemiczna mogła również osłabić morale żołnierzy i obniżyć ich gotowość bojową.