Polacy marnują miliony ton żywności. Powinniśmy się spalić ze wstydu!

Dobiega końca trzyletni projekt PROM (Program Racjonalizacji i Ograniczenia Marnotrawstwa Żywności). Niebawem poznamy szczegółowe rezultaty prowadzonych badań i analiz, a tymczasem dowiedzieliśmy się, na ile oszacowano wielkość strat żywności w naszym kraju. Jest lepiej niż zakładano, ale do ideału bardzo, bardzo wiele nam brakuje.

Według danych PROM, opublikowanych przez Polską Agencję Prasową, w Polsce każdego roku marnuje się blisko 5 mln ton żywności. To bardzo wysoki wynik, jednak znacząco lepszy niż ten z badań Polskiego Instytutu Ekonomicznego przeprowadzonych w 2019 r., wg którego w Polsce marnowano aż 9 mln ton jedzenia, co uplasowało nas na 5. miejscu w całej Unii Europejskiej.

Co bardzo ciekawe, nowe badanie potwierdziło to, co ustalili badacze w 2019 r. – aż 60 proc. zmarnowanego jedzenia pochodzi z gospodarstw domowych. Choć wydawać by się mogło, że wielkie kontenery z niesprzedaną żywnością z marketów i odpady produkcyjne odpowiadają za większą ilość wyrzucanego jedzenia, tak w praktyce handel i produkcja odpowiadają za 30 proc. marnowanej żywności (sam handel to ok. 7 proc.). Co jeszcze ciekawsze, gastronomia odpowiada za raptem 1 proc. marnowanej żywności.

Jedna z autorek badania i kierowniczka projektu PROM, prof. dr hab. Danuta Kołożyn-Krajewska, zastrzega jednak, że te dane mogą być niedoszacowane, głównie z powodu trudności w pozyskaniu danych z niektórych sektorów i zbyt małą próbę badawczą.

Badanie jednoznacznie wskazało jednak konsumentów jako głównych winowajców marnotrawstwa żywności w naszym kraju. 37,2 proc. badanych przyznało się do wyrzucania produktów spożywczych, a aż 70,3 proc. do wyrzucania gotowych, niespożytych posiłków.

Ponad 65 proc. badanych wyrzuca żywność z powodu jej zepsucia. 42 proc. z powodu przekroczenia daty ważności. 26,5 proc. z powodu przygotowania zbyt dużej ilości jedzenia, a ponad 22 proc. z powodu zbyt dużych zakupów.

We wstępnych wynikach brakuje jednak twardych danych i nie wiadomo, czy takowe pojawią się w finalnym raporcie. Nie jest to jednak problem wyłącznie Polski – organizacja ReFED, zajmująca się globalnym problemem marnowania żywności, wskazuje, że sieci sprzedaży, produkcji i dystrybucji nie śledzą dokładnie odrzucanych produktów, toteż niemal niemożliwym jest dokładne ustalenie, jak wiele z nich trafia na śmietnik. ReFED wskazuje jednak, że choć aż 35 proc. nadwyżki jedzenia z marketów trafia do śmieci, to dzięki rozmaitym akcjom redystrybucji jedzenia aż 19,5 proc. produktów trafia do organizacji zajmujących się dostarczaniem pożywienia najuboższym.

W Polsce odpowiada za to Polski Bank Żywności, z którym od 1 marca 2020 sklepy powyżej 400 m2 są zobligowane podpisać porozumienie i przekazywać żywność nadającą się do spożycia, która inaczej byłaby wyrzucana.

Nawet jeśli logika podpowiada inaczej, to twarde dane mówią wprost: w przeciwieństwie do problemu plastikowych odpadów, problemu marnowania żywności nie da się zrzucić na wielkie firmy. Za większość wyrzucanego jedzenia odpowiadamy my sami.

Autorzy raportu PROM wskazują jedno możliwe wyjście, by ograniczyć marnowanie jedzenia tam, gdzie zachodzi ono najczęściej: edukację. Sądząc po raporcie Polskich Banków Żywności z 2019 r., jest nam ona bardzo potrzebna.

Potrzebujemy większej liczby kampanii społecznych promujących rozwiązania typu zero-waste i większej liczby rozwiązań czy aplikacji ułatwiających redystrybucję jedzenia i dzielenie się posiłkami. Dotyczy to również gastronomii, która w raporcie – zdaniem prof. Kołożyn-Krajewskiej – jest niedoszacowana. Tutaj autorka badania sugeruje rozwiązanie na modłę włoską, czyli wypromowanie modelu, w którym konsumenci zabierają ze sobą resztki jedzenia z restauracji do domu. Choć wiele restauracji już dziś proponuje zapakowanie pozostałości jedzenia, tak nadal nie jest to powszechna praktyka.

Kołożyn-Krajewska zwraca też uwagę na bardzo niepokojący fakt – trudno jednoznacznie stwierdzić, czy dokonujemy jakichkolwiek postępów. Jak sama mówi, z jednej strony widać większe zainteresowanie konsumentów postawami pro-eko, a z drugiej nie przekłada się to na realne przeciwdziałanie marnowaniu żywności. To trochę jak z fitnessem, wszyscy aspirują, mało komu chce się ćwiczyć.

Porównując jednak wyniki tegorocznych badań do wyników z 2019 r. i lat wcześniejszych: nie jest lepiej. Możemy się pocieszać faktem, że nie jest też gorzej, ale nie zmienia się jedno – od lat to gospodarstwa domowe są głównym winowajcą, jeśli chodzi o marnowanie jedzenia w krajach wysoce rozwiniętych. W krajach rozwijających się ten odsetek jest nieco wyższy po stronie produkcji i handlu, ale my, w Polsce, nie mamy na swoją obronę żadnego argumentu.