Odkryli kosmiczne pierścienie zagłady. Rekordowy układ
Nowe ORC w odległych galaktykach zaskoczyły naukowców. Jeden z nich ma niemal milion lat świetlnych średnicy.
Pierścienie typu ORC (ang. odd radio circles) to jedne z najbardziej enigmatycznych struktur kosmicznych, jakie udało się dotąd zaobserwować. Po raz pierwszy dostrzeżono je dopiero w 2019 r., a do dziś potwierdzono zaledwie kilka ich wystąpień. Teraz badacze – przy ogromnym udziale pasjonatów w ramach programu RAD@home – ogłosili odkrycie aż trzech nowych ORC. Wśród nich znalazła się struktura o niemal milionowej średnicy mierzonej w latach świetlnych.
ORC-y są całkowicie niewidoczne w świetle widzialnym, podczerwieni czy promieniowaniu X. Ich obecność zdradzają wyłącznie radioteleskopy. To właśnie dzięki obserwacjom z użyciem sieci anten LOFAR zlokalizowanych w Europie udało się potwierdzić najnowsze odkrycia.
Rekordowy układ – pierścienie w pierścieniach
Najbardziej spektakularna z nowo odkrytych struktur znajduje się aż 7 mld lat świetlnych od Ziemi. Tworzą ją dwa olbrzymie pierścienie rozciągające się na niemal mln lat świetlnych, osadzone w jeszcze większej radiowej otoczce mierzącej ponad 2,6 mln lat świetlnych. Obiekt ten powiązany jest z gigantyczną galaktyką radiową o oznaczeniu RAD J131346.9+500320.
Jak czytamy na łamach Space.com, badacze podejrzewają, że pierścienie te są śladami po gwałtownych eksplozjach lub po superwiatrach, czyli potężnych emisjach promieniowania z centrum galaktyki, które mogły zostać wywołane aktywnością supermasywnej czarnej dziury lub intensywnym wybuchem gwiazdotwórczym.
Potężne galaktyki i zagięte dżety
Pozostałe dwa ORC odkryto w galaktykach odległych o około 1,3 mld lat świetlnych. Również w tych przypadkach pierścienie są ściśle powiązane z emisjami radiowymi generowanymi przez dżety, czyli wąskie strumienie naładowanych cząstek wyrzucanych z okolic czarnych dziur.
W jednej z tych galaktyk, RAD J122622.6+640622, obserwujemy zdumiewające zjawisko: jeden z dżetów zakręca i zawraca w kierunku galaktycznego centrum, kończąc się potężnym pierścieniem radiowym o średnicy 100 tys. lat świetlnych. W drugiej galaktyce, RAD J142004.0+621715, pierścień tworzy się również na końcu dżetu, ale w jeszcze większej strukturze, mierzącej 1,4 mln lat świetlnych.
Wszystkie trzy galaktyki należą do olbrzymich gromad, gdzie przestrzeń międzygalaktyczna wypełniona jest gorącą plazmą. To właśnie ta mgła, znana jako ośrodek międzygalaktyczny, może kształtować zarówno same dżety, jak i towarzyszące im pierścienie radiowe.
Czego mogą nas nauczyć ORC?
ORC-y nie są jedynie kuriozalnymi obiektami. Ich analiza pozwala lepiej zrozumieć ewolucję galaktyk i czarnych dziur. Pierścienie te mogą być pozostałościami po epizodach ogromnej aktywności, które formowały środowisko galaktyczne w skali milionów lat.
Przeczytaj także:
Warto zaznaczyć, że ORC-y wciąż są rzadkością. Do tej pory potwierdzono jedynie kilkanaście takich struktur, ale ich liczba może gwałtownie wzrosnąć dzięki przyszłym obserwacjom. Największe nadzieje pokłada się w projekcie Square Kilometre Array – gigantycznym międzynarodowym radioteleskopie, który ruszy na początku lat 30. XXI wieku.
*Grafika wprowadzająca wygenerowana przez AI
