Jak wyglądała pierwsza mysz komputerowa? Kto i kiedy ją wynalazł - historia

By uczciwie przedstawić całą historię myszy komputerowej należy cofnąć się w czasie do pierwszej połowy ubiegłego stulecia. Konkretnie, do 1946 r., tuż po zakończeniu II wojny światowej. Ralph Benjamin był jednym z operatorów Comprehensive Display System, czyli systemu dowodzenia i koordynacji brytyjskiej marynarki wojennej, sprzężonym z radem Type 984.

Czytaj też:

W ramach swojej pracy Benjamin korzystał z komputera analogowego, na którym liczył spodziewaną pozycję obserwowanego samolotu, wyliczaną na podstawie danych wprowadzanych za pomocą joysticka. Inżynier uznał, że to bardzo kiepski interfejs do tego celu, i zbudował swój własny - jego zdaniem wygodniejszy. Nazwał ją piłką rolkową (ang. roller ball), która tym samym stała się pierwszym wcieleniem trackballa. Trackball swego czasu był relatywnie popularną alternatywą dla myszki, polegającą na obracaniu kulką celem kontroli kursora. Do dziś jest używany w pewnych niszach.

Roller ball został opatentowany w 1947 r., ale jak to często bywa w przypadku wynalazków o wojskowej genezie, niewiele z tego wyniknęło dla ogółu. Zbudowano pojedynczy prototyp wykorzystujący metalową kulkę toczącą się po dwóch gumowych kółeczkach i tyle. Projekt utajniono i (najpewniej) schowano do szuflady.

Na kolejne podejście do tematu trzeba było czekać nieco ponad dekadę. W 1952 r. Kenyon Taylor, brytyjski elektrotechnik, zbudował z pomocą Toma Cranstona i Freda Longstaffa własnego trackballa. Inżynier pracował dla Ferranti Canada, która z kolei była na kontrakcie z marynarką wojenną Kanady. Wersja Taylora nosiła nazwę DATAR (Digital Tracking And Resolving).

DATAR przypominał pomysł zastosowany w roller ballu, był jednak znacznie bardziej zaawansowany. Cztery kółka wykrywały ruch kulki: dwa dla osi X, dwa dla osi Y. Dodatkowe kółka stabilizowały kulkę. Gdy kulka zaczęła być obracana, kółka co jeden obrót zamykały obwód elektryczny. Licząc impulsy energetyczne można było określić ruch kulki, co przeliczał komputer. DATAR nie został opatentowany, bo to nie było możliwe - jak w przypadku każdego ściśle tajnego wojskowego wynalazku.

Wydawać by się mogło, że bez trackballa nie byłoby komputerowej myszki. Wszak sam pomysł na myszkę można spłycić do to taki trackball, tylko odwrotnie. Jeżeli jednak wierzyć jej wynalazcy, inspiracją do jej stworzenia okazało się zupełnie inne urządzenie. Konkretniej, planimetr, czyli przyrząd do wyznaczenia pola powierzchni figur płaskich.

Douglas Engelbart był pracownikiem Stanford Research Institute (dziś znany pod nazwą SRI International). Prowadził tam Augmentation Research Center (ARC), czyli centrum badawcze mające eksplorować informatykę celem znajdowania nowych sposobów na zwiększenie zdolności intelektualnych człowieka.

Jak wspomina sam zainteresowany, pomysł na myszkę zrodził się w jego głowie w listopadzie 1963 r., kiedy zaczął rozważać przydatność planimetru do wprowadzania danych związanych z koordynatami X i Y. Wymyślił urządzenie z dwoma prostopadle ułożonymi względem siebie kółkami. Argumentował, że jest łatwiejsze w użytku i lepsze od rysika, bo można je pozostawić w miejscu bez ruchu, co ułatwi pracę w towarzystwie klawiatury.

W 1964 r., z pomocą Billa Englisha, zbudował pierwszy prototyp. Nazwali je mysz, bo przewód znajdujący się z tyłu obudowy przypominał im mysi ogon, a także z uwagi na fakt, że w niektórych środowiskach w tamtych czasach kursor na ekranie określany był mianem CAT (angielski cat to kot). Urządzenie zostało opatentowane przez SRI.

Pierwszy publiczny pokaz myszki komputerowej miał miejsce w 1968 r. Wydarzenie to entuzjaści informatyki dziś określają mianem The Mother of All Demos, jest bowiem uważane za pierwszy tego rodzaju pokaz w historii, którym potem inspirowali się Bill Gates czy Steve Jobs. Mysz Engelnarta wykorzystywała dwa potencjometry prostopadłe do siebie i podłączone do kółek. Nie obyło się jednak bez małego skandalu.

Gdyby nie notatki i dokumentacja Engelbarta, tytuł wynalazcy myszki komputerowej mógłby przypaść niemieckiej firmie Telefunken. Na dwa miesiące przed Mother of All Demos wprowadziła do obrotu urządzenie o jakże dźwięcznej nazwie Rollkugelsteuerung. Był to opcjonalny manipulator do terminala SIG 100 do grafiki wektorowej. Telefunken wynalazł mysz komputerową w 1966 r. na własną rękę, nie mając pojęcia o pracach w Stanfordzie. Ta wersja wykorzystywała kulkę o średnicy 40 mm i wadze 40 g i dwa mechaniczne 4-bitowe obrotowe przetworniki położenia wyrażające stany w kodzie Greya. Kosztowała 1500 niemieckich marek. Brzmi drogo, ale warto pamiętać, że stanowiła dodatek do komputera za 20 mln marek, którego w sumie powstało 46 sztuk. Niemieckie biuro patentowe odrzuciło wniosek patentowy Telefunken, uznając Rollkugelsteuerung za zbyt trywialny wynalazek.

Na pierwsze myszki u użytkowników indywidualnych trzeba było jednak poczekać. Pierwszym PC obsługującym myszkę był Xerox Alto z 1973 r. Myszkę potrafił też wykorzystać niemiecki komputer Lilith (1978 r.) i Xerox 8010 Star (1981 r.)

Uważa się, że to właśnie ten ostatni stał się na tyle popularny, by spopularyzować również koncepcję samej myszki u wszystkich konstruktorów komputerów. Za sprawą 8010 o myszce zaczął myśleć Sun dla swojego Sun-1 czy Apple dla Apple Lisa. W 1982 r. pojawił się Logitech, czyli pierwszy producent (między innymi) myszek, który nie produkował związanych z nimi komputerów. W tym samym roku Microsoft zdecydował o dodaniu obsługi myszki do systemu MS-DOS i edytora Word, a w kolejnym roku pojawiła się pierwsza myszka marki Microsoft. Popularność wśród inżynierów i specjalistów to jednak nie to samo, co popularność masowa.

Myszki pozostały czymś w rodzaju kuriozum jeszcze przez kolejne miesiące. Dopiero wprowadzenie do obrotu znacznie tańszych (a więc i dostępnych dla szerszej grupy użytkowników) komputerów Macintosh 128K (ze zmodyfikowaną Lisa Mouse) oraz obsługujących myszkę Amigi 1000 i Atari ST sprawiło, że mysz obok klawiatury przestała budzić zdziwienie i pytania, a stała się czymś oczywistym.

Dziś rola myszki komputerowej w codziennym życiu zdaje się być ciut umniejszona. PC przestały być źródłem informacji i multimedialnej rozrywki, zostały zastąpione w tym zakresie przez telefony, tablety i smart TV. Rola PC została zredukowana do urządzeń do grania w gry i do pracy. W pierwszym przypadku nadal nie powstało nic lepszego od myszki. W drugim coraz częściej użytkownicy wybierają gładzik, bo coraz częściej pracują na komputerach przenośnych - ten jest wbudowany, pod ręką, a na dodatek Windows i macOS zostały w ostatnich latach mocno pod niego zoptymalizowane. Gdy jednak w grę wchodzi wydajność pracy i precyzja, mysz komputerowa nadal pozostaje urządzeniem niezastąpionym. Wydaje się wątpliwym, by to się prędko mogło zmienić.