REKLAMA

Czy piracenie programów komputerowych to przestępstwo?

27.07.2012 12.02
Czy piracenie programów komputerowych to przestępstwo?
REKLAMA
REKLAMA

Tak.

Właściwie na tej krótkiej odpowiedzi mógłbym poprzestać, ale domyślam się, że klikając w link do poniższego artykułu oczekiwaliście czegoś więcej, prawda?

Czym jest program komputerowy?
Program komputerowy jest, w rozumieniu przepisów prawa, utworem, co wprost zostało określone w art. 1 ust. 2 pkt 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: u.p.a.p.p.). Jako dobro o charakterze niematerialnym istnieje w oderwaniu od materialnego nośnika (dysk twardy, płyta DVD), w związku z czym może być, w przeciwieństwie do dóbr materialnych, kopiowany i rozpowszechniany, co nie musi wiązać się z pozbawieniem legalnego użytkownika bądź (współ)twórcy możliwości dysponowania dziełem.

Czy program komputerowy można ukraść?
Skoro program komputerowy jest utworem, to nie byłoby możliwe stosowanie do niego przepisów karnych dotyczących zaboru mienia, których cechą konstytutywną jest pozbawienia prawowitego właściciela władztwa nad utraconą rzeczą (przykładowo, kradzież jest opisana w kodeksie karnym [dalej: k.k.] w art. 278 § 1 jako „zabranie w celu przywłaszczenia cudzej rzeczy ruchomej”). Ustawodawca wprowadził jednak w § 2 przepis, zgodnie z którym „tej samej karze (tj. od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności – przyp. P.K.) podlega, kto bez zgody osoby uprawnionej uzyskuje cudzy program komputerowy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej”.

Użycie „zgoda osoby uprawnionej” wynika z omawianego wcześniej charakteru programu komputerowego jako utworu. Osobą uprawnioną będzie twórca bądź współtwórca programu, a także podmiot, który nabył prawa autorskie (np. producent oprogramowania). Zgoda na korzystanie z programu komputerowego jest wyrażana w formie licencji na korzystanie z utworu (art. 41 ust. 2 u.p.a.p.p.). W konsekwencji, „uzyskanie oznacza wszelką formę przejęcia programu komputerowego bez zgody jego dysponenta, w taki sposób, który umożliwia wykorzystywanie tego programu przez osobę nieuprawnioną” (A. Zoll (red.), „Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, t. III”, Kraków 2006, s. 62.).

Ustawodawca w art. 278 § 2 nie wskazuje, że uzyskanie musi nastąpić poprzez zabór fizycznego nośnika programu (np. płyty DVD), a zatem naruszeniem omawianego przepisu będzie również skopiowanie plików programu np. przez Internet. Oczywiście nie wyklucza to sytuacji, w której uzyskanie programu bez zgody uprawnionej osoby będzie równocześnie oznaczać pozbawienie prawowitego właściciela możliwości korzysta z programu (np. kradzież komputera zawierającego legalnie zakupione oprogramowanie).

Uzyskanie programu bez zgody osoby uprawnionej, aby było uznane za przestępstwo, musi być dokonane w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Korzyścią taką będzie możliwość korzystania z programu komputerowego bez uiszczenia odpowiednich opłat związanych z legalnym nabyciem oprogramowania (A. Adamski, „Przestępstwa komputerowe w nowym kodeksie karnym’ w: „Nowa kodyfikacja karna. Kodeks karny. Krótkie komentarze”, z. 17, Warszawa 1998, s. 119).

Cel w postaci korzyści majątkowej przesądza o umyślności tego przestępstwa, co oznacza, że do ponoszenia konsekwencji karnych niezbędne jest wykazanie przed sądem, że oskarżony działał w zamiarze popełnienia czynu zabronionego, a jego celem było osiągnięcie ww. korzyści. Warto tutaj przywołać sprawę, w której oskarżona Maria S. miała zainstalowane na swoim komputerze oprogramowanie typu shareware (WinRar oraz WinZip), które po okresie próbnym, w razie braku chęci zakupu pełnej wersji, powinno być zdeinstalowane. Ponieważ oprogramowanie to było zainstalowane bez wiedzy użytkowniczki podczas naprawy serwisowej komputera, a oskarżona nie korzystała z tych programów (a tym samym nie uzyskała programu w sposób świadomy, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej), sąd uniewinnił kobietę.

Omawiając kwestię korzyści majątkowej, należy dodać, że kradzież jest tzw. przestępstwem przepołowionym – kradzież rzeczy ruchomej o wartości nieprzekraczającej 250 zł jest wykroczeniem, a nie przestępstwem, a o czym przesądza zapis art. 119 § 1. Dotyczy on jednak tylko rzeczy ruchomych, a jak już wskazałem, program komputerowy nie jest rzeczą. Tym samym należy uznać, że przestępstwo z art. 278 § 2 dotyczy również programów o wartości niższej niż 250zł.

Podobnie określone odpowiedzialność karną jak w art. 278 § 2 k.k. znajdziemy w art. 117 u.p.a.p.p. (utrwalanie utworu bez zgody osoby uprawnionej), z tym, że dodatkowo celem działania nie jest korzyść majątkowa, a dalsze rozpowszechnianie utworu.

Paserstwo
Paserstwo to określone w art. 291-292 przestępstwo polegające na nabyciu lub pomocy do zbycia rzeczy pochodzących z przestępstwa, przy czym ustawodawca dodatkowo zaznaczył, że przepisy te są odpowiednio stosowane do programów komputerowych. Istotne jest, że paserem można zostać nie tylko umyślnie (art. 291), ale również nieumyślnie, gdy sprawca powinien był i mógł przypuszczać, że program pochodzi z przestępstwa (np. cena znacząco odbiegająca od wartości rynkowej). Nabycie może nastąpić również w sposób nieodpłatny.

W rozdziale 14 „Odpowiedzialność karna” u.p.a.p.p. wprowadzono w art. 118 przestępstwo paserstwa programu komputerowego podobnego w określonych przesłankach do treści kodeksu karnego, z tym, że sprawca musi działać w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, a program musi być zapisany na materialnym nośniku. Jeśli obie przesłanki nie są spełnione, możliwe jest ponoszenie konsekwencji prawnych wyłącznie w oparciu o art. 293 k.k.

A co z dozwolonym użytkiem?
Dozwolony użytek, czyli możliwość wykorzystywania we własnym, osobistym zakresie utworu (takiego jak film, piosenka czy książka) nie dotyczy programów komputerowych. Zgodnie z art. 77 u.p.a.p.p., do programów komputerowych nie ma zastosowania m.in. art. 23 tej ustawy, wprowadzający klauzulę dozwolonego użytku.

Jeśli macie jakieś pytania, jak zwykle zachęcam do dyskusji w komentarzach. Chętnie także poznam Wasze propozycje co do tematyki następnych wpisów.

Powyższy tekst powstał w oparciu o m.in.:
1. M. Filar (red.), „Kodeks karny. Komentarz”, Warszawa 2008
2. Janusz Barta (red.), Ryszard Markiewicz (red.), „Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz”, Warszawa 2011
3. D. Królczyk, „Prawnokarne aspekty zwalczania piractwa i paserstwa programów komputerowych” www.pg.gov.pl/upload_doc/000002984.doc

REKLAMA
REKLAMA
Najnowsze
Aktualizacja: tydzień temu
Aktualizacja: tydzień temu
Aktualizacja: tydzień temu
REKLAMA
REKLAMA
REKLAMA