Międzygwiezdny 3I/ATLAS gościem na Wigilię. Masz miejsce przy stole dla wędrowca?
Zima to czas rodzinnych spotkań, choinek i sylwestrowych fajerwerków. Ale dla miłośników astronomii grudzień niesie jeszcze jedną atrakcję - niezwykłego gościa spoza naszego Układu Słonecznego.
Kometa 3I/ATLAS, trzeci międzygwiezdny obiekt odkryty w historii, właśnie przemierza kosmiczne przestrzenie i 19 grudnia znajdzie się najbliżej Ziemi. Nie dosiądzie się wprawdzie do wigilijnego stołu, ale warto zarezerwować dla niej miejsce w kalendarzu obserwacji.
Kometa została odkryta 1 lipca przez teleskop ATLAS w Chile. To dopiero trzeci taki obiekt, który odwiedza nasz Układ Słoneczny - po słynnej ʻOumuamua z 2017 r. i komecie Borisov z 2019 r. 3I/ATLAS szybko dołączyła do tej elitarnej grupy międzygwiezdnych wędrowców.
Czytaj też:
Choć fantazja podpowiadała niektórym, że może to statek obcej cywilizacji to astronomowie rozwiali wątpliwości: mamy do czynienia z klasyczną kometą. Jej orbita jest hiperboliczna, co oznacza, że nigdy nie zostanie związana grawitacyjnie ze Słońcem. Przelatuje przez nasz system niczym turysta, który odwiedza region tylko raz - i już nigdy tu nie wróci.
Kometa, która zaskakuje
Od początku 3I/ATLAS budziła ogromne zainteresowanie. Teleskop Jamesa Webba wykazał, że jej koma - gazowa otoczka wokół jądra - składa się głównie z dwutlenku węgla. Stosunek CO₂ do wody wynosi aż 8:1, co jest wartością niespotykaną wśród komet krążących wokół Słońca. Do tego dochodzą inne osobliwości: zmieniający się kolor, niegrawitacyjne przyspieszenia oraz tajemniczy anty-ogon skierowany w stronę Słońca. Naukowcy szybko znaleźli naturalne wyjaśnienia - sublimacja lodu i gazów potrafi generować takie efekty.
19 grudnia kometa zbliży się do Ziemi na odległość około 270 mln kilometrów. To niemal dwa razy dalej niż Słońce, więc nie będzie spektakularnym widowiskiem dla przypadkowych obserwatorów. Jednak dla naukowców to ostatnia okazja, by dokładnie zbadać ten obiekt, zanim na zawsze opuści nasz Układ Słoneczny. Od listopada kometa przesuwa się ku północnemu niebu, stając się dostępna dla obserwatorów z Europy - w tym z Polski. Trzeba jednak pamiętać: gołym okiem jej nie zobaczymy.
Tym razem to nie zwiastun Dziadka Mroza
Najlepszy czas na obserwacje to przedświt, kilka godzin przed wschodem Słońca. Obserwacje będą możliwe aż do wiosny, więc nie trzeba się spieszyć. Grudniowe niebo bywa kapryśne, dlatego warto polować na kometę nie tylko 19 grudnia, ale w całym okresie wokół tej daty. Jeden bezchmurny poranek może wystarczyć, by zobaczyć międzygwiezdnego wędrowca.
Nie tylko amatorzy szykują się na spotkanie z 3I/ATLAS. Teleskopy NASA, instrumenty ESA i projekt Virtual Telescope z Włoch już obserwują kometę. W marcu przyszłego roku przeleci ona w pobliżu Jowisza, co da kolejną okazję do badań. Rozważane są nawet odważne misje - jedna z sond ESA mogłaby przeciąć warkocz komety, zbierając bezcenne dane o jej składzie. Byłby to jeden z najbardziej ambitnych eksperymentów w historii badań komet.
Jeśli masz miejsce przy stole - albo raczej przy teleskopie - dla takiego wędrowca warto je zarezerwować. Następny gość z odległych gwiazd może pojawić się dopiero za wiele lat.
