Największa podwodna atomowa katastrofa w historii. Zginęło w niej 129 osób

USS Thresher (SSN-593) był pierwszym okrętem podwodnym z napędem atomowym typu Permit, który miał być najcichszym i najszybszym myśliwskim okrętem podwodnym w historii amerykańskiej marynarki wojennej. Jego zadaniem było wykrywanie i niszczenie radzieckich okrętów podwodnych, które stanowiły zagrożenie dla bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych i ich sojuszników.

USS Thresher był wyposażony w najnowocześniejszy system uzbrojenia oraz w zaawansowany sonar aktywny i pasywny, który mógł wykrywać cele na niezrównanej dotąd odległości. Niestety, ten nowatorski i potężny okręt podwodny miał ogromnego pecha. 10 kwietnia 1963 r., podczas prób głębokich zanurzeń na Atlantyku, USS Thresher zatonął wraz z całą 129-osobową załogą i pracownikami stoczni. Była to najtragiczniejsza katastrofa okrętu podwodnego z napędem atomowym w historii i jedna z największych tragedii morskich w ogóle.

Był to także z czterech zaginionych okrętów podwodnych z ponad 100 osobami na pokładzie. Pozostałe to francuski Surcouf, który zatonął ze 130 osobami w 1942 r., USS Argonaut, zaginiony ze 102 osobami na pokładzie w 1943 r. oraz rosyjski Kursk, który zatonął ze 118 osobami na pokładzie w 2000 r.

Więcej o wojskowych katastrofach przeczytasz na Spider`s Web:

USS Thresher był drugim amerykańskim okrętem podwodnym, który otrzymał nazwę alopiasa (ang. thresher shark). Pierwszym był USS Thresher (SS-200), który służył podczas II wojny światowej i został zatopiony przez japoński niszczyciel w 1944 r. Kontrakt na budowę nowego USS Thresher został przyznany stoczni Portsmouth Naval Shipyard w 1958 r. Oddanie do służby miało miejsce 3 sierpnia 1961 r. Dowódcą okrętu został komandor Dean L. Axene, doświadczony oficer podwodny z czasów II wojny światowej.

USS Thresher był pierwszym okrętem podwodnym zaprojektowanym od początku do końca z myślą o napędzie atomowym. Jego kadłub był wykonany ze stali HY-80, która była odporna na wysokie ciśnienie i korozję. Jego reaktor jądrowy S5W był wydajny i niezawodny, zapewniając okrętowi prędkość ponad 30 węzłów (ponad 55 km/h) i nieograniczony zasięg.

Jego uzbrojenie składało się z czterech wyrzutni torpedowych kalibru 533 mm umieszczonych pośrodku kadłuba oraz dwóch wyrzutni pocisków rakietowych SUBROC na dziobie. Pociski SUBROC przeznaczone były do niszczenia okrętów podwodnych i przenosiły na pokładzie głowice jądrowe. Pociski te mogły być wystrzeliwane z dużej głębokości, a następnie wynurzały się i odpalały silnik odrzutowy, który nadawał im prędkość ponaddźwiękowa. Lecąc w kierunku celu, pocisk wznosił się, a następnie uderzał w wodę i eksplodował na wyznaczonej głębokości. Zasięg tych pocisków to około 55 km.

USS Thresher miał również sonar BQQ-2, który był najbardziej zaawansowanym systemem wykrywania i śledzenia celów podwodnych, który mógł pracować zarówno w trybie aktywnym, jak i pasywnym. Jego anteny były umieszczone w specjalnym kiosku na dziobie, który był pokryty gumową powłoką tłumiącą dźwięki i odbicia.

USS Thresher był pierwszym zbudowanym okrętem tego typu. Dlatego też poddawany był intensywnym testom i próbom morskim, które miały sprawdzić jego wydajność i niezawodność. Podczas trwania prób morskich okręt wziął udział w dwóch edycjach manewrów „Nubex”, których celem było doskonalenie metod działania okrętów podwodnych z napędem atomowym. USS Thresher wykazał się przy tym wysokimi osiągami i zdolnością do operowania na dużych głębokościach.

9 kwietnia 1963 r. USS Thresher opuścił stocznię, gdzie przechodził drobne naprawy i modernizację i udał się na Atlantyk, aby przeprowadzić próby zdawczo-odbiorcze po remoncie. Towarzyszył mu statek ratowniczy USS Skylark (ASR-20), który miał zapewnić wsparcie i komunikację z okrętem podwodnym. Na pokładzie USS Thresher znajdowało się 112 członków załogi oraz 17 pracowników stoczni, którzy mieli nadzorować działanie systemów okrętowych. Wśród nich był również komandor John Wesley Harvey, który objął dowództwo USS Thresher po komandorze Axene.

10 kwietnia 1963 r. USS Thresher rozpoczął próby głębokich zanurzeń na wschód od Cape Cod. Około godz. 8 rano osiągnął głębokość testową 400 m i rozpoczął manewry kontrolne. O godzinie 9:02 skontaktował się ze statkiem ratowniczym USS Skylark, aby poinformować go o swojej pozycji i planach. O godzinie 9:13 USS Thresher zaczął zanurzać się głębiej, aby osiągnąć maksymalną głębokość testową 610 m. Jednak wkrótce potem na USS Skylark odebrano niepokojącą wiadomość od USS Thresher: „Doświadczamy niewielkich trudności, mamy mały wyciek…”. Wiadomość była przerywana przez szumy i zakłócenia. O godz. 9:17 na USS Skylark usłyszano ostatni sygnał od USS Thresher: „…próbujemy wypłynąć…”. Po chwili nastąpiła cisza.

Na USS Skylark panowała konsternacja i niepewność. Nie wiadomo było, co się stało z USS Thresher i czy jest on jeszcze w stanie się uratować. Przez kilka minut próbowano nawiązać ponowny kontakt z okrętem podwodnym, ale bezskutecznie. O godz. 9:47 na powierzchni wody zauważono bąble powietrza i oleju, a także fragmenty kadłuba i wyposażenia okrętowego. Były to jedyne ślady po USS Thresher, który zatonął wraz z całą załogą i pasażerami na głębokości ponad 2500 m.

Co było przyczyną zatonięcia USS Thresher? Ta kwestia była przedmiotem oficjalnego śledztwa, które przeprowadziła marynarka wojenna Stanów Zjednoczonych. Śledztwo opierało się na analizie danych telemetrycznych, relacji świadków, zdjęciach i filmach wykonanych przez specjalne pojazdy podwodne.

W wyniku śledztwa ustalono, że najbardziej prawdopodobnym scenariuszem było to, że na USS Thresher doszło do awarii jednego z zaworów w systemie hydraulicznym, który odpowiadał za sterowanie głębokością okrętu. Awaria ta spowodowała, że zawór pozostał otwarty i doprowadził do zalania przedziału siłowni okrętowej przez morską wodę.

Woda ta spowodowała zwarcie elektryczne i wyłączenie reaktora jądrowego, który był jedynym źródłem energii dla napędu i systemów okrętowych. Bez napędu okręt nie był w stanie utrzymać odpowiedniej głębokości i zaczął tonąć coraz szybciej. Załoga próbowała uruchomić awaryjne systemy ratownicze, takie jak balast awaryjny, ale były one nieskuteczne lub uszkodzone przez ciśnienie wody. Gdy okręt osiągnął głębokość krytyczną, jego kadłub uległ implozji pod wpływem ogromnego ciśnienia, co spowodowało śmierć wszystkich znajdujących się na pokładzie.

Zatonięcie USS Thresher było ogromnym ciosem dla amerykańskiej marynarki wojennej i dla całego programu budowy okrętów podwodnych z napędem atomowym. Była to jedna z największych tragedii morskich w ogóle. Zginęło 129 osób, w tym wielu doświadczonych oficerów i specjalistów, którzy mieli być instruktorami dla nowych załóg okrętów podwodnych. Zatonął także jeden z najnowocześniejszych i najdroższych okrętów podwodnych, który kosztował ponad 100 mln dol. i miał być wzorem dla kolejnych jednostek tego typu. Zatonięcie USS Thresher wywołało także wiele pytań i wątpliwości dotyczących bezpieczeństwa i niezawodności okrętów podwodnych z napędem atomowym, zarówno wśród opinii publicznej, jak i wśród polityków i wojskowych.

W odpowiedzi na tę katastrofę, amerykańska marynarka wojenna podjęła szereg działań mających na celu poprawę jakości i bezpieczeństwa okrętów podwodnych. W 1963 r. utworzono specjalny program o nazwie SUBSAFE, który miał zapewnić, że wszystkie okręty podwodne spełniają najwyższe standardy techniczne i są poddawane regularnym kontrolom i testom. Program ten obejmował także szkolenie załóg i personelu stoczniowego, wprowadzenie nowych procedur awaryjnych i ratowniczych oraz rozwój nowych technologii i systemów okrętowych. Dzięki programowi SUBSAFE znacznie zmniejszyła się liczba awarii i wypadków na pokładach okrętów podwodnych. Od czasu zatonięcia USS Thresher, tylko jeden amerykański okręt podwodny z napędem atomowym uległ katastrofie – był to USS Scorpion (SSN-589), który zatonął w 1968 r. z nieznanych przyczyn.