Te latające spodki istniały naprawdę. Oto tajny projekt amerykańskiej armii

Avro Kanada VZ-9 Avrocar to eksperymentalny samolot pionowego startu i lądowania (VTOL) opracowany przez kanadyjską firmę Avro Canada w ramach tajnego projektu wojskowego prowadzonego przez Stany Zjednoczone w pierwszych latach zimnej wojny. Samolot miał wykorzystywać efekt Coandy, czyli zjawisko fizyczne polegające na przyleganiu strumienia płynu lub gazu do zakrzywionej powierzchni, w celu uzyskania siły nośnej i ciągu z jednego “turborotora” wdmuchującego spaliny na brzeg dyskowatego kadłuba. W powietrzu wyglądałby jak latający spodek.

Początkowo zaprojektowany jako szybki i wysoko latający samolot bojowy, projekt był wielokrotnie ograniczany i ostatecznie porzucony. Prace nad nim przejęła armia amerykańska, która szukała taktycznego samolotu bojowego, rodzaju wydajnego helikoptera. Podczas testów Avrocar okazał się mieć nierozwiązane problemy z ciągiem i stabilnością, które ograniczały go do niskiego pułapu; w konsekwencji projekt został anulowany we wrześniu 1961 roku.

Przeczytaj także:
- Convair XFY Pogo. Ten niesamowity samolot kochał tylko jednego pilota
- McDonnell XF-85 Goblin - najmniejszy myśliwiec świata to samolot-pasożyt. Wygląda jak jajko ze skrzydłami
- Najbrzydsze samoloty wojskowe w historii. Uwaga, od patrzenia bolą oczy

Avrocar był ostatecznym rezultatem serii ambitnych projektów badawczych prowadzonych przez konstruktora Johna Frosta, który dołączył do Avro Canada w czerwcu 1947 roku po pracy dla kilku brytyjskich firm. Pracował nad samolotami de Havilland Hornet, de Havilland Vampire i de Havilland Swallow, gdzie był głównym projektantem naddźwiękowego samolotu badawczego.

W Avro Canada pracował nad samolotem Avro CF-100, zanim stworzył zespół badawczy znany jako “Grupa Projektów Specjalnych” (SPG). Frost otoczył się grupą podobnie myślących inżynierów “buntowników”, a następnie zorganizował miejsce pracy. Początkowo umieszczony w “Penthouse”, ironicznej nazwie skrzydła administracyjnego budynku, SPG został przeniesiony do budynku z czasów II wojny światowej naprzeciwko siedziby firmy, budynku Schaeffera, który był zabezpieczony strażnikami, zamkniętymi drzwiami i specjalnymi kartami dostępu. Czasami SPG działała również w hangarze eksperymentalnym, gdzie dzieliła przestrzeń z innymi ezoterycznymi zespołami projektowymi Avro.

W tym czasie Frost był szczególnie zainteresowany projektowaniem silników odrzutowych i sposobami poprawy wydajności sprężarki bez poświęcania prostoty silnika turbinowego. W 1952 roku jego grupa opracowała koncepcję silnika odrzutowego o zmiennej geometrii dyszy, która mogła być używana zarówno do napędu samolotu jak i do jego sterowania. Silnik ten miał być umieszczony w środku dyskowatego kadłuba samolotu, który miał być zdolny do pionowego startu i lądowania oraz lotu ponaddźwiękowego.

Frost przedstawił swoją koncepcję zarządowi Avro Canada jako Projekt Y, ale nie spotkał się z entuzjazmem. Zarząd uważał, że pomysł jest zbyt ryzykowny i niepraktyczny, a firma była zajęta pracą nad Avro CF-105 Arrow, zaawansowanym myśliwcem przechwytującym. Frost nie zrezygnował jednak ze swojej wizji i postanowił szukać innych źródeł finansowania.

W 1953 roku, podczas gdy grupa amerykańskich ekspertów wojskowych przyjechała do Avro Canada, aby obejrzeć CF-100, Frost zaprezentował im swój projekt dyskowatego samolotu, który wzbudził ich zainteresowanie. Frost nawiązał kontakt z pułkownikiem Pete’em Forknerem z Wright Air Development Center (WADC), który był odpowiedzialny za badania nad nowymi technologiami lotniczymi.

Forkner był pod wrażeniem pomysłu Frosta i zaproponował mu współpracę z WADC. Zaproponował również, aby Frost skontaktował się z pułkownikiem Roscoem Wilsonem z Pentagonu, który był szefem sekcji badań i rozwoju lotnictwa taktycznego. Wilson był również zafascynowany projektem Frosta i zapewnił mu wsparcie finansowe i polityczne. W ten sposób Projekt Y stał się częścią tajnego programu wojskowego Stanów Zjednoczonych, znany jako WS-606A, Projekt 1794 lub Projekt Silver Bug.

W ramach Projektu Y-2 Frost i jego zespół opracowali dwa modele dyskowatego samolotu: Spade i Omega. Spade był małym pojazdem o średnicy 1,2 metra, napędzanym przez silnik odrzutowy Armstrong Siddeley Viper o ciągu 7,7 kN. Omega był większym pojazdem o średnicy 3 metrów, napędzanym przez dwa silniki odrzutowe Continental J69-T-9 o ciągu 4,4 kN każdy. Oba modele miały być zdolne do pionowego startu i lądowania oraz lotu poziomego.

Modele te były testowane w tunelu aerodynamicznym w National Advisory Committee for Aeronautics (NACA) w Langley Field w Wirginii. Testy wykazały, że pojazdy miały dobrą siłę nośną i stabilność w locie poziomym, ale miały problemy z kontrolą kierunkową i przechyleniem w locie pionowym. Ponadto pojazdy były bardzo hałaśliwe.

W 1958 roku armia amerykańska wyraziła zainteresowanie projektem Frosta jako potencjalnym samolotem bojowym dla swoich wojsk lądowych. Armia szukała samolotu zdolnego do szybkiego przenoszenia żołnierzy i uzbrojenia na polu bitwy, a także do wsparcia ogniowego i rozpoznania. Armia była również zainteresowana możliwością uniknięcia problemów związanych z helikopterami, takich jak podatność na ogień przeciwlotniczy i niska prędkość.

Armia zaproponowała Frostowi zmianę koncepcji jego pojazdu na bardziej konwencjonalny samolot pionowego startu i lądowania (VTOL) o kształcie dysku, który miał być napędzany przez trzy silniki odrzutowe Continental J69-T-9 umieszczone w środku kadłuba. Silniki te miały napędzać jeden duży wirnik umieszczony wewnątrz kadłuba, który miał wdmuchiwać powietrze na brzeg dysku. Powietrze to miało być następnie odchylane przez ruchome klapki na dolnej części dysku, aby uzyskać kierunek i prędkość lotu. Pojazd ten otrzymał nazwę Avrocar i oznaczenie VZ-9, jako część serii projektów VTOL armii amerykańskiej.

Avro Canada zbudowała dwa prototypy Avrocar. Jeden był przeznaczony do badań w tunelu aerodynamicznym NASA w Moffett Field w Kalifornii, a drugi do lotów testowych. Tymczasem w lutym 1959 roku, rząd kanadyjski anulował projekt samolotu Avro CF-105 Arrow, co spowodowało poważny kryzys finansowy dla Avro Canada. Kryzys ten dotknął wszystkie projekty firmy, w tym pracę grupy badawczej Frosta. Jednak pod koniec maja 1959 roku Frost, we współpracy z Amerykanami, zapewnił kontynuację swojego projektu.

Drugi prototyp Avrocaru (numer seryjny 58-7056) został dostarczony do bazy lotniczej Edwards w Kalifornii, gdzie rozpoczęły się testy lotnicze. Testy te potwierdziły wyniki badań w tunelu aerodynamicznym. Jeśli Avrocar latał wyżej niż metr nad ziemią, wykazywał niekontrolowane ruchy przechyłu i kierunku, które inżynierowie Avro nazywali “hubcapping”.

Ponadto pojazd był bardzo podatny na podmuchy wiatru i turbulencje powietrza. W rezultacie armia amerykańska straciła zainteresowanie projektem jako samolotem bojowym i skupiła się na jego potencjalnym zastosowaniu jako platformie doświadczalnej dla nowych systemów napędowych i sterowania.

W 1960 roku pierwszy prototyp Avrocaru (numer seryjny 58-7055) został przeniesiony do bazy lotniczej Wright-Patterson w Ohio, gdzie kontynuowano testy w tunelu aerodynamicznym. Testy te miały na celu znalezienie sposobu poprawy stabilności i wydajności pojazdu poprzez modyfikację kształtu kadłuba i układu sterowania. Jednak żadna z wprowadzonych zmian nie przyniosła znaczącej poprawy.

W międzyczasie lotnictwo amerykańskie również straciło zainteresowanie projektem jako samolotem bojowym i skupiło się na jego potencjalnym zastosowaniu jako platformie doświadczalnej dla nowych systemów napędowych i sterowania. Jednak wojsko stwierdziło, że Avrocar nie nadaje się do tego celu ze względu na jego ograniczoną wydajność i problemy techniczne.

W rezultacie anulowano projekt we wrześniu 1961 roku. Frost i jego zespół zostali zwolnieni z Avro Canada, a firma została zamknięta w 1962 roku. Oba prototypy Avrocaru zostały przekazane do muzeów: jeden do National Museum of the United States Air Force w Dayton w Ohio, a drugi do Smithsonian Institution w Waszyngtonie.

Avro Kanada VZ-9 Avrocar był ambitnym i innowacyjnym projektem, który próbował stworzyć samolot VTOL zdolny do lotu ponaddźwiękowego. Jednak projekt ten napotkał na wiele trudności technicznych i finansowych, które uniemożliwiły jego realizację. Avrocar nigdy nie spełnił oczekiwań swoich projektantów i sponsorów, a jego jedynym osiągnięciem było dostarczenie cennych danych do dalszych badań nad samolotami pionowego startu i lądowania.