Batalia skazana na porażkę: czarna dziura pożera gwiazdy, galaktyka produkuje nowe

W centrum każdej dużej galaktyki znajduje się supermasywna czarna dziura. Czasami czarne dziury są spokojne, a czasami intensywnie pożerają opadającą na nie materię. W ekstremalnych przypadkach proces ten jest na tyle intensywny, że uwalnia ogromne ilości energii – mamy wtedy do czynienia z kwazarem.

Za pomocą teleskopu zainstalowanego na pokładzie samolotu Boeing 747, czyli Obserwatorium SOFIA, astronomowie odkryli teraz galaktykę, której udaje się przetrwać ten intensywny proces pożerania materii przez czarną dziurę. W jaki sposób? W galaktyce wciąż trwają intensywne procesy gwiazdotwórcze. W ciągu roku powstają tam gwiazdy o łącznej masie stu mas słońca. Dla porównania w Drodze Mlecznej w tym samym czasie powstają gwiazdy o masie masy jednego słońca.

To o tyle interesujące odkrycie, że dotychczas astronomowie przyjmowali, że aktywne jądra galaktyczne, intensywnie pożerające materię czarnej dziury, praktycznie hamują powstawanie nowych gwiazd. Najwyraźniej jednak nie dzieje się to od razu – tutaj mamy przykład galaktyki, w której zarówno czarna dziura intensywnie pochłania gaz z otoczenia, jak i powstają nowe gwiazdy.

Poniższa grafika oczywiście jest tylko wizją artystyczną – nic dziwnego w przypadku obiektu odległego od nas o 5,25 miliarda lat świetlnych. CQ4479 posiada w swoim centrum tzw. zimny kwazar. Nazwa ta odnosi się do faktu, że choć kwazar intensywnie rozświetla galaktykę, to uwalniania przez niego energia nie ogrzała jeszcze całego gazu w galaktyce i wciąż znajdują się tam obłoki chłodnego gazu, który pod wpływem grawitacji zapada się w sobie, tworząc gwiazdy.

Kwazary to jedne z najjaśniejszych i najodleglejszych obiektów w kosmosie. Aktywne supermasywne czarne dziury w ich wnętrzach, pożerając olbrzymie ilości materii, powodują powstawanie silnych fal grawitacyjnych. Coraz więcej materii opada po spirali na czarną dziurę, po drodze ogrzewając się i świecąc. Bardzo często jest tak, że obserwowany kwazar świeci na tyle jasno, że nie można dostrzec otaczającej go reszty galaktyki. To intensywne promieniowanie z czasem rozgrzewa cały gaz w galaktyce, przez co nie jest on w stanie zapadać się w nowe gwiazdy. Można wręcz powiedzieć, że zbyt szybko pożerając materię, kwazar całkowicie hamuje rozwój galaktyki i powoli ona obumiera. Obserwacje przeprowadzone za pomocą obserwatorium SOFIA wskazują jednak, że przez pewien, krótki czas może być tak, że czarna dziura już zaczęła ucztę, ale galaktyka jest jeszcze chłodna i tworzy gwiazdy jak gdyby nigdy nic.