Czarna dziura

Należące do Europejskiej Agencji Kosmicznej ESA obserwatorium Gaia znalazło dwie czarne dziury i to blisko Ziemi. Znajdują się one w odległości 1 560 i 3 800 lat świetlnych. Pierwsza z nich znajduje się na niebie w konstelacji Wężownika. Jeśli chcielibyśmy zlokalizować drugą z nich, powinniśmy skierować się w kierunku gwiazdozbioru Centaura. Oczywiście najpierw musielibyśmy mieć do dyspozycji sprzęt do obserwacji porównywalny z orbitalnym obserwatorium, jakim jest Gaia.

Właśnie dokonano dość osobliwego odkrycia w kosmosie. Obiektem, który zaobserwowano, jest „uciekająca” czarna dziura. Ma trudną do wyobrażenia wielkość 20 milionów Słońc.

Przed śmiercią Stephen Hawking sformułował stwierdzenie, mówiące, że wszechświat jest w pewnym sensie „dostrojony” do życia tzn. że posiada takie właściwości, które wydają się być korzystne do powstania w nim ożywionych form.

W jedną z październikowych niedziel ubiegłego roku, a dokładniej 9 października potężny impuls intensywnego promieniowania przetoczył się przez Układ Słoneczny. Był tak niezwykły, że już na samym początku muszę na chwilę zboczyć z tematu. Mogliście słyszeć jak Leo Messi lub Cristiano Ronaldo (a wiele lat wcześniej np. Muhammad Ali) byli określani mianem GOAT. To skrót od angielskiego Greatest Of All Time - Najlepszy w historii. Dlaczego o tym wspominam? Ponieważ impuls, o którym mowa, został określony przez naukowców mianem BOAT. Brightest Of All Time - najjaśniejszy w historii. Jego źródłem był wybuch gamma (GRB - od angielskiego Gamma Ray Burst), najpotężniejsza eksplozja we Wszechświecie.

Lepiej zapnijcie pasy, bo to co zaraz przeczytacie, wymyka się ludzkiej wyobraźni pod każdym względem. Naukowcy odkryli jedną z największych czarnych dziur w historii. Udało się tego dokonać korzystając z zjawiska zwanego soczewkowaniem grawitacyjnym. To odkrycie otwiera drzwi do poznania tajemnic czarnych dziur o ich rozwoju we Wszechświecie.

Astronomowie spoglądają we wczesny wszechświat i... nic nie pasuje do siebie. Skąd tam się wzięły tak masywne czarne dziury. Od początku istnienia wszechświata nie upłynęło wystarczająco dużo czasu, aby mogły one tak bardzo urosnąć. Coś tu jest bardzo nie tak.

Z pewnością zdarzyło wam się przynajmniej raz w życiu wyjść w nocy na dwór i zachwycić się zaskakująco rozgwieżdżonym niebem. Kiedy jest chłodno, nie ma chmur, Księżyc albo jeszcze się nie pojawił, albo już schował się pod horyzontem, a wy znajdujecie się daleko od świateł miejskich, niebo potrafi zaatakować znienacka. Wbrew pozorom te pozorne tysiące gwiazd to nie wszystko co znajduje się w przestrzeni kosmicznej.

Obiekt oznaczony numerem katalogowym X7 astronomowie obserwują już od niemal dwóch dekad. Już teraz jednak wiadomo, że kolejnych dwudziestu lat nie uda się go obserwować, bowiem już za trzynaście lat przestanie on istnieć. Rzadko kiedy astronomowie mają okazję obserwować obiekty w przestrzeni kosmicznej, których żywot zakończy się jeszcze za naszego życia. X7 jest jednym z nich.

Układ Słoneczny leży w galaktyce Drogi Mlecznej. Ziemia i jej mieszkańcy znajdują się w jednym z ramion spiralnych w odległości ok. 30 000 lat świetlnych od centrum galaktyki. Do zewnętrznej krawędzi jej dysku mamy nieco bliżej, bo ok. 20 000 lat świetlnych. Gdybyśmy się wybrali w podróż do wnętrza galaktyki, to im bardziej byśmy się zbliżali, tym tłoczniej by się robiło. W pobliżu centrum moglibyśmy się nadziać nawet na specyficzną strukturę, która kształtem przypomina… kijankę.

W 2019 roku astronomowie zauważyli, że jedna z najjaśniejszych gwiazd nocnego nieba, Betelgeza leżąca w jednym z ramion Oriona, zaczęła przygasać. W ciągu zaledwie kilku miesięcy, do lutego 2020 roku straciła 60 proc. swojego blasku. Astronomowie rozkładali ręce. Wtedy jednak gwiazda - jak gdyby nigdy nic - zaczęła powracać do swojego poprzedniego blasku. Od tego czasu astronomowie zastanawiają się co było przyczyną tego wydarzenia.

W niewielkiej galaktyce karłowatej oddalonej od nas o okrągły milion lat świetlnych naukowcy dostrzegli rozbłysk, który na pierwszy rzut oka wyglądał jak potężna eksplozja. Eksplozji jednak nie było. Było to coś dużo bardziej ekscytującego.

W 2018 r. astronomowie obserwowali jak czarna dziura rozrywa na strzępy gwiazdę, która przypadkiem za bardzo się do niej zbliżyła. Skutki tego zdarzenia zauważono dopiero dwa lata później.

W centrum Drogi Mlecznej, w odległości 27 000 lat świetlnych od Ziemi znajduje się supermasywna czarna dziura SgrA o masie ponad 4 milionów mas Słońca. Naukowcy z Polski znaleźli w jej bezpośrednim otoczeniu jeszcze ciekawszy obiekt.

Wyobraź sobie, że stoisz na powierzchni Ziemi, spoglądasz w rozgwieżdżone niebo, a tam pośród gwiazd znajduje się jasny obiekt przypominający Jowisza. Co byś powiedział, gdyby okazało się, że to nie planeta a czarna dziura? Choć widok byłby fascynujący, to jednak przerażający. Taka planeta jednak może istnieć i to całkiem niedaleko.

Fale grawitacyjne emitowane w zderzeniach czarnych dziur docierają do Ziemi bezustannie. Ostatnio jednak jedna z takich fal przyniosła ze sobą informacje o dość nietypowym zderzeniu dwóch czarnych dziur. Naukowcy wskazują, że takiego czegoś jeszcze nie obserwowali.

W Wielkim Obłoku Magellana galaktyce karłowatej krążącej wokół naszej Drogi Mlecznej naukowcy z Belgii i Holandii odkryli pierwszą uśpioną czarną dziurę poza naszą galaktyką.

Kiedy mówi się o gwiazdach (nie filmowych, a obiektach astrofizycznych) to zazwyczaj uwagę przykuwają ich wiek, rozmiary, masa czy temperatura. W przypadku gwiazdy S4716 najbardziej charakterystyczną cechą jest jednak jej ogromna prędkość. Nie jest to zasługa samej gwiazdy co jej nietypowego otoczenia.

Kilka tygodni temu zobaczyliśmy zdjęcie supermasywnej czarnej dziury znajdującej się w centrum naszej galaktyki. Owszem jest fascynująca, ale czarnych dziur jest znacznie więcej i wielu z nich zasadniczo nie da się zobaczyć. Hubble właśnie przyjrzał się jednej z nich.

Zaledwie kilka dni temu po raz pierwszy w historii zobaczyliśmy, jak wygląda bezpośrednie otoczenie supermasywnej czarnej dziury Sgr A* w centrum Drogi Mlecznej, naszej galaktyki. Jej zdjęcie jest bardzo podobne do czarnej dziury położonej w centrum galaktyki M87. Naukowcy już teraz wskazują, że to niepozorne zdjęcie pozwoliło potwierdzić jedno z przewidywań opracowanej przez Alberta Einsteina ogólnej teorii względności.

W licznych komentarzach po wczorajszej konferencji, na której przedstawiono zdjęcie supermasywnej czarnej dziury w centrum Drogi Mlecznej, co i rusz przewijało się zdanie "to zdjęcie to lata już po sieci od kilku lat, nic nowego". Faktycznie, na pierwszy rzut oka można pomylić zdjęcie czarnej dziury w naszej galaktyce ze zdjęciem czarnej dziury w galaktyce M87 opublikowany w 2019 roku.